MAGTYMGULY PYRAGYNYŇ ŞYGYRLARY SAHY JEPBAROWYŇ AÝDYMLARYNDA

Türk­me­niň­ akyl­dar­ şa­hy­ry­ Magtym­gu­ly­ Py­ra­gy­nyň­ dö­re­di­ji­li­gi­ bu gün­ki­ gün­ dün­ýä­ ýü­zü­niň­ iň­ gymmat­ly, ­ba­ha­sy­na­ ýe­tip­ bol­ma­jak eserleri­niň­ ha­ta­ryn­da.­ Mag­tym­gu­ly­ atamy­zy­ öw­re­ni­ji­ alym­lar,­ mirasgärler,­ ýa­zy­jy­lar,­ heý­kel­ta­raş­lar,­ su­rat­keş­ler,­ ki­no­çy­lar,­ bag­şy­-sazan­da­lar..,­ umuman,­ ola­ryň­ äh­li­si­ hem­ söz­ us­sa­dy Mag­tym­gu­ly­nyň­ diňe­ bir­ yk­ba­ly­ny däl,­ eý­sem,­ onuň­ dö­re­di­ji­li­gi­ni­ hem dün­ýä­ ta­nat­dy­lar. Mu­ňa­ Türk­me­nista­nyň­ halk­ ýa­zy­jy­sy­ Ber­di­ Ker­ba­baýe­wiň­ re­dak­tir­län­ Mag­tym­gu­ly­ Pyra­gy­nyň­ il­kin­ji­ goş­gu­lar­ ýy­gyn­dy­sy,­ Türk­me­nis­ta­nyň­ halk­ ar­tis­ti­ Nu­ry Hal­mäm­me­do­wyň­ Mag­tym­gu­ly­ Pyra­gy­nyň­ «Pukaraýam»­ at­ly­ goş­gusy­na­ dö­re­den­ ro­man­sy,­ Türk­me­nista­nyň­ halk­ ar­tis­ti­ Al­ty­ Gar­ly­ýe­wiň su­ra­ta­ dü­şü­ren­ «Mag­tym­gu­ly»­ at­ly çe­per­ fil­mi,­ ha­ly­pa­ ýa­zy­jy­myz­ Berdi­ Ker­ba­ba­ýe­wiň­ goş­gy­ bi­len­ ýa­zan­ «Magtymguly»­ at­ly­ dra­ma­sy­nyň Türk­me­nis­ta­nyň­ halk­ ar­tis­ti­ Aman Gulmäm­me­dow­ ta­ra­pyn­dan­ il­kin­ji ge­zek­ sah­na­laş­dy­ryl­ma­gy,­ Türkmenis­ta­nyň­ halk­ ar­tis­ti­ We­li­ Mu­ha­dowyň­ il­kin­ji­ bo­lup­ «Magtymguly­nyň ýa­dy­gär­li­gi­ne»­ at­ly­ sim­fo­ni­ýa­sy­ny dö­ret­me­gi­ my­sal bo­lup ­bi­ler. 

Sö­zü­miň şu ýe­rin­de Mag­tym­gu­ly ata­my­zyň dö­re­di­ji­li­gin­dä­ki kelamy­ny hal­ka ýe­tir­mä­ge, ony dün­ýä ýaý­ma­ga uly yh­las siň­di­ren, has dog­ru­sy, mil­li me­de­ni­ýe­ti­mi­zi, sun­ga­ty­my­zy ös­dürmä­ge sal­dam­ly goşant go­şan ta­ny­mal şah­sy­ýet­le­ri­miz­den bel­li bag­şy-­sa­zanda­myz Türkme­nis­ta­nyň halk ar­tis­ti, Mag­tym­gu­ly adyn­da­ky Hal­ka­ra baýragynyň eýe­si Sa­hy Jep­ba­row ha­kyn­da kä­bir mag­lu­mat­la­ry oky­jy­la­ra ýe­tir­megi ma­kul bil­dim. Halk için­de geç­mişden şu gün­le­ri­mi­ze çen­li dowam edip gel­ýän bag­şy­çy­lyk mek­de­bi­ne de­gişli bo­lan Gök­de­pe etraby­nyň Ýaň­ga­la oba­syn­da halk aý­dym-­saz sun­ga­ty­nyň iň iri merkezle­ri­niň ösen ugur­la­ryn­dan Ahal ýe­ri­ne ýe­ti­ri­ji­lik mek­de­bi bolupdyr. Bu ýer­de Ahal bag­şy­çy­lyk ýo­lundan ençeme ussatlarymyzdan milli buý­san­jy­myz bo­lan Gul­gel­di us­sa, Aman­gel­di Gö­nü­bek, Kel bagşy, Mämmet­my­rat us­sa, Täç­mäm­met Su­han­guly­ýew, Myl­ly Täçmyra­dow, şeý­le hem, gar­ry atam Sa­hy Jep­ba­row ýa­ly ägirt­ler tä­lim alyp­dyr­lar. Bu ýer di­ňe bir ýer­li hal­kyň däl, eý­sem, Bal­ka­nyň, Daşoguzyň, Le­ba­byň hem Ma­ry­nyň halk ýe­ri­ne ýe­ti­ri­ji­le­ri­niň iň bir köp gel­ýän, ar­zy­ly ýe­ri­ne öw­rü­lip­dir. Ça­ga­ly­gyndan baş­lap sa­za, aý­dy­ma bolan söý­güsi bi­len özü­ni hal­ka söý­dür­me­gi ba­şaran Sa­hy, eý­ýäm, on­-on iki ýaş­la­ryn­da il ara­syn­da «Og­lan bag­şy» ady­ny alyp, mil­li aý­dym-­saz me­de­ni­ýe­ti­mi­ziň kämil­leş­me­gi­ne uly go­şant go­şup­dyr. Türk­men halk sazy­na ben­di bol­mak bi­len, ol en­çe­me du­tar saz­la­ry­ny ça­lyp, toý­dur baýram­lar­da, üýş­me­leň­ler­de mä­re­kä­niň he­zi­li­ni be­rip, il al­ky­şy­ny alypdyr. Şeý­le al­kyş­la­ry al­ma­gy­na sebäp bo­lan hem, bag­şy­çy­lyk ýolunda Ahal ug­ru­nyň dö­räp kä­mil­leş­me­gi­ne uly go­şant go­şan, halk sazy­nyň ga­dymy nus­ga­sy­ny ha­ly­palyk edip, ýa­şa­jyk Sa­ha öw­re­den Hally bag­şy bo­lup­dyr. 

Sa­hy Jep­ba­row Ahal bag­şy­çy­lyk ug­ry bo­ýun­ça il­kin­ji­le­riň bi­ri bolup türk­men mil­li sun­ga­ty­nyň ösü­şin­de halk aý­dym­la­ry­my­zyň düzümi­ne täze­lik­le­ri gi­ri­zip ug­rap­dyr. Ozal­lar di­ňe saz hök­mün­de çalnyp gel­nen «Gy­zyl in­jik», «Gy­zyl bö­rük», «Şi­rin­-şe­ker», «Ýu­sup owgan» ýa­ly du­tar saz­la­ry­nyň he­ňi­ne bag­şy «Oýan», «Düş­di na­zarym», «Ogul­bi­ke», «Bu gün» ýa­ly uly meş­hur­lyk ga­za­nan aý­dym­la­ry döredipdir. Şeý­le tä­ze­çil­li­gi mil­li sun­gaty­my­za il­kin­ji­le­riň ha­ta­ryn­da geti­ren gar­ry ata­myň dur­mu­şy hem tu­tuş­lygy­na aý­dym­-saz­dan yba­rat bo­lup­dyr. Şeý­le­lik­-de, tä­ze bir ym­ty­ly­şa ga­dam ba­san Sa­hy Jep­ba­row ha­ly­pa şa­hyr­laryň goş­gu­la­ry­na aý­dym­la­ry dö­re­dip baş­lap­dyr. Hem halk saz­la­ry, hem öz dö­wür­deş şa­hyr­la­ry­nyň goş­gu­la­ry­na döredýän aýdymlary bilen öz döredi­ji­li­gi­ni bar­ha gi­ňeld­ýän bag­şy, soňlu­gy bi­len bu ugur­da has­-da kä­mil çyk­ma­gyň ug­run­da öz köň­lü­ne ses­lenip­dir. Şeýle­lik-de, be­ýik Mag­tym­gu­ly Py­ra­gy bilen Sa­hy Jep­ba­ro­wyň öza­ra dün­ýe­wi, pel­se­pe­wi söz­le­şi­gi baş­lapdyr we bu ýol­da bir mak­sa­da gul­luk ed­ýän ýü­rek­ler sö­ze ge­lip, ta­ra jan girip, Mag­tym­gu­ly ata­my­zyň il­-halky­na ar­zuw­lap, tu­tuş adam­za­da ýol-­çy­rag bo­lup dün­ýä in­de­ren şygyrla­ry ja­dy­ly sa­zyň syr­ly mu­kam­la­ryn­da he­ňe gelmek bi­len, Sa­hy Jep­ba­ro­wyň ýe­ri­ne ýe­tir­me­gin­de aý­dym bo­lup dö­räp­dir. Olar­dan «Bu gün», «Är ýa­nyn­da bel­lidir», «Gö­zel sen», «Gö­rü­ner», «Py­gan eglenmez», «Yk­bal bol­ma­dy», «Daş dö­ker», «Jem bo­lup» ýa­ly en­çe­me goşgu­lar de­lil bo­lup bi­ler. Bu, bir ta­rapdan, gar­ry ata­myň bag­şy­çy­lyk ug­runda­­ halk aý­dym­la­ry­my­zyň dü­zü­mi­ne ýene­-de bir täzeligi getirmegine sebäp bo­lan bol­sa, baş­ga bir ta­rap­dan, Magtym­gu­ly atamyzyň dün­ýä ýaň sa­lan gaý­ta­lan­ma­jak goş­gy eser­le­ri­niň ru­hy gymma­ty­nyň tä­si­ri ne­ti­je­sin­de, halk aý­dym­la­ry­nyň gym­ma­ty­nyň has-­da art­ma­gy­na, bu ugur­da Türk­me­nis­tanyň halk ar­tis­ti, Mag­tym­gu­ly adyndaky Hal­ka­ra baý­ra­gy­nyň eýe­si Sa­hy Jep­ba­ro­wyň ady­nyň adykmagy­na dana akyl­da­ry­my­zyň be­ren ak pa­ta­sy di­ýip ha­sap­la­ýa­ryn. Ol Аhal bag­şyçy­lyk sun­ga­tyn­da öz ýo­lu­ny esas­landyr­mak bi­len bir hatar­da, dö­re­di­ji­lik hem­-de gu­ra­ma­çy­lyk iş­le­ri­ni alyp baryp, on­lar­ça ýaşla­ra ha­ly­pa­lyk edip­dir. Hu­su­san­-da, 1935-­nji ýyl­da türk­men radiosynyň ýa­nyn­da dö­re­di­len halk saz gu­ral­la­ry döw­let an­samb­ly­nyň esa­sy­ny düz­mek mak­sa­dy bi­len, dutar, tüý­dük we gy­jak çal­ýan ze­hin­li ýaş ýi­git­ler­dir gyz­lar saý­la­nyp al­nyp, bu tä­ze an­samb­la Sa­hy Jep­ba­row ýolbaş­çy edi­lip saý­la­nyp­dyr. Ýyl­lar ­bo­ýy Mag­tym­gu­ly ata­my­zyň goşgula­ry­ny halk saz­la­ry­nyň üs­ti bi­len aý­dym edip aý­dan gar­ry atam her bir jüm­le­si gy­zyla deň bo­lan da­na Py­ra­gy­nyň goş­gu­lary­ny my­da­ma apalap ge­zip­dir. 

Se­bit­de­ de­ňi-­ta­ýy­ bol­ma­dyk Ar­ka­dag­ şä­he­rin­dä­ki­ gur­lup­ ulanylmaga­ ber­len­ Ar­ka­dag­ şä­her­ ýö­ri­te sun­gat­ mek­de­bi­ne­ Sa­hy­ Jepbaro­wyň ady­nyň­ da­kyl­ma­gy­ bi­ziň­ nes­li­mi­ze bo­lan ­uly ­hor­ma­tyň­ döw­let­ ta­ra­pyndan­ ama­la­ aşy­ryl­ýan­dy­gy­ny­ aý­dyň gör­kez­ýär.­ Mu­nuň­ üçin­ Gah­ry­man Ar­ka­da­gy­my­za Ar­ka­dag­ly Gah­ry­man Ser­da­ry­my­za­ kalby­myz­dan ­pü­re-pür bo­lup ­çyk­ýan ­al­kyş­la­ry­myz­ egsilmez.

Sa­hy­ber­di ­JEP­BA­ROW,

Türk­me­nis­ta­nyň Mej­li­si­niň de­pu­ta­ty, 

Mej­li­siň Ka­da-ka­nun­çy­lyk ba­ra­da­ky ko­mi­te­ti­niň ag­za­sy.