Döwlet Baştutanymyzyň oýlanyşykly ykdysady syýasaty ýurdumyzyň halk hojalygynyň dürli pudaklarynyň ygtybarly ösdürilmegine itergi berýär. Üstünlikli amala aşyrylýan beýik özgertmeler milli ykdysadyýetimiziň ösüşleriň belent basgançaklaryna çykmagynda möhüm ähmiýete eýe bolýar. Önümçilik kuwwatlyklaryna öňdebaryjy tehnologiýalaryň ornaşdyrylmagy ýokary görkezijileriň gazanylmagyna mümkinçilik berýär. 

Garagum pagta arassalaýjy kärhanamyzda-da işler şu günüň ýokary talabyna laýyklykda guralýar. Kärhanamyzda zähmetsöýer daýhanlarymyzyň päk zähmetinden kemala gelýän “ak altyny” gaýtadan işlemekde uly işler bitirilip, şu işleriň sazlaşykly guralmagynda ýetişdirilýän pagta hasylyndan gymmatly çig mal bolan süýüm almakda, onuň hiliniň ýokary bolmagyna gowy görkezijiler gazanylýar. Ýokary hilli pagta süýümi bolsa ýurdumyzyň dokma senagatynyň kärhanalarynyň öndürijilikli işini üpjün edýär. Has takygy, pagta arassalaýjy kärhanalarda öndürilýän süýümden alynýan ýüplükler öňdebaryjy tehnologiýaly egirme-dokma fabriklerimizde ýokary hilli we bäsleşige ukyply taýýar önümleriň öndürilişini kepillendirýär. 

Kärhanamyzyň bölümlerinde önümçiligiň tehnologiki düzgün-nyzamynyň talaplary berk berjaý edilýär. Önümiň hiliniň ýokary talaplara laýyklygy üpjün edilýär. Kärhanamyzda üstümizdäki — “Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy” ýylynyň ýaz ekişine tohumçylyk gowaça çigidini taýýarlamakda uly işleri bitirildi. 

Pagta arassalaýjy kärhanamyzyň zähmetsöýer işçileri beýik şahyrymyz Magtymguly Pyragynyň doglan gününiň 300 ýyllygy belleniljek ýyly zähmet ýeňişlerine beslemek maksady bilen döredijilikli zähmet çekýärler. Tutanýerli zähmet bolsa, ýeňşe ýetirýär. 

Kerwen ZYRRYÝEW. 

Garagum pagta arassalaýjy kärhanasynyň tehniki

 howpsuzlyk we zähmeti goramak boýunça baş hünärmeni, 

Türkmenistanyň Mejlisiniň deputaty.

Hakykatdanam, alymlaryň we lukmanlaryň seljermeleri çilimkeşligiň jana zulumdygyny, onuň ynsanyň saglygyna uly zyýan ýetirýändigini subut edýär. Şonuň üçinem temmäki önümleriniň ulanylmagyna, çilimkeşlige garşy göreşmek hemişe derwaýyslygyna galýar. Çilim çekilende ol adamyny ýuwaş-ýuwaşdan zäherleýär. Iň ýaman ýerem, çilim çekýäniň ýanyndakylar ýa-da maşgala agzalary hem temmäkidäki nikotinden dem alyp zäherlenýärler. 

Temmäki tüssesi ynsan saglygyna köp taraplaýyn zyýan ýetirýär. Aýratynam, dem alyş ýollaryna, öýkene ýetirýän zyýany has-da uludyr. Sebäbi, çilimiň tüssesiniň düzümi juda maýdajyk bölejiklerden ybarat bolup, ol bronhit, dem gysma, öýkende çiş döremelere getirip bilýär. Çilim çekmegiň ýene bir zyýanly tarapy, çilim tüssesi arteriýa damarlaryny gatadýar, damarlary daraldyp, gan akymynyň bedene barýan mukdary azalýar. Gan akymynyň ýetmezçiligi bolsa, ýürek gan-damar ulgamynda dürli keselleriň döremegine getirýär. Şeýle hem dowamly çilim çekilende ateroskleroz keseli emele gelýär. Temmäki tüssesiniň düzümindäki nikotin aýak we el damarlaryndaky gan aýlanyşygyny bozup, ynsan saglygyna uly zeper ýetirýär. Bulardan başga-da, çilimiň tüssesi çilimkeşiň dişlerini saraldýar, iýmit siňdirişi peseldýär, bu bolsa, aşgazanyň kadaly işini bozýar. 

Ýokarda biz temmäki tüssesiniň adamyň saglygyna ýetirýän zyýanynyň käbirlerini ýatlap geçdik. Şeýle etmek bilen biz ýaramaz endikleriň biri bolan çilimkeşlikden daşda bolunmagyny nygtamakçy bolýarys. Biz düşündiriş işine-de uly üns berýäris. Şu işiň maksady keselleriň döremeginiň öňüni almakdan ybarat bolup, çilimkeşlikden, naskeşlikden daşda bolunmagyny wagyz-nesihat etmekdir. Anyk mysallar arkaly berýän gürrüňimiz adamlarda uly täsir galdyrýar. Şeýle çärelerimiz keseli bejereniňden öňüni almagyň bähbitlidigine gönükdirilendir. 

