SUW – ÝAŞAÝŞYŇ GÖZBAŞY

Ata Wa­ta­ny­myz­da dur­nuk­ly ösüşi üp­jün et­mek­de döw­let syýasatynyň mö­hüm ugur­la­ry­nyň bi­ri bo­lan eko­logi­ýa sy­ýa­sa­ty babatynda al­nyp ba­rylýan iş­ler, sy­ýa­sy, yk­dy­sa­dy, ýa­şa­ýyş-dur­muş ulgam­la­ryn­da ama­la aşy­ryl­ýan iri möç­ber­li öz­gert­me­ler eko­lo­gi­ýa mesele­le­ri bi­len aý­ryl­maz bag­la­ny­şyk­lydyr. Şeý­le aja­ýyp iş­ler di­ňe bir türk­men hal­ky­nyň bäh­bi­di­ne däl­de, eý­sem, bütin adam­za­dyň bag­ty­ýar gel­je­gi­niň üpjün edil­me­gi­ne gö­nük­di­ri­len­dir. 

Ýur­du­myz­ te­bi­ga­ty­ go­ra­mak­ boýun­ça­ top­lum­la­ýyn­ stra­te­gi­ýa­ny yzy­gi­der­li­ dur­mu­şa­ ge­çir­mek­ bi­len,­ se­bit­de­ we­ dün­ýä­de­ eko­lo­gik­ abadan­çy­ly­gyň ­üp­jün ­edil­me­gi­ne, ­ho­wanyň­ üýt­ge­me­gi­ ýa­ly­ hä­zir­ki­ döwrüň mö­hüm­ me­se­le­le­ri­niň­ çö­zül­me­gi­ne öz­ sal­dam­ly­ go­şan­dy­ny goşýar.­ Türkme­nis­tan­ bu­ ugur­da­ dün­ýä­ jem­gyýet­çi­li­gi­niň­ giň ­gol­da­wy­na­ eýe­ bo­lan baş­lan­gyç­la­ry­ öňe­ sü­rüp,­ öz­ üs­tü­ne alan­ hal­ka­ra­ borçnamalary­ny­ ýe­ri­ne ýe­tir­mä­ge­ yg­rar­ly­dy­gy­ny ­gör­kez­ýär. 

Türk­me­nis­tan­ BMG­-niň­ te­bi­ga­ty go­ra­mak bo­ýun­ça ­bir­nä­çe­ Konwen­siýa­la­ry­na ­go­şu­lyp,­ ho­wa­nyň ­üýt­ge­megi­ne ­gar­şy­ gö­reş­mek, ozon ­gat­la­gy­ny go­ra­mak,­ bio­dür­lü­li­gi­ go­rap­ sak­lamak,­ ýer­ suw­ baýlykla­ry­ny­ re­je­li ­peýda­lan­mak,­ ýer­le­riň­ za­ýa­lan­ma­gy­nyň öňü­ni­ almak, ­to­kaý­ baý­lyk­la­ry­ny­ dolan­dyr­mak­ we­ to­kaý­ ho­ja­ly­gy­ny­ ösdür­mek­ bo­ýun­ça­ bi­le­lik­dä­ki­ bir­nä­çe tas­la­ma­la­ry ­dur­mu­şa ­ge­çir­ýär.

Türk­men jem­gy­ýe­tin­de ir­ki döwür­ler­de hem suw çeş­me­le­ri­ni arassa sak­la­mak, tyg­şyt­ly peý­da­lan­mak ka­da­la­ryny berk ber­jaý et­mek örän wa­jyp ha­sap­la­ny­lyp­dyr. Te­bi­gy gurşa­wa aýaw­ly çe­me­leş­mek, onuň gö­zel­li­gi­ni go­rap sak­la­mak, tyg­şytly we ne­ti­je­li peý­da­lan­mak hä­zir­ki döwür­de mö­hüm äh­mi­ýe­te eýe­dir. Dur­nuk­ly ösüş we daş­ky gur­şa­wyň go­ra­gy ýur­du­my­zyň sy­ýa­sa­ty­nyň ile­ri tu­tul­ýan ugur­la­ry­nyň bi­ri bo­lup dur­ýar. Suw ül­kä­mi­ziň iň gym­mat­ly baý­lyk­la­ry­nyň bi­ri­dir. 

Ýur­du­myz­da suw baý­lyk­la­ry­ny gora­mak, bar bo­lan der­ýa­la­ry, suw howdan­la­ry­ny, beý­le­ki çeş­me­le­ri ulan­mak, ho­wa­nyň üýt­ge­me­gi­niň täsiri­ni ha­sa­ba al­mak bi­len, eke­ran­çy­lyk ýer­le­ri­niň melio­ra­tiw ýagdaýyny go­wu­lan­dyr­mak, yzy­gi­der­li ekin do­lany­şy­gy­ny ge­çirmek, suw ul­gam­la­ry­ny we des­ga­la­ryny gur­mak hem­-de ulan­mak bo­ýun­ça mak­sat­na­ma­la­ýyn iş­ler ge­çi­ril­ýär. 

«Türk­me­nis­ta­nyň­ Pre­zi­den­ti­niň ýur­du­my­zy­ 2022­ –­ 2028-­nji­ ýyllarda dur­muş-­yk­dy­sa­dy­ taý­dan­ ös­dür­megiň ­Mak­sat­na­ma­syn­da»­ ýurdu­myz­da suw­ se­riş­de­le­ri­niň­ äh­mi­ýe­ti­niň­ ýokar­lan­ma­gy­na,­ su­wy­ hapa­lan­makdan,­ zi­bil­len­mek­den­ we­ eg­sil­mek­den go­ra­ma­gy­ üp­jün­ etmäge,­ su­wuň­ ýara­maz ­tä­si­ri­niň­ öňü­ni­ al­ma­ga­ hem­-de aýyr­ma­ga,­ suw­ ob­ýekt­le­ri­niň­ ýag­daýy­ny ­go­wu­lan­dyr­ma­ga ­gö­nük­di­ri­len top­lu­mla­ýyn­ çä­re­le­riň­ al­nyp­ ba­rylma­gy­ göz­ öňün­de ­tu­tu­lan. 

Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň: «Biz suw me­se­le­si bo­ýun­ça hal­ka­ra hyzmat­daş­lyk mil­li de­re­je­de iş alyp barma­gyň de­giş­li ka­da­la­ry­na berk esaslan­ma­ly­dyr di­ýen ýö­rel­ge­den ugur al­ýa­rys» di­ýip bel­leý­şi ýa­ly, daşky gur­şa­wy go­ra­mak, suw se­riş­de­le­ri­ne aýaw­ly çe­me­leş­mek ýa­ly me­se­le­ler hal­ka­ra de­re­je­de bir pi­ki­re ge­lin­megi­ni hem-­de umu­my dünýäga­ra­ýyşlar ul­ga­myn­da döw­let­le­riň ta­gal­la­lary­nyň bir­leş­di­ril­me­gi­ni ta­lap ed­ýär. Ýur­du­myz­da ilat sa­ny­nyň art­ma­gy, hu­su­sy önüm­çi­li­giň köpel­me­gi hem-de tä­ze eke­ran­çy­lyk meý­dan­la­ry­nyň öz­leş­di­ril­me­gi, suw se­riş­de­le­ri­niň ze­rur­ly­gy­na bo­lan ta­la­by ýo­kar­landyr­ýar. Şu nukdaýnazardan, ýurdu­myz­da suw se­riş­de­le­ri­ni tyg­şyt­ly we re­je­li peýdalan­ma­gyň we ha­pala­mak­dan go­ra­ma­gyň yl­my taý­dan esaslandyrylan has ne­ti­je­li usul­la­ryny iş­läp taý­ýar­la­mak we bu ugur­da mil­li ka­nun­çy­lyk bin­ýa­dy­ny kä­milleş­dir­mek ba­bat­da hem yzy­gi­der­li işler al­nyp ba­ryl­ýar.

Türk­me­nis­ta­nyň Kons­ti­tu­si­ýa­synyň 14­-nji mad­da­syn­da «Ýer we ýeras­ty baý­lyk­lar, suw­lar, ösüm­lik we haý­wa­nat dün­ýä­si, şeý­le hem beýleki te­bi­gy baý­lyk­lar Türk­me­nis­ta­nyň umu­my­mil­li baý­ly­gy bo­lup dur­ýar, döw­let ta­ra­pyn­dan go­ral­ýar we re­jeli peý­da­la­nyl­ma­ga de­giş­li­dir» diý­lip ber­ki­di­len. Di­ýa­ry­my­zyň te­bi­gy baýlyk­la­ry­ny go­rap sak­la­mak­da, aýawly we re­je­li peý­da­lan­mak­da suw seriş­de­le­ri­ni tyg­şyt­la­mak­da durmu­şa ge­çi­ril­ýän iş­le­riň hu­kuk­-yk­dy­sa­dy bin­ýa­dy­ny pug­ta­lan­dyr­mak Kons­titu­si­ýa­myz­dan gözbaş al­ýan bir­nä­çe ka­nun­çy­lyk na­ma­la­ry­myz­da öz beýa­ny­ny tap­ýar. 

Hä­zir­ki­ wagt­da­ ýur­du­myz­da­ «Ýer ha­kyn­da»­ Türk­me­nis­ta­nyň Bitewi ­kanu­ny,­ Türk­me­nis­ta­nyň­ Suw­ we Tokaý­ ko­deks­le­ri,­ «Te­bi­ga­ty­ go­ra­mak ha­kyn­da»,­ «At­mos­fe­ra­ ho­wa­sy­ny go­ra­mak ­ha­kyn­da», «Ösümlikleri­ gora­mak­ ha­kyn­da»,­ «Haý­wa­nat­ dünýä­si­ ha­kyn­da»­ «Ekologi­ýa­ sel­jer­me­si ha­kyn­da»,­ «Ga­lyn­dy­lar­ ha­kyn­da»,­ «Eko­lo­gi­ýa­ howp­suz­ly­gy­ ha­kyn­da»,­ «Eko­lo­gi­ýa­ au­di­ti­ ha­kyn­da»,­ «Ekolo­gi­ýa­ maglu­ma­ty­ ha­kyn­da»,­ «Gaýta­dan­ di­kel­dil­ýän ­ener­gi­ýa­ çeş­me­le­ri hakynda»­ Türk­me­nis­ta­nyň­ Ka­nun­lary ­we­ daş­ky ­gur­şaw ­bi­len­ bag­ly beýle­ki­ ka­da­laş­dy­ry­jy­ hu­kuk­ na­ma­la­ry he­re­ket­ ed­ýär.­ El­bet­de,­ şeý­le­ kanunçy­lyk­ na­ma­la­ry­nyň­ ka­bul­ edil­me­gi,­ ýur­du­myz­da­ eko­lo­gi­ýa­ abadan­çy­lygy­ we­ ho­wa­nyň­ üýt­ge­me­gi­ne­ gar­şy gö­reş­mek­ ug­run­da­ al­nyp­ ba­ryl­ýan iş­le­riň­ hu­kuk­ taý­dan­ ber­ki­dil­ýän­digi­niň ­aý­dyň ­su­but­na­ma­sy­ bo­lup ­durýar. 

Bu­ ka­nun­çy­lyk­ na­ma­la­ry­nyň­ hata­ryn­da­ 2016-­njy­ ýyl­da­ ka­bul­ edilen Türk­me­nis­ta­nyň­ Suw­ Ko­dek­si­ni­ aýra­tyn­ bel­le­mek­ bo­lar.­ Ko­deks­ suw se­riş­de­le­ri­niň­ äh­mi­ýe­ti­ni­ ýo­kar­landyr­ma­ga,­ suw­dan ­re­je­li­ peýdalanmaga, ­suw­la­ry­ ha­pa­lan­mak­dan,­ zi­bil­lenmek­den­ we­ egsilmekden­ go­ra­ma­gy üp­jün ­et­mä­ge,­ suw­la­ryň­ ýa­ra­maz­ täsi­ri­niň ­öňü­ni al­ma­ga ­we­ ýok­ et­mä­ge,­ suw ­ob­ýekt­le­ri­niň ­ýag­da­ýy­ny­ di­keltmä­ge ­we gowu­lan­dyr­ma­ga ­gö­nük­diri­len ­ka­da­la­ry ­öz­ içi­ne­ al­ýar. 

Mun­dan baş­ga­da, 2010-­njy ýyl­da «Agyz su­wy ha­kyn­da» Türkmenis­tanyň Ka­nu­ny­nyň ka­bul edil­me­gi Türkme­nis­tan­da suw gatnaşyk­la­ry­ny düzgün­leş­dir­mek­de, suw se­riş­de­le­rin­den re­je­li we netijeli peý­da­lan­ma­ga gö­nükdi­ri­len çä­re­le­ri yzy­gi­der­li ge­çir­mekde, ilaty­my­zy aras­sa agyz su­wy bi­len bök­denç­siz üp­jün et­mek­de, su­wa­ryş we beý­le­ki mak­sat­la­ry­ny üp­jün et­mek üçin agyz su­wu­ny harç­la­ma­gyň bel­leni­len ka­da­la­ry­nyň ta­lap­la­ry­ny ber­jaý et­mek­de hem-­de ýur­du­my­zyň ka­nunçy­lyk bin­ýa­dy­ny döw­re­bap­laş­dyrmak­da mö­hüm ädim­le­riň bi­ri bol­dy.

Umu­man, ýur­du­myz­da te­bi­gy baý­ly­gy­myz bo­lan suw­dan dur­nukly hem­-de re­je­li peý­da­lan­mak ba­batda gat­na­şyk­la­ry düz­gün­leş­dir­ýän mil­li ka­nun­çy­ly­gyň kä­mil­leş­di­rilme­gi suw se­riş­de­le­ri­niň äh­mi­ýe­ti­ni ýokarlandyr­ma­ga, suw­la­ry ha­pa­lanmak­dan we eg­sil­mek­den go­ra­ma­ga gö­nük­di­ri­len­dir.

Baý­ram­gö­zel­ MY­RA­DO­WA,

Türk­me­nis­ta­nyň Mej­li­si­niň de­pu­ta­ty,

 Daş­ky gur­şa­wy go­ra­mak, te­bi­gat­dan peý­da­lan­mak we 

ag­ro­se­na­gat top­lu­my ba­ra­da­ky ko­mi­te­tiniň ag­za­sy