Hal­ka­ra Bi­ta­rap­lyk gü­nü­niň da­ba­ra­la­ry ýur­du­my­zyň he­mi­şelik Bita­rap­ly­gy­nyň şan­ly 28 ýyl­lygy­nyň çä­re­le­ri bi­len ut­ga­şyk­ly­lykda giňden bel­le­nip ge­çil­di.Aja­ýyp se­nä­niň şa­ny­na we­la­ýa­ty­myz­da ge­çi­ri­len da­ba­ra­lar ýa­kym­ly duýgu­la­ry peş­geş ber­di. 

Ak bug­daý et­ra­by­nyň Nowruz ýaý­la­syn­da­ky «Türk­me­niň ak öýi» bi­na­syn­da bo­lan me­de­ni­ýet we sun­gat us­sat­la­ry­nyň baý­ram­çy­lyk kon­ser­ti we­la­ýat hä­kim­li­gi, Medeniýet mü­dir­li­gi hem-de jem­gy­ýet­çi­lik gu­ra­ma­la­ry ta­ra­pyn­dan gural­dy. Oňa eda­ra-kär­ha­na­la­ryň, gu­ra­mala­ryň iş­gär­le­ri, okuw­çy we talyp ýaş­lar hem-de beý­le­ki il­deş­le­ri­miz ru­hu­be­lent­lik­de gat­naş­dy­lar.

Owa­dan sah­na­dan ýaň­la­nan be­lent mu­kam­lar, şi­rin owaz­lar welaýatymy­zyň me­de­ni­ýet we sun­gat us­sat­la­ry­nyň baý­ram­çy­ly­ga mynasyp toý sow­ga­dy — tä­ze sun­gat çy­kyş­la­ry bi­len taý­ýar­lyk­ly gelendik­le­ri­ni gör­kez­di. Joş­gun­ly aý­dym saz­lar­da, mil­li we döw­re­bap öwüşgin­li tans, şeý­le-de halk dö­re­di­ji­lik çy­kyş­la­ryn­da ber­ka­rar Watanymyzyň ösüş-öz­gert­me­le­ri, Gah­ry­man Ar­ka­da­gy­my­zyň we Arkadag­ly Gah­ry­man Ser­da­ry­my­zyň aja­ýyp baş­lan­gyç­la­ry esa­syn­da dün­ýä­de bar­ha ar­şa gö­te­ril­ýän şan-şöh­ra­ty, he­mi­şe­lik Bi­ta­rap­lyk hu­kuk ýag­daýy, dost-do­gan­lyk buý­sanç­ly waspy­ny tap­dy. Baý­ram­çy­lyk konser­ti oňa gat­na­şan­la­ryň gö­wün­le­ri­ni gal­ky­ndyryp, toý şat­ly­gy­ny goşalan­dyr­dy. 

Resul IŞANGULYÝEW, 

Türkmenistanyň Demokratik partiýasynyň Ahal 

welaýat komitetiniň başlygy, Mejlisiň deputaty.

Türkmenistan Garaşsyzlygyny gazanan ilkinji günlerinden bitaraplyk ýoluny saýlap aldy. Taryh üçin uzak bolmadyk döwürde Bitaraplygyň türkmen nusgasyny döretdi we ony «oňyn Bitaraplyk» diýip atlandyrdy. Şoňa görä-de, ýurdumyzyň daşary syýasat strategiýasy hemişelik Bitaraplyk derejesine esaslanýar. Türkmenistanyň Bitaraplygy parahatçylyk söýüjilik, beýleki döwletleriň içerki işine gatyşmazlyk, olaryň özygtyýarlygyna, çäk bitewüligine hormat goýmak, açyklyk ýaly asylly ýörelgelerden ugur alýar. Döwletimiz maksada okgunly, özygtyýarly, bitarap, şol bir wagtyň özünde-de, işjeň hem netijeli daşary syýasaty durmuşa geçirýär.

 Bu gün ata-babalarymyzdan miras galan ýörelgeleriň esasynda Garaşsyz, hemişelik Bitarap türkmen döwleti kemala geldi. Ýurdumyzyň hemişelik Bitaraplyk halkara hukuk ýagdaýy Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň 1995-nji ýylyň 12-nji dekabryndaky Kararnamasy bilen berkidildi. 2015-nji ýylyň 3-nji iýunynda «Türkmenistanyň hemişelik Bitaraplygy» atly Kararnama ikinji gezek biragyzdan kabul edildi. 2017-nji ýylyň 2-nji fewralynda Baş Assambleýanyň 71-nji sessiýasynyň çäklerinde 12-nji dekabry «Halkara Bitaraplyk güni» diýip yglan etmek hakynda Kararnamanyň kabul edilmegi bolsa döwletimiziň bu özboluşly hukuk derejesiniň dünýä jemgyýetçiliginde giň goldawa eýe bolýandygyny nobatdaky gezek aýdyň görkezdi. Türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedowyň belleýşi ýaly, Türkmenistanyň Bitaraplygy — bu mizemez gymmatlygymyzdyr, durmuşymyzyň aýrylmaz bölegidir, biziň baş maksadymyzdyr. Bitaraplyk türkmen halkyna parahat, asuda, bolelin we gülleýän durmuşy berdi. Ol Garaşsyzlygyň çuň manyly ideýalarynyň amala aşyrylmagy üçin ynamdar kepil bolup hyzmat edýär.

Gahryman Arkadagymyzyň amal edýän döwletli tutumlary türkmeniň aslyna, ýörelgelerine, türkmençilige, milliligine, medeniýetine, döreden gymmatlyklaryna aň ýetirmäge, olara çuňňur aralaşmaga iterýär. Çünki Milli Liderimiziň her bir işi, her aýdýan parasatly sözi türkmen halkynyň ykbaly, bagtyýar durmuşy, gazanan beýik üstünlikleri, röwşen geljegi bilen aýrylmaz baglanyşyklydyr. Eziz Arkadagymyz watandaşlarymyzy şol ösüşlere tüýs ýürekden buýsanmaga, milli mirasymyzyň gymmatlyklaryny aýawly saklamaga we dünýä ýaýmaga çagyrýar.

Hemişelik Bitaraplyk döwletimize sebitde we dünýäde hoşniýetli goňşuçylyk gatnaşyklaryny ösdürmäge, halkara hyzmatdaşlygyň gerimini giňeltmäge aýdyň ýol açdy. Türkmenistanyň gysga wagtyň dowamynda dünýä giňişliginde özboluşly daşary syýasaty amala aşyrýan döwlet hökmünde özüni tanatmak bilen, ylalaşdyryjy merkez hökmünde bitiren hyzmatlary Watanymyzyň halkara abraýyny has-da belende göterdi. Bu gün Bitaraplygyň beren miweleri biziň gündelik durmuşymyzyň her bir jähetinde öz beýanyny tapýar. Bitaraplyk derejämizi tassyklaýan jümlelerdir alamatlar Türkmenistanyň Konstitusiýasynda, Döwlet baýdagynda, Döwlet senasynda orun aldy. Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe Bitaraplyk derejämizi alamatlandyrýan zeýtun baldajyklary şekillendirilen tugumyz asuda asmanymyzda belentde parlaýar.

Türkmenistan dünýäde parahatçylyk söýüjilikli gatnaşyklary ilerletmekde, umumadamzat ähmiýetli başlangyçlary öňe sürüp, olary üstünlikli durmuşa geçirmekde nusgalyk işleri alyp barýan Bi­tarap döwletdir. Bu gün Milli Liderimiziň, hormatly Prezidentimiziň halkara giňişlikde goldaw tapýan möhüm başlangyçlarydyr teklipleri munuň aýdyň güwäsidir. Oňyn Bitaraplyk ýörelgelerine hem-de «Açyk gapylar» syýasatyna esaslanýan şol başlangyçlar diňe bir türkmen halkynyň parahatçylygyna, asudalygyna, berkararlygyna gönükdirilmän, eýsem, sebit we dünýä derejesinde-de uly ähmiýete eýedir. Türkmenistan ählumumy gün tertibiniň wajyp meseleleri boýunça sazlaşykly çözgütleri işläp taýýarlamakda täze başlangyçlary öňe sürüp, howpsuzlygy, durnuklylygy pugtalandyrmak, sebit hem-de halkara derejede Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmek bilen bagly umumy tagallalara saldamly goşant goşýar. Dünýäniň syýasy, ykdysady, hukuk giňişligine üstünlikli goşulyşmak bilen, tutuş adamzadyň bähbidine özüniň baý döredijilik kuwwatyndan netijeli peýdalanýar. Munuň şeýledigine hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň 78-nji sessiýasynda öňe süren wajyp teklipdir başlangyçlary hem aýdyň şaýatlyk edýär.

Döwlet Baştutanymyz BMG-niň belent münberinden çykyş edip, sebit we ählumumy derejedäki möhüm meseleler boýunça ýurdumyzyň ileri tutýan garaýyşlaryny, umumy abadançylygyň, ösüşiň bähbitlerine laýyk gelýän netijeli halkara hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de giňeltmäge gönükdirilen täze, döredijilikli başlangyçlaryny dünýä jemgyýetçiliginiň dykgatyna ýetirdi. Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň belleýşi ýaly, häzirki döwürde hut örän ýokary jogapkärçilik duýgusy guramanyň agza ýurtlarynyň 193-siniň ählisini hem birleşdirmelidir. Geografik taýdan ýerleşýän ýerine, ilatynyň sanyna, ykdysadyýetiniň möçberine, jemgyýetçilik-syýasy nusgasyna garamazdan, olaryň her biri Milletler Bileleşiginiň öňünde durýan wezipeleri çözmäge öz möhüm goşandyny goşmalydyr. Hormatly Prezidentimiz çykyşynda howpsuzlyk meselesine aýratyn ünsi çekip, Ählumumy howpsuzlyk strategiýasyny işläp taýýarlamak mümkinçiligini ara alyp maslahatlaşmaga başlamagy teklip etdi. Bu resminama guramanyň gapma-garşylyklaryň öňüni almagyň, olary ýok etmegiň guraly hökmünde öňüni alyş diplomatiýasy; jedelleri we dawalary parahatçylykly, syýasy-diplomatik taýdan düzgünleşdirmek üçin bitaraplygyň mümkinçiliklerini peýdalanmak; Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň 2021-nji ýyly «Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýyly» hem-de 2023-nji ýyly «Parahatçylygyň kepili hökmünde dialogyň halkara ýyly» diýip yglan etmek hakynda Kararnamalary esasynda ynanyşmak dialogy medeniýetini berkitmek ýaly iş ugurlaryny hem öz içine almalydyr.

Şeýle-de Arkadagly Gahryman Serdarymyz «Merkezi Aziýa — BMG» ugry boýunça inklýuziw, doly görnüşli we ulgamlaýyn dialogy ýola goýmagyň wagtynyň gelendigine ynam bildirip, Türkmenistanyň oňa girişmäge hyzmatdaşlary hormat bilen çagyrýandygyny nygtady. Şunuň bilen baglylykda, BMG-niň howandarlygynda Merkezi Aziýada we onuň bilen ýanaşyk zolaklarda Howpsuzlyk boýunça maslahaty döretmek baradaky başlangyç beýan edildi. Maslahatyň maksady Merkezi Aziýa ýurtlaryny we dünýä bileleşigini, halkara guramalary, maliýe-ykdysady institutlary ýakynlaşdyrmaga, bu sebiti durnukly, gapma-garşylyksyz ösdürmegi üpjün etmek işinde olaryň tagallalaryny utgaşdyrmaga gönükdirilen çemeleşmeleridir çözgütleri işläp taýýarlamakdan ybaratdyr. Şunuň bilen birlikde, ýurdumyzyň birinji maslahaty 2024-nji ýylda Aşgabatda geçirmäge taýýardygy beýan edildi.

Jemgyýetiň durmuş-ykdysady ösüşi daşky gurşaw bilen berk baglydyr. Şoňa görä-de, hormatly Prezidentimiz çykyşynda ekologiýa meselesine aýratyn ähmiýet berip, ýakyn ýyllarda BMG-niň işiniň esasy ugurlarynyň arasynda Türkmenistanyň möhüm howa we ekologiýa meselelerini çözmegi göz öňünde tutýandygyny aýtdy. Şolaryň hatarynda metan boýunça ählumumy borçnamalar bilen bagly meseleler aýratyn bellenildi. Biziň ýurdumyzyň howa boýunça Pariž ylalaşygyna goşulmagy bilen, 2017-nji ýylda birnäçe degişli milli maksatnamalar kabul edildi. Metanyň howa ýaýramagynyň ýaramaz netijelerini azaltmak we aradan aýyrmak üçin umumydöwlet çäreleri ileri tutulyp amala aşyrylýar. Gürrüň, ilkinji nobatda, ekologik taýdan arassa, serişde tygşytlaýjy häzirki zaman tehnologiýalary, aýratyn-da, energetika, senagat we ulag pudaklarynda ornaşdyrmaga tapgyrlaýyn geçmek hem-de peýdalanmak hakynda barýar. Şunda «akylly» şäher konsepsiýasy esasynda gurlan Arkadag şäherinde alnyp barylýan işler muňa mysal bolup biler. Merkezi Aziýanyň ekologik meselelerine strategik çemeleşme kabul edilende, Türkmenistan möhüm ädim hökmünde ýöriteleşdirilen düzümi — Merkezi Aziýada howanyň üýtgemegi bilen bagly tehnologiýalar boýunça sebit merkezini döretmek baradaky teklip bilen çykyş edýär. Bu merkez howa meselesi boýunça anyk we ulgamlaýyn işleri alyp barar. Şunuň bilen baglylykda, merkeziň işlemegi üçin Aşgabatda guramaçylyk we tehniki şertleri döretmäge ýurdumyzyň taýýardygy beýan edildi.

Mälim bolşy ýaly, soňky ýyllarda ýurdumyzyň ulag babatda öňe süren başlangyçlary boýunça BMG-niň Baş Assambleýasynyň alty sany Kararnamasy kabul edildi. Şolaryň soňkularynyň hatarynda şu ýylyň maý aýynda kabul edilen «Bütindünýä durnukly ulag güni» atly Kararnamany görkezmek bolar. Şunuň bilen baglylykda, şol Kararnamanyň düzgünlerine esaslanyp, taryhda ilkinji gezek bellenilen Bütindünýä durnukly ulag güni mynasybetli BMG-niň howandarlygynda Ženewada ýokary derejeli maslahatyň, paýtagtymyz Aşgabatda hem utgaşykly görnüşde halkara ylmy-amaly maslahatyň guralandygyny nygtamak gerek.

Häzirki wagtda döwlet Baştutanymyzyň başlangyçlary bilen ýurdumyzda azyk howpsuzlygyny berkitmek we sarp edilýän zerur önümlere import garaşlylygyny azaltmak boýunça möhüm çäreler amala aşyrylýar, gymmatly tejribe toplanyp, bu ugurda halkara hyzmatdaşlygyň gerimi giňeldilýär. Azyk meselesini çözmekde BMG-ä doly ýardam bermek Türkmenistanyň Durnukly ösüş maksatlaryny durmuşa geçirmek boýunça işiniň örän möhüm ugrudyr. «COVID-19 pandemiýasy beýleki amatsyz şertler bilen bir hatarda, hut azyk meselesiniň çözülmedik meseledigini, ilaty doly bahaly iýmit almaýan döwletleriň gowşaklygyny ýüze çykardy. Şona görä-de, döwletleriň we sebitleriň azyk serişdelerine elýeterli bolmagy bilen bagly meselelere seredilende, agzybirlik, tutanýerlilik, aýgytlylyk zerurdyr. Islendik adamyň aýrylmaz hukugy, ozaly bilen, çagalaryň sagdyn we kadaly ösüşiniň esasy şerti hökmünde doly bahaly iýmite kepillendirmeler möhümdir» diýip, Arkadagly Serdarymyz belledi. Bu işde syýasat, ideologiýa we ýagdaý bilen bagly päsgelçilikleri ýeňip geçýän aýgytly çözgütler, täze çemeleşmeler zerurdyr. Şundan ugur alyp, Türkmenistan Birleşen Milletler Guramasynyň howandarlygynda, Bütindünýä azyk maksatnamasy, Bütindünýä Saglygy Goraýyş Guramasy, BMG-niň Çagalar gaznasy bilen hyzmatdaşlykda azyk howpsuzlygy boýunça uly halkara forumy çagyrmak başlangyjy bilen çykyş edýär.

Türkmenistan dünýäniň köp döwletleri bilen syýasy, ykdysady we ynsanperwer ulgamlarda deňhukukly, özara bähbitli gatnaşyklary yzygiderli ösdürýär, Birleşen Milletler Guramasynyň düzüminde öz wekilçiligini giňeldýär. Ýurdumyz Baş Assambleýanyň wise-başlyklygyna birnäçe gezek saýlanyldy. Häzirki wagtda Türkmenistan bu abraýly halkara guramanyň komissiýalarynyň, komitetleriniň we geňeşleriniň hem köpüsiniň agzasy bolup durýar. Bu bolsa ýurdumyzyň halkara jemgyýetçiligindäki ornunyň pugtalanýandygyny, abraýynyň barha beýgelýändigini tassyklaýar. Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwrüniň Arkadag Serdarly bagtyýar ýaşlar ýylynda BMG-niň Ykdysady we Durmuş geňeşiniň mejlisinde Garaşsyz, hemişelik Bitarap döwletimiziň Birleşen Milletler Guramasynyň Ilat we ösüş boýunça komissiýasynyň 2024 — 2028-nji ýyllar üçin agzalygyna nobatdaky gezek saýlanmagy hem ýurdumyzyň dünýä ýüzündäki nobatdaky ykrarnamasyna öwrüldi.

Türkmenistanyň Birleşen Milletler Guramasynyň Bilim, ylym we medeniýet meseleleri boýunça guramasynyň (ÝUNESKO) garamagyna hödürlän teklipleriniň, şol sanda «Ahalteke atçylyk sungaty we atlary bezemek däpleri» atly milli hödürnamasynyň bu guramanyň Adamzadyň maddy däl medeni mirasynyň sanawyna girizilmegi, Aşgabadyň «Dizaýn» ugry boýunça ÝUNESKO-nyň döredijilik şäherleriniň toruna girizilmegi, Magtymguly Pyragynyň 300 ýyllygynyň 2024-2025-nji ýyllarda ÝUNESKO bilen bilelikde bellenilip geçilýän şanly seneleriň sanawyna goşulmagy, ýurdumyzyň 2023 — 2027-nji ýyllar üçin ÝUNESKO-nyň Bedenterbiýe we sport boýunça hökümetara komitetiniň agzalygyna biragyzdan saýlanmagy, Türkmenistanyň Magtymguly adyndaky Ýaşlar guramasynyň ÝUNESKO-nyň Bütindünýä ýaşlar jemgyýetiniň resmi agzalygyna kabul edilmegi 2023-nji ýylda Watanymyzyň halkara abraýynyň has-da beýgelmeginde möhüm ähmiýete eýe boldy.

Halkymyzyň buýsanjyny artdyrýan şeýle işleriň aňyrsynda döwlet derejesinde edilýän aladalaryň üstünlikli durmuşa geçirilýändigi baradaky hakykat dur. Bu gün ildeşlerimiz röwşen geljegine ynamly garaýar. Halkymyz parahat, bolelin, abadan durmuşda ýaşaýar. Täze taryhy döwrümizde döwletimiziň ykdysadyýeti kuwwatlanyp, ösüş depginlerimiz gün-günden ýokarlanýar. Bularyň ählisi halkymyzyň uly ynamy bilen mundan beýläk-de berkarar döwletimiziň esaslaryny has-da pugtalandyrmak ugrunda çykyş edýän Gahryman Arkadagymyzyň taýsyz tagallalarynyň netijesinde mümkin boldy.

Parahatçylyk dost-doganlyk, birek-birege hormat goýmak arkaly ýetilýän üstünlikdir. Adamzadyň taryhy ösüşe, abadançylyga we bagta ýetmekde parahatçylykdan başga ýoluň ýokdugyny aýdyň görkezýär. Bu beýik sütüni döretmek bolsa diňe diplomatiýa bilen, diplomatik ýörelgelere eýerýän beýik şahsyýetler bilen amala aşyrylýar. Ýadyňyzda bolsa, 2007-nji ýylda Gahryman Arkadagymyz Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň sessiýasynda ilkinji gezek çykyş edende, Milletler Bileleşigine Türkmenistanyň syýasatynyň esasy ugurlary, biziň kuwwatymyz we geljekki mümkinçiliklerimiz barada habar beripdi. Soňky ýyllarda bolsa ýurdumyz bütin adamzada dahylly meseleleri çözmegiň ýollaryny teklip etdi. 2011-nji ýylda Baş Assambleýanyň 66-njy sessiýasynyň belent münberinden «Ösüş arkaly parahatçylyk», 75-nji sessiýasynda bolsa «Dialog — parahatçylygyň kepili» ýörelgelerini öne sürdi. Milli Liderimiz «Parahatçylyk sazy, dostluk, doganlyk sazy» atly kitabynda: «Dine parahatçylygy dörediji taslamalaryň islendik ýurdy we bütin adamzady ýagty geljege alyp barýan köprüleriň ygtybarly sütünleri bolup biljekdigine bil baglaýandygymyzy men öwran-öwran gaýtalaýaryn» diýip belleýär. Hakykatdan-da, türkmen halky hemişe-de parahatçylygyň, asudalygyň, hoşniýetliligiň we hyzmatdaşlygyň tarapdary.

Ömrüniň manysyny halka gulluk etmäge bagyşlan Gahryman Arkadagymyzyň döwletli tutumlary, şol asylly başlangyçlary mynasyp dowam etdirýän Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň alyp barýan işleri dine bir türkmen halkynyň däl, eýsem, Zeminiň ähli halklarynyň abadan, rowaç durmuşyny nazarlaýar. Goý, parasatly taglymatlary, beýik başlangyçlary bilen döwletimizi, halkymyzy aýdyň geljege tarap ynamly öne alyp barýan Milli Liderimiziň, hormatly Prezidentimiziň janlary sag, ömürleri uzak, mertebeleri hemişe belent bolsun!

Kasymguly BABAÝEW, 

Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Diwanynyň iş dolandyryjysy, Mejlisiň deputaty.

         Bü­tin dün­ýä­de dur­nuk­ly ösü­şiň hem­de sag­dyn dur­muş ýörelgeleriniň ber­ki­dil­me­gi­niň mö­hüm şer­ti hök­mün­de ekolo­gi­ýa mesele­si­ne uly äh­mi­ýet be­ril­ýär. Hä­zir­ki wagt­da Türk­me­nis­tan eko­lo­gik me­se­le­le­re de­giş­li we­zi­pele­riň çöz­güt­le­ri­ni iş­läp taý­ýar­la­mak bo­ýun­ça dün­ýä bi­le­le­şi­gi­niň ta­gal­la­la­ry­ny ut­gaş­dyr­ma­ga uly go­şant goş­ýar. Ýurdu­my­zyň Äh­lu­mu­my me­tan borç­na­ma­sy­na go­şul­ma­gy Ar­ka­dag­ly Gah­ry­man Ser­da­ry­my­zyň bi­tir­ýän be­ýik iş­le­ri­niň di­ňe bir hal­ky­my­zyň däl, eý­sem, umu­ma­dam­za­dyň bäh­bit­le­ri­ni na­zar­la­ýan­dy­gy­ny ýe­ne bir ge­zek su­but et­di. Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miziň BMG-­niň Ho­wa­nyň üýtgeme­gi ba­ra­da­ky Çar­çu­wa­ly kon­wen­si­ýa­sy­na gat­na­şy­jy ta­rap­la­ryň mas­la­ha­tyn­da be­lent mün­ber­den Türk­me­nis­tan Äh­lu­mu­my me­tan borçna­ma­sy­na go­şul­ýan­dy­gy­ny res­mi taý­dan be­ýan et­me­gi şu döw­le­tiň ra­ýa­ty­dy­gy­ňa bo­lan buý­san­jy­ňy art­dyr­ýar. 

Umu­ma­dam­zat äh­mi­ýet­li ta­gal­la­la­ry üs­tün­lik­li dur­mu­şa ge­çir­ýän Ar­ka­dag­ly Gah­ry­man Ser­da­ry­my­za hem­-de hal­ky­my­zyň Mil­li Li­de­ri­ne al­kyş­la­ry­myz çäk­siz­dir. 

Baýrammyrat HAJYMÄMMEDOW, 

Türkmenistanyň Mejlisiniň deputaty.

Jemgyýetimizde Gahryman Arkadagymyzyň, hormatly Prezidentimiziň taýsyz tagallalary bilen neşekeşlige, çilimkeşlige, arakhorluga, naskeşlige garşy göreş jemgyýetimizde sagdyn durmuş ýörelgesiniň berkararlygyny gazanmaga gönükdirilendir. Zyýanly endiklerden çilimkeşlik ynsan saglygyna has-da zyýanlysydyr. Şonuň üçinem ýurdumyzda temmäki önümleriniň zyýanly täsiriniň öňüni almak bilen bagly çärelere uly üns berilýär. Bu meseläniň çözgüdine üstümizdäki ýylyň 7-nji iýunynda geçirilen Döwlet howpsuzlyk geňeşiniň nobatdaky mejlisinde-de garaldy. Mejlisde döwlet Baştutanymyz temmäki önümleriniň, suw çiliminiň guralynyň, şiresiniň, elektron çilimiň ýurdumyza bikanun getirilmegine, olaryň bikanun söwdasyna we ulanylmagyna garşy barlyşyksyz göreş alyp barmagyň zerurlygyny belläp bu babatda anyk tabşyryklary berdi. Munuň özi il-günümiziň saglygyny temmäki önümleriniň zyýanly täsirinden goramaga gönükdirilen derwaýys tagalladyr.

Lukman hökmünde çilimkeşligiň zyýany barada ýatlap geçmegi zerur hasaplaýaryn. Çilim çekýän adamlarda demgysma, bronhit, dem alyş ýollarynda dürli keseller has ýygy ýüze çykýar. Şeýle hem bu ýaramaz endige ýykgyn edýän adamlaryň ýürek gan damar ulgamlarynda, dem alyş ýollarynda, öýkende keselleriň döremek ähtimallygy ýokary bolýar. Dem alyş ýollarynda täze döremeleriň peýda bolmagam ahmaldyr. Bu ýagdaýlara temmäkiniň düzümindäki nikotin, uglerodyň okisi, sinil kislotasy, kömürturşy gaz, organiki kislotalar sebäp bolýar. Bular çilimkeşiň bedenine çilimiň tüssesiniň üsti bilen aralaşýar. Galyberse-de, temmäki tüssesi çilimkeşiň dişlerini saraldýar.

Çilimkeşligiň öňüni almakda, ondan diňe bir uly ýaşly adamlary däl, eýsem, ýaşlary goramak aýratyn ähmiýete eýedir. Bu meseläniň çözgüdi hemmeleriň wezipesidir. Şonuň üçinem çilimkeşligiň, naskeşligiň zyýanly täsiri barada düşündiriş, wagyz-nesihat çärelerini alyp barmak möhüm wezipedir.

Çary GURBANMYRADOW.

Mary etrap hassahanasynyň 2-nji çagalar bölüminiň müdiri, Türkmenistanyň Mejlisiniň deputaty.

Türkmen halky garaşsyzlygy gorap saklamagyň berk daýanjy, synmaz sütüni bolan hemişelik Bitaraplygyň 28 ýyllyk baýramyna barýar. Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň ýörite Kararnamasy bilen her ýylyň 12-nji dekabrynyň Halkara Bitaraplyk güni diýlip yglan edilmegi parahatçylygy gorap saklamakda, gapma-garşylyklaryň öňüni almakda halkara gurallaryň täsirini artdyrmak, bu ugurda täze halkara syýasy serişdeleri döretmek ugrundaky tagallalara täze itergi berdi. 

Türkmenistanyň bitaraplyk halkara hukuk derejesiniň ähmiýetiniň ýyl-ýyldan artýandygyny görmek bolýar. Bitaraplyk dünýäde gatnaşyklary kadaly ýöretmekde täsirli syýasy, ykdysady, ynsanperwer ýörelge hökmündäki ornuny netijeli pugtalandyrýar. Şunda türkmen halkynyň Milli Lideri Gahryman Arkadagymyzyň, hormatly Prezidentimiz Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň tagallalary üçünji müňýyllygyň çylşyrymly halkara ýagdaýlarynyň çäginde gymmatly tejribe, nusgalyk ýol bolup öňe çykýar. Ýurdumyzyň parahatçylykly hyzmatdaşlyga gönükdirilen syýasatynyň esasy ýörelgelerini kemala getirmekde we mizemez strategik binýada öwürmekde Gahryman Arkadagymyzyň taryhy işleri umumadamzat ösüşinde aýratyn orny eýeleýär.

Ýer ýüzünde parahatçylykly ösüş üçin mümkinçilikleriň uludygyny, serişdeleriň ýeterlikdigini maglumatlar äşgär edýär. Heniz ulanylmadyk tebigy serişdelerden başga-da, ylmy-tehnologik gazanylanlar umumadamzat ýaşaýşy üçin möhüm çeşme bolup hyzmat edýär. Azyk önümlerini öndürmegiň çaltlandyrylan usullarynyň ýüze çykarylmagy, serişdeler bilen üpjünçiligi deňagramly ýola goýmak, tygşytlylyk ugrundaky tagallalar, sagdyn durmuş, sagdyn iýmitlenmek babatda dünýäde barha meşhurlyga eýe bolýan hereketler adamzadyň bagtyýar ýaşaýşyny kepillendirýär. Halkara jemgyýetçiligiň ünsüni ýyl-ýyldan özüne çekýän bu hereketleriň syýasy taýdan üpjün edilmegini gazanmak häzirki döwrüň wajyp wezipeleriniň biridir.

Durmuş ugurly, pragmatizme esaslanýan döwlet syýasaty parahatçylygy gorap saklamagyň, sagdyn jemgyýeti kemala getirmegiň esasy şertleriniň bi­ridir. Şunda döwleti we jemgyýeti dolandyrmagyň ähli ugurlarynyň parahatçylyk söýüjilige, ynsanperwerlige, ylalaşyklylyga esaslanýan maksatlarynyň toplumlaýyn durmuşa geçirilmegi rowaçlyga alyp barýan, adalatly ýoldur. Munuň özi Garaşsyz, hemişelik Bitarap Türkmenistanyň saýlap alan ýoludyr. Türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gahryman Arkadagymyzyň döreden, ösdüren, Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň üstünlikli dowam etdirýän döwlet syýasatydyr. Bu döwletlilik syýasaty hoşniýetli goňşuçylygy, özara bähbitli hyzmatdaşlygy, parahatçylykly halkara gatnaşyklary ündeýär. Häzirki zaman dünýäsiniň täsirli sebitleriniň birinde, yklymlaryň söwda-ykdysady ýollarynyň çatrygynda ýerleşýän, ýangyç-energetika serişdeleriniň ägirt uly tebigy gorlaryna eýe bolan Türkmenistan üçin Bitaraplyk hukuk derejesini gyşarnyksyz berjaý etmegiň syýasy, hukuk, durmuş, gumanitar jähetlerini berkitmek, oňa halkara gatnaşyklaryň gün tertibinde hemişelik orun bermek daşary syýasat strategiýasynyň iň möhüm wezipeleriniň biri bolup öňe çykýar. Munuň özi ýurtda durmuş-ykdysady ösüşi üstünlikli alyp barmagyň, halkara giňişlikde ýurdumyzyň çalt ösýän döwlet hökmündäki abraýyny artdyrmagyň, uzak geljek üçin il bähbitli maksatnamalary işläp taýýarlamagyň zerur şertlerini döretmegiň hem möhüm wezipesidir.

Asudalyga, hoşmeýillilige bo­lan ynam heňňam ýollarynda adamzady öňe tarap beýik maksatlar bilen hereket etmäge iterendir. Şol ynam dünýäni sarsdyran iň pajygaly ýagdaýlarda-da ynsanlara güýç beripdir. Adamzat taryhy döwürlerde kyn synaglardan geçipdir. Ýagşylygyň, haýryň, adalatyň hemişe üstün çykjakdygy baradaky düşünjäni durmuşyň daýanjyna öwrüpdir.

Türkmen Bitaraplygynyň binýadynda hem umumadamzat gymmatlygy bolan şeýle düşünjeler durýar. Diýmek, döwletimiziň alyp barýan syýasaty adamzat üçin zerur bolan beýik ideýalara ýugrulandyr. 

Ýurdumyzyň parahatçylyk söýüjilikli, hoşniýetli goňşuçylyk syýasaty dünýäde doly ykrar edilýär. Adamyň ömri, saglygy, durmuşy babatda ýurdumyzda ýola goýlan giň gerimli çäreler halkara giňişlikde goldanylýar, tejribe hökmünde öwrenilýär. Munuň özi türkmen halkynyň uly buýsanç bilen dowam etdirýän parahatçylykly ösüş ýolunyň gymmatynyň örän ýokarydygyny, taryhy ähmiýetlidigini görkezýär.

Parahatçylyk — munuň özi howpsuz ýaşaýyşdyr, ynsan ömürleriniň, nesilleriň geljeginiň ygtybarly goragydyr, gülläp ösüşlerdir. Döwletimiziň bitaraplyk syýasaty ynsanperwer, öňdebaryjy ideýalara tüýs ýürekden uýýan, dost-doganlyk ruhy bilen ýaşaýan, işleýän, döredýän täze nesliň kemala gelmegine şert döretdi. Biziň jemgyýetimiziň esasyny düzýän bu täze nesliň aňyndaky, kalbyndaky ýagşy niýetler, alyp barýan haýyrly işleri geljegimiziň ajaýypdygyna kepildir.

Gahryman Arkadagymyzyň iň ösen ýaşaýyş şertlerini öz ýurdumyzda döredip boljakdygy, bagtyýar ýaşaýşa ygrarly nesilleri terbiýeläp ýetişdirmegiň zerurdygy baradaky garaýyşlary, bu maksatlary durmuşa geçirmekde bitirýän beýik işleri türkmeniň taryhy ösüş ýoly hökmünde uly meşhurlyga eýe boldy. Milli Liderimiz halkyň taryhy, ruhy mirasyndan gözbaş alýan milli syýasy-jemgyýetçilik, demokratik-hukuk binýadyny kemala getirmekde-de ägirt uly işleri bitirdi. Bu ýol-ýörelgeler döwrüň synagyndan geçip, milli jemgyýetiň berk binýadyna, döwletliligimiziň mizemez esasyna öwrüldi. Bu bolsa ösüşlere tarap hereketiň güýjüdir, halkyň milli buýsanjynyň egsilmez çeşmesidir, parahatçylykly durmuşy berkitmegiň nusgalyk tejribesidir.

Türkmenistan bu gün durmuş-ykdysady, medeni-ynsanperwer ösüşde näçe öňe giden bolsa, munuň özi ýurdumyzyň işläp taýýarlaýan we durmuşa geçirýän ösüş strategiýasynyň netijesidir. Türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gahryman Arkadagymyzyň, hormatly Prezidentimiz Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň ýiti paýhas, güýçli syýasy erk, öňdengörüjilik bilen öňe sürýän beýik başlangyçlarynyň miwesidir. Her bir pudakda ýerine ýetirilýän işleriň döwrüň talaplaryna, milli ykdysadyýetiň zerurlyklaryna laýyklygy öňe sürülýän başlangyçlara örän jogapkärçilikli we oýlanyşykly çemeleşilýändigini görkezýär.

Hemişelik Bitarap Türkmenistanda çalt depginde uly ösüşlere ýetmekde mümkinçilikleriň ägirt uludygyny ýene bir gezek tekrarlamak bilen, ösüş ugurlaryny saýlap almaga, şol ugurlara maýa goýumlary gönükdirmäge örän paýhasly çemeleşilýändigini hem belläp geçmek gerek. Öňde hem nygtaýşymyz ýaly, biziň ýurdumyz ykdysady ösüşler üçin zerur bolan tebigy serişdelere örän baýdyr. Şol serişdeleri aýawly hem öz ýerinde ulanmak oýlanyşykly çemeleşmegi talap edýär. Ägirt uly giňişlikde ösen tehnologiýalara daýanyp, islendik önümi öndürmäge mümkinçilik bar wagtynda, ýurdumyzyň sebitlerinde, esasan, içerki bazarlara zerur bolan önümleri öndürýän hususy önümçiligi ösdürmäge ilkinji nobatda üns berilmegi türkmen halkynyň bähbitleriniň pugta göz öňünde tutulýandygynyň alamatydyr. “Döwlet adam üçindir!” diýen maksatnamalaýyn şygaryň döwlet syýasatynyň baş ýörelgesidiginiň güwäsidir.

Parahatçylykly durmuş syýasy-jemgyýetçilik, ykdysady ösüşlerde-de, medeni-durmuş ulgamlarynda-da ýurduň raýatlary üçin ýokary şertleri döretmek baradaky tagallalary güýçlendirmäge mümkinçilik berýär. Ýurdumyzyň ähli sebitlerinde, paýtagtymyzda ýaşaýyş, önümçilik, medeni-durmuş düzümleriniň döwrebap ulgamlarynyň berk binýadynyň döredilendigi aýratyn bellemäge mynasypdyr. Ýurdumyz tutuşlygyna gazlaşdyryldy, elektrik energiýasynyň kuwwatly ulgamlary bilen üpjün edildi. Suw üpjünçiligi babatda köp işler bitirildi we bu işler giň gerimde dowam etdirilýär. Gahryman Arkadagymyz, Arkadagly Gahryman Serdarymyz ýurduň abraýyny, halkyň bagtyýarlygyny adamlar üçin ýokary ýaşaýyş şertlerini üpjün etmekde, geljekki nesiller üçin abadan durmuşyň mizemez esaslaryny pugta kemala getirmekde görýärler. Bu babatda hormatly Prezidentimiz şu ýylyň 24-nji sentýabrynda geçirilen Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň mejlisinde şeýle belledi: «Biziň ykdysady syýasatymyzyň baş maksady halkymyzyň ýaşaýyş-durmuşyny yzygiderli gowulandyrmakdan ybaratdyr. Häzirki döwürde ýurdumyzy 2022 – 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynda we 2028-nji ýyla çenli döwür üçin Oba milli maksatnamasynda şu ýyl üçin göz öňünde tutulan esasy wezipeleriň ählisini diýen ýaly üstünlikli durmuşa geçirýäris». Döwlet Baştutanymyz durmuşa geçirilýän işleriň hatarynda ýurdumyzyň senagat pudaklaryny ösdürmekde, innowasion häsiýetli bilelikdäki kärhanalaryň işini ýola goýmakda, eksporta gönükdirilen we importy çalyşýan önümçilikleri döretmekde, oba hojalygynda özgertmeleri geçirmekde hem-de azyk üpjünçiligini gowulandyrmakda, sebitlerimizde iş orunlaryny döretmekde, ilatyň durmuş taýdan goraglylygyny üpjün etmekde alnyp barylýan işler barada aýratyn nygtady.

Ýurdumyzda her bir baýramçylykda, şanly senede täze-täze desgalaryň açylyş dabaralary bolýar. Ýokary tehnologiýaly önümçilik desgalary işe girizilýär. Bagtyýar ildeşlerimiziň ýüzlerçesine täze jaýlaryň açarlary gowşurylýar. Täze medeniýet, bilim ojaklary, saglyk öýleri, sport desgalary işe başlaýar. Türkmen topragynda parahat durmuş dowam edýär. Halkymyz uly ösüşleriň şaýady bolýar. Watandaşlarymyz öz zähmetleri bilen döredýän eşretleriniň hözirini görüp ýaşaýar. Ertirki güne, nesilleriň geljegine ynamly garaýar. Bularyň hemmesi üçin halkymyz Gahryman Arkadagymyza, Arkadagly Gahryman Serdarymyza çäksiz alkyş aýdýar.

Ata SERDAROW,

Türkmenistanyň Demokratik partiýasynyň başlygy, 

Mejlisiň deputaty. 

В Туркменистане принят Государственный бюджет на 2024 год. Закон об утверждении главного финансового документа Президент Сердар Бердымухамедов подписал 25 ноября текущего года. Государственный бюджет определяет главные параметры экономической политики и служит важным финансовым инструментом в реализации задач, намеченных Президентскими программами. Ввиду особой важности этого документа для жизнедеятельности государства и благополучия народа редакция «НТ» обратилась в Меджлис Туркменистана с просьбой прокомментировать основы формирования и использования Госбюджета. На вопросы корреспондента отвечает Сердар АРАЗОВ, депутат Меджлиса, член Комитета по экономическим вопросам.

«НТ»: Государственный бюджет называют главным финансовым документом страны. В чём его значение?

– Значение Госбюджета в развитии страны трудно переоценить. Это не просто главный финансовый документ, а главный финансовый план страны, центральное звено всей финансовой системы. Его главная задача – на уровне  государства обеспечить с помощью финансовых средств эффективное и сбалансированное развитие экономики и регионов страны, а также поддержать социально ориентированную политику государства. Госбюджет регламентирует образование и расходование денежных средств государства в интересах всего народа. Поэтому Госбюджет утверждается Законом и подписывается Президентом страны.

«НТ»: Значение данного документа, таким образом, налагает особую ответственность за его составление.

– Да, процесс составления Госбюджета – это объёмная аналитическая работа по всем отраслям экономики и регионам страны. По своему объёму Госбюджет занимает несколько томов. К этой работе подключены все министерства, отраслевые ведомства, хякимлики велаятов и городов, и она продолжается в течение нескольких месяцев. В этой связи напомню, что уже 6 апреля 2023 года, выступая на первом заседании депутатов Меджлиса седьмого созыва, уважаемый Президент, обращаясь к депутатам, сказал: «уже сейчас нужно готовиться к разработке проекта Закона Туркменистана «О Государственном бюджете Туркменистана на 2024 год» и дал конкретные указания, на что сделать акцент. В целях своевременной подготовки Госбюджета на состоявшемся 13 мая заседании Кабинета Министров уважаемый Президент подписал Постановление, согласно которому Министерству финансов и экономики было предписано организовать работу по подготовке проекта Государственного бюджета на 2024 год, основных направлений социально-экономического развития и инвестиционной программы страны, разработке расчётных формуляров и методических указаний для министерств, ведомств, хякимликов по составлению проекта Госбюджета, а также создать рабочую группу специалистов. В Постановлении также были определены конкретные сроки. Говоря о подготовке Госбюджета, Президент отметил значимость реализации действенных мер для сохранения динамичного роста отраслей и выполнения во всех сферах плановых показателей и необходимость произвести экономические расчёты предстоящих в следующем году работ на основе финансово-экономических индикаторов отраслей национальной экономики.

Депутаты Меджлиса во всех комитетах тщательно проанализировали проект Госбюджета на предмет соответствия Программам Президента и тем рекомендациям, которые были даны главой государства. 25 ноября текущего года депутаты Меджлиса на четвёртом заседании рассмотрели проект Закона «О Государственном бюджете Туркменистана на 2024 год» и единогласно проголосовали за его принятие. Выступившие, в том числе депутаты от всех регионов страны и городов Ашхабад и Аркадаг, предметно представили депутатам предложенный в проекте курс развития регионов в предстоящем году по всем статьям бюджета.

«НТ»: каковы основные особенности Госбюджета на 2024 год?

– Госбюджет на 2024 год в целом составлен исходя из «Программы Президента Туркменистана социально-экономического развития страны в 2022–2028 годах», «Национальной программы Президента Туркменистана по преобразованию социально-бытовых условий населения сёл, посёлков, городов этрапов и этрапских центров на период до 2028 года», а также отраслевых и региональных программ. В Госбюджете находят отражение все показатели и цели, намеченные в этих программах на 2024 год. А если рассматривать документ шире, то надо обратиться к инаугурационной речи уважаемого Президента, где чётко обозначены стратегические задачи предстоящей работы по выполнению Программы «Возрождение новой эпохи могущественного государства: Национальная программа социально-экономического развития Туркменистана в 2022–2052 годах».

Среди приоритетных задач Госбюджета – поддержка высоких темпов роста экономики за счёт интенсивного развития всех отраслей и инвестиций в основные средства, внедрения современных рыночных механизмов, диверсификации основных сегментов экономики, их ориентации на глубокую переработку сырья и производство высококонкурентной импортозамещающей и экспортно-ориентированной продукции. В ряду задач – обеспечить планомерное развитие регионов, увеличение числа малых и средних предприятий с участием частного капитала. Важное значение придаётся эффективному использованию экономико-географического положения страны, обеспечению условий для развития транспортно-транзитного потенциала. Как мы знаем, Туркменистан является страной, расположенной на благоприятном пересечении двух континентов, и использует огромный потенциал для развития всех видов транспорта на основе утверждённой в 2022 году «Программы развития транспортной дипломатии Президента Туркменистана на 2022–2025 годы».

Также стратегически важной задачей остаётся сохранение и укрепление продовольственного изобилия и обеспечение населения экологически чистыми продуктами. Под руководством глубокоуважаемого Президента Туркменистана успешно осуществляется инвестиционная политика государства в сельском хозяйстве с гармоничным развитием перерабатывающей промышленности, нацеленная на обеспечение продовольственной безопасности страны, создание изобилия продовольственной продукции на внутреннем рынке и её экспорт.

Исторически важным аспектом нынешнего бюджета является то, что здесь отражается бюджет нового города – «города будущего» Аркадаг. Как известно, благодаря неустанному труду Национального Лидера туркменского народа Героя-Аркадага и с благословения Президента Туркменистана был возведён и открыт новый город Аркадаг, и в Госбюджет заложены средства на дальнейшее развитие города. Кроме того, в главном финансовом документе страны увеличен общий объём местных бюджетов.

«НТ»: Туркменистан – социально ориентированное государство. Какие социальные программы будут финансироваться?

– В своём выступлении на первом заседании седьмого созыва депутатов Меджлиса уважаемый Президент чётко указал на то, что при рассмотрении Госбюджета акцент должен делаться на задачах, связанных с реализацией целевых программ обеспечения устойчивого роста всех секторов национальной экономики, созданием дополнительных рабочих мест, последовательным увеличением размеров заработной платы, укреплением социальной защищённости и повышением уровня жизни населения. В Госбюджете на 2024 год в необходимом объёме запланированы финансовые средства на решение задач социальной политики. Так, на социальные программы выделяется более 77 процентов из всех расходов Госбюджета. Эти средства будут направлены на повышение заработной платы, пенсий, государственных пособий и стипендий, на строительство новых жилых домов, детских садов, школ, медицинских учреждений и совершенствование их работы, на развитие науки, культуры, спорта, жилищно-коммунального хозяйства, на строительство новых посёлков, которые обеспечат дальнейшее повышение благосостояния населения и динамичное стабильное развитие экономики.

От редакции. Подытоживая сказанное, в целом можно констатировать, что Госбюджет Туркменистана на 2024 год подготовлен и принят с учётом всех нужд и потребностей населения страны, а также в полной мере обеспечивает финансовую составляющую реализации намеченных целей и задач в предстоящем году, выполнение установленных в стратегии экономического развития задач по формированию конкурентоспособной, мощной и социально ориентированной экономики.

Беседу вела 

Ирина ИМАМКУЛИЕВА.

«Нейтральный Туркменистан», 02.12.2023

Türkmen halkynyň Milli Lideri Gahryman Arkadagymyzyň, hormatly Prezidentimiz Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň taýsyz tagallalary bilen Garaşsyz, hemişelik Bitarap Türkmenistan döwletimizde gümrük ulgamynyň maddy-enjamlaýyn binýadyny döwrebap derejede kämilleşdirmek ugrunda giň gerimli işler durmuşa geçirilýär. 

Hormatly Prezidentimiz Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň degişli Kararlaryna laýyklykda, «Türkmenistanyň gümrük edaralaryny ösdürmegiň 2022—2028-nji ýyllar üçin Maksatnamasy», şeýle hem bu Maksatnamany amala aşyrmak boýunça ýerine ýetirmeli çäreleriň meýilnamasy tassyklanyldy. 

Türkmenistanyň Gümrük kodeksi ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň ösdürilmegine we onuň ykdysady howpsuzlygynyň üpjün edilmegine ýardam edýän gümrük işiniň hukuk, ykdysady we guramaçylyk esaslaryny kesgitleýär. 2010-njy ýylda kabul edilen Türkmenistanyň Gümrük kodeksi häzirki wagta çenli yzygiderli kämilleşdirilip gelinýär. 

«Türkmenistanda 2019—2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasyna» laýyklykda, ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň ähli pudaklarynda maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalaryň işjeň ornaşdyrylmagyna hem-de elektron ulgamlaryň üsti bilen maglumatlary alyşmagyň we olaryň elýeterliligini üpjün etmegiň zerur kanunçylyk binýady emele getirilýär. 2022-nji ýylyň 17-nji aprelinde «Türkmenistanyň Gümrük kodeksine üýtgetmeler we goşmaçalar girizmek hakynda» Türkmenistanyň Kanuny kabul edildi. Kodekse «Gümrük işindäki maglumat ulgamlary we maglumat tehnologiýalary» atly täze babyň goşulmagy bilen, gümrük işinde maglumat ulgamlarynyň hem-de maglumat tehnologiýalarynyň, şol sanda maglumat alyş-çalşyň elektron usuly esasynda işlenilip taýýarlanylmagy, döredilmegi hem-de ulanylmagy bilen bagly anyk kadalar göz öňünde tutuldy. Şol ýylyň 24-nji iýulynda «Türkmenistanyň Gümrük kodeksine goşmaçalar girizmek hakynda» Türkmenistanyň Kanuny kabul edilip, «Eksport-import amallary üçin bir penjire» ulgamynyň ornaşdyrylmagy bilen bagly täze madda goşuldy hem bu işleri alyp barmagyň kadalary beýan edildi. 

Arkadag Serdarly bagtyýar ýaşlar ýylynyň 30-njy sentýabrynda Türkmenistanyň Mejlisiniň VII çagyrylyşynyň üçünji maslahaty bolup geçdi. Maslahatda ýurdumyzyň halkara gatnaşyklaryny ösdürmäge hem-de ykdysadyýetimiziň pudaklarynyň sazlaşykly ösmegini üpjün etmäge gönükdirilen birnäçe kanunçylyk namalary kabul edildi. Olaryň hatarynda «Türkmenistanyň Gümrük kodeksine üýtgetmeler we goşmaçalar girizmek hakynda» Türkmenistanyň Kanuny bellärliklidir. Kabul edilen bu Kanuna laýyklykda, gümrük taýdan resmileşdirilmegi ýönekeýleşdirmek we tizleşdirmek, daşary ykdysady işe gatnaşyjylar tarapdan gümrük kanunçylygynyň berjaý edilişiniň derejesini has-da ýokarlandyrmak maksady bilen, 24-nji bapdan soňra, dokuz maddadan ybarat bolan täze «Ygtyýarly ykdysady operator» atly bap hem goşuldy. 

Şu ýylyň 19-njy oktýabrynda türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gahryman Arkadagymyzyň Hytaý Halk Respublikasyna «Bir guşak, bir ýol» üçünji ýokary derejeli maslahatyna gatnaşmak üçin amala aşyran iş saparynyň çäginde Hytaý Halk Respublikasynyň Başlygy Si Szinpin bilen Halk ýygnaklar öýünde geçiren duşuşygynyň netijesi boýunça, Türkmenistanyň Döwlet gümrük gullugy bilen Hytaý Halk Respublikasynyň Baş gümrük edarasynyň arasynda ygtyýarly ykdysady operatorlaryň maksatnamasynyň mümkinçiliklerini ýokarlandyrmak boýunça özara düşünişmek hakynda Ähtnama gol çekildi. 

«Türkmenistanyň Gümrük kodeksine üýtgetmeler we goşmaçalar girizmek hakynda» Türkmenistanyň Kanunynyň kabul edilmegi ýurdumyzda gümrük ulgamynyň döwrebaplaşdyrylan häzirki zaman mümkinçilikleri bilen üpjün edilmegine, milli önüm öndürijileriň çykarýan önümleriniň bäsdeşlige ukyplylygyny artdyrmaga hem-de ýurdumyzyň dünýä döwletleri bilen daşary ykdysady, söwda gatnaşyklarynyň ösdürilmegine uly ýardam eder. 

Gurbangeldi AŞYROW, 

Türkmenistanyň Mejlisiniň deputaty, 

Ykdysady meseleler baradaky komitetiniň agzasy

Saglyk ynsan ömrüne bezeg berýär. Ajaýyp sport desgalary bolsa bu günki gün gözel paýtagtymyza görkanalyk bagyş edýär. Aşgabadyň şeýle gözel künjekleriniň biri bolan Olimpiýa şäherçesindäki Başa-baş söweş sungaty sport toplumynda iki günläp şatlyk-şowhun höküm sürdi. Bu ýerde Zeminiň dört yklymynyň 45 ýurdundan 181 pälwanyň gatnaşmagynda geçirilen Kuraş boýunça XIV dünýä çempionaty milli sportumyzyň ajaýyp üstünligi bilen tamamlandy. Dünýä çempionatynyň dowam edýän günlerinde IKA-nyň kongresi hem geçirilip, oňa Aziýadan, Afrikadan, Ýewropadan, Günorta we Demirgazyk Amerikadan 53 ýurduň wekiliýetleri gatnaşdy. 

Erkekleriň arasynda 7, zenanlaryň arasynda 8, jemi 15 agram derejesinde diýseň çekeleşikli geçen ýaryşlar ildeşlerimize 15 medal getirdi. Olaryň 5-si altyn, 6-sy kümüş we 4-si bürünç medallardyr. Altyn medallary milli ýygyndymyza Dinara Rozykulowa (63 kilograma çenli), Mariýa Lohowa (70 kilograma çenli), Wepa Awlýakulyýew (60 kilograma çenli), Sabina Kadyrowa (78 kilograma çenli), Daýanç Omirow (81 kilograma çenli) getirdi. Kümüş medallara bolsa ezber türgenlerimiz Aýşirin Haýdarowa, Aýnur Amanowa, Sanjar Abdyrahmanow, Şatlyk Jumanyýazow, Jahan Muhammedowa, Sabina Agajanowa mynasyp boldy. Bürünç medallara Gülşat Annaýewa, Ruslan Esgerow, Sapa Sapaýew eýe boldy. 

Soňky ýyllarda türkmen türgenleri kuraş boýunça geçirilýän halkara ýaryşlarynda uly üstünlikleri gazandylar. Hindistanda geçirilen XIII dünýä çempionatynda ildeşlerimiz 1 kümüş we 2 bürünç medal gazanypdylar. Şu gezekki ýaryşda bolsa ýurdumyzyň ýygyndy topary medallaryň umumy sany boýunça beýleki toparlardan ep-esli öňe geçmegi başardy. Altyn medallaryň sany babatda diňe özbegistanly pälwanlar ildeşlerimizden öňe geçdi. Olar 7 altyn, 1 kümüş we 1 bürünç medala mynasyp boldular. Toparlaýyn görkeziji boýunça üçünji orny 1 altyn, 2 kümüş we 3 bürünç medal bilen Gazagystanyň ýygyndysy eýeledi. Çempionata gatnaşan ýurtlaryň 16-syna wekilçilik eden pälwanlaryň hormat münberine çykmagy bolsa kuraşyň dünýä ýüzünde barha gerimini giňeldýändigini äşgär edýär. 

Şu ýerde dünýä sport söýüjileriniň nazaryny Garaşsyz Diýarymyza gönükdiren çempionatyň üstünlikli geçirilmeginde köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň orny barada-da aýratyn durup geçesimiz gelýär. Şeýle giň gerimli, taryhy wakanyň ýokary derejede dünýä ýaýylmagy Gahryman Arkadagymyzyň, Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň telekommunikasiýalar we habar beriş ulgamynyň işini kämilleşdirmek babatda döredýän şertleriniň ajaýyp miwesidir. Çempionatyň bäsleşikleri «TürkmenÄlem 52oE» emeli aragatnaşyk hemrasy arkaly «Türkmenistan Sport», «Ýaşlyk», Täjigistan Respublikasynyň «Warziş», Özbegistan Respublikasynyň «Sport» teleýaýlymlarynda, şeýle hem ählumumy internet torunda göni ýaýlymda görkezildi. «Mir 24», «TRT Avaz», «CCTV», «Euronews» teleýaýlymlarynda bu ýaryşa bagyşlanan ýörite gepleşikler we wideorolikler ýaýlyma berildi. Şeýle hem bu çempionat barada Aziýa — Ýuwaş umman teleradiogepleşikler birleşiginiň «Asiavision» habarlar toparynyň Halkara habarlar merkeziniň ýaýlyma beriş kompaniýalarynda beýan edildi. Kuraş boýunça dünýä çempionaty baradaky makalalar Sport metbugatynyň halkara assosiasiýasynyň (AIPS) we Sport metbugatynyň Aziýa birleşiginiň (ASPU) neşirlerinde çap edildi. Ýurdumyzda üç dilde neşir edilýän «Türkmen sporty» gazetiniň bolsa 29-njy noýabrda çykan sany tutuşlygyna Kuraş boýunça XIV dünýä çempionatyna bagyşlandy. Munuň özi türkmen sportunyň, ýurdumyzyň habar beriş ulgamynyň dünýä giňişligine barha ynamly aralaşýandygynyň guwandyryjy görkezijisidir. Munuň şeýledigine Halkara kuraş assosiasiýasynyň Baş sekretary Reza Nassiriniň: «Türkmenistanyň has uly netijelere-de ýetjekdigine ynanýaryn. Türkmenistan — sporty we sagdyn durmuş ýörelgesini ösdürýän ýurt. Bu ýerde köp sanly sport toplumlaryny görmek bolýar. Adamlaryň sport bilen meşgullanmagy we sagdyn durmuş ýörelgesine eýermegi üçin hemme şertler döredilen. Bu bolsa örän ajaýyp» diýen buýsançly sözleri-de güwä geçýär. 

Bagtyýar döwrümizde tutuş halkymyzyň guwanjyna öwrülen, Gahryman Arkadagymyzyň we Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň belent ynamyny ödän çempionlarymyzy beýik ýeňişleri bilen tüýs ýürekden gutlaýarys! 

Türkmen sportunyň dünýä ýüzündäki abraýyny belende galdyran Gahryman Arkadagymyzyň, hormatly Prezidentimiziň janlary sag, ömürleri uzak, alyslary nazarlaýan belent tutumlary rowaç bolsun! 

Perman SAPAROW,

 Türkmenistanyň Mejlisiniň Durmuş syýasaty 

baradaky komitetiniň baş hünärmeni.

Şu ýylyň 25-nji noýabrynda Türkmenistanyň Mejlisiniň 7-nji çagyrylyşynyň 4-nji maslahatynda «Türkmenistanyň 2024-nji ýyl üçin Döwlet býujeti hakynda» Türkmenistanyň Kanunynyň taslamasyna garaldy we kabul edildi. Döwlet býujetiniň görkezijileri ýurdumyzda alnyp barylýan durmuş maksatly ykdysady özgertmeleri maliýeleşdirmäge zerur serişdeleriň üpjün edilmegini kepillendirýär. Hormatly Prezidentimiziň durmuş-ykdysady strategiýasy Birleşen Milletler Guramasy tarapyndan yglan edilen Durnukly ösüş maksatlaryna doly laýyk gelýär. 

2024-nji ýyl üçin Türkmenistanyň Döwlet býujeti girdejiler we çykdajylar boýunça 102  313,5 million manat möçberde kesgitlenildi. Şol sanda býujetiň birinji derejesi girdejileri we çykdajylary boýunça 22 096,2 million manat möçberde meýilleşdirildi. 

Türkmenistanyň 2024-nji ýyl üçin Döwlet býujeti Türkmenistanyň milli maksatnamalaryny, ýurdumyzyň durmuş-ykdysady taýdan ösüşiniň we maýa goýum syýasatynyň esasy ugurlaryny, milli ykdysadyýetimiziň pudaklarynyň, sebitleriň öňünde durýan wezipeleri durmuşa geçirmekde nobatdaky tapgyry öz içine alýar. Geljek ýyl üçin Türkmenistanyň Döwlet býujeti ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň pudaklarynda, sebitlerinde 2024-nji ýylda garaşylýan netijeler göz öňünde tutulyp düzüldi. Onuň maksady ykdysadyýetiň pudaklarynda düýpli maýa goýumlary ýokary depginler bilen özleşdirmekden, ilatyň bähbitlerini goramak bilen durmuş ulgamynda we beýleki pudaklarda düýpli özgertmeleri üpjün etmekden, döwlet çykdajylarynyň netijeli ulgamyny döretmekden, raýatlaryň durmuş kepilliklerini pugtalandyrmakdan we birnäçe beýleki wezipeleri üstünlikli durmuşa geçirmekden ybaratdyr. 

2024-nji ýylda durmuş-ykdysady ösüşiň esasy strategik maksatlaryna laýyklykda öňde baryjy tehnologiýalary, ýagny sanly ulgamy önümçilige giňden ornaşdyrmagy dowam etdirmek, senagat pudaklaryny ösdürmek möhüm wezipe bolup durýar. Bäsdeşlik amatlyklaryny işjeňleşdirmek, ýurdumyza getirilýän önümleriň ornuny tutýan önümleri öndürýän önümçilikleri guramak we eksportyň möçberlerini artdyrmagyň hasabyna daşary söwda dolanyşygyny ösdürmek, raýatlaryň durmuş taýdan goraglylygyny berkitmek we ilatyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini gowulandyrmak üçin oňyn şertleri üpjün etmek göz öňünde tutulýar. 

Dünýäde uglewodorod serişdelerine baý ýurt hökmünde ykrar edilen ýurdumyzyň ýangyç-energetika, senagat, ulag-aragatnaşyk pudaklarynyň ösüşine aýratyn üns degişli bolup durýar. Geljek ýylda ýurdumyzyň çäklerinde nebitiň we tebigy gazyň çykarylyşynyň, elektrik energiýasynyň öndürilişiniň hem-de olaryň eksport edilýän möçberlerini artdyrmak, önümçilik pudaklarynyň kuwwatlyklaryny ýokarlandyrmak, ýurdumyzyň üstaşyr geçirijilik mümkinçiliklerini netijeli peýdalanmak maksat edinilýär. 

Geljek ýyl ýurdumyzda kiçi we orta telekeçiligi mundan beýläk-de höweslendirmek we işjeňleşdirmek üçin döwlet goldawyny bermek arkaly hususyýetçiligi ösdürmek we jemi içerki önümde döwlete degişli däl eýeçiligiň paýyny (ýangyç-energetika toplumyny hasaba almazdan) 70,4 göterime ýetirmek göz öňünde tutulýar. Hormatly Prezidentimiziň Permanyna laýyklykda, 2024-nji ýylyň 1-nji ýanwaryndan Türkmenistanda zähmet haklarynyň, pensiýalaryň, döwlet kömek pullarynyň, talyp we diňleýji haklarynyň möçberlerini 10 göterim ýokarlandyrmak meýilleşdirildi. Geljek ýyl üçin Türkmenistanyň Döwlet býujetinde milli ykdysadyýetimiziň pudaklarynyň, şeýle hem sebitleriň sazlaşykly ösdürilmegi, ilatyň durmuş hal-ýagdaýynyň has-da gowulandyrylmagy göz öňünde tutulýar. 

Ýurdumyzy beýik ösüşleriň ýoly bilen öňe alyp barýan hormatly Prezidentimiz Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň, türkmen halkynyň Milli Lideri Gahryman Arkadagymyzyň janlary sag, belent başlary aman, il-ýurt bähbitli döwletli tutumlary rowaç bolsun! 

Kerimguly GELDIÝEW, 

Türkmenistanyň Mejlisiniň Halkara we parlamentara aragatnaşyklar baradaky komitetiniň agzasy