Atamyrat AMANDURDYÝEW. 

S.Türkmenbaşy şäherçesindäki saglyk merkeziniň müdiri, Türkmenistanyň Mejlisiniň deputaty.

Döwletiň ösüşini, halkyň abadan durmuşyny üpjün etmekde elektrik energiýasyna wajyp orun degişli. Şoňa görä-de, milli ykdysadyýetiň möhüm ugry bolan energetika pudagy depginli ösdürilýär. Häzirki döwürde ýurdumyzda jemi kuwwaty 7000 megawata deň 12 sany elektrik bekedi hereket edýär. Halkalaýyn energoulgamy döretmek boýunça işler güýçli depginde alnyp barylýar. Şunda 2021-nji ýylda Ahal-Balkan, 2023-nji ýylda Mary-Ahal ugry boýunça ýokary woltly asma elektrik geçirijileriniň birikdirilmegi möhüm ähmiýete eýe boldy. Häzirki wagtda Balkan — Daşoguz ugry boýunça geçirijiniň gurluşygy alnyp barylýar. Şeýle iri taslamalaryň amala aşyrylmagy içerki elektrik üpjünçiligini ýokarlandyrmakda, türkmen elektrik energiýasyny dünýä bazarlaryna çykarmakda giň mümkinçilikleri açýar. 

Gah­ry­man­ Ar­ka­da­gy­my­zyň­ «Türk­me­nis­ta­nyň­ elekt­roe­nerge­ti­ka­ kuw­wa­ty»­ at­ly­ ki­ta­by­ puda­gyň­ geç­mi­şin­den,­ şu­ gü­nünden­ we­ geljeginden­ söz­ aç­mak bi­len,­ on­da­ şeý­le­ bel­le­nil­ýär:­ «Ener­ge­ti­ka­ pudagy­nyň­ ösü­şi yl­my­ esas­la­ra,­ berk­ hu­kuk­ binýa­dy­na,­ ta­kyk­ iş­le­nip­ düzü­len mak­sat­na­ma­la­ra­ da­ýan­ýar.­ Ýurdu­myz­da­ «Ener­gi­ýa­ny­ tygşytlama­gyň­ 2018­-2024-­nji­ ýyl­lar üçin­ Döw­let­ mak­sat­na­ma­sy»,­ «Türk­me­nis­ta­nyň ­ener­ge­ti­ka­ diplo­ma­ti­ýa­sy­ny­ ös­dür­me­giň­ 2021­ —­2025­nji­ ýyl­lar­ üçin­ Mak­sat­nama­sy»,­ «Ener­gi­ýa­nyň­ di­kel­dil­ýän çeş­me­le­ri­ni­ ös­dür­mek­ bo­ýun­ça 2030­-njy­ ýy­la­ çen­li­ Türk­me­nis­tanyň ­Mil­li­ strategiýasy»,­ «Ener­giýa­nyň­ di­kel­dil­ýän­ çeş­me­le­ri­ hakyn­da» Türkmenista­nyň­ Ka­nu­ny ka­bul ­edil­di». 

Tä­ze­ ta­ry­hy­ dö­wür­de­ döw­let ener­ge­ti­ka­ sy­ýa­sa­ty­ny­ üs­tün­likli­ durmu­şa­ ge­çir­mek,­ bu­ ugur­da al­nyp­ ba­ryl­ýan­ iş­le­riň­ ka­nun­çylyk­ binýady­ny­ has-­da­ kä­mil­leşdir­mek­ mak­sa­dy­ bi­len,­ Türk­menis­ta­nyň­ Mejli­sin­de­ «Ener­gi­ýa­ny tyg­şyt­la­mak­ we­ ener­gi­ýa­dan ne­ti­je­li­ peýdalanmak­ ha­kyn­da»­ Ka­nu­nyň­ tas­la­ma­sy­ iş­le­nip­ taýýar­la­ny­lyp,­ nobat­da­ky,­ 5­-nji­ masla­hat­da­ ka­bul­ edil­di.­ Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň­ gol­ çe­kme­gi­ bilen, ­tä­ze ­Ka­nun ­he­re­ke­te­ gi­ri­zil­di.­ «Ener­gi­ýa­ny­ tyg­şyt­la­mak­ we ener­gi­ýa­dan­ ne­ti­je­li­ peý­da­lanmak­ ha­kyn­da»­ Türk­me­nis­ta­nyň Kanuny­ 8­ bap­dan,­ 44­ mad­dadan ­yba­rat­ bo­lup,­ ol­ ener­gi­ýa­nyň tygşytlanyl­ma­gy­ny hö­wes­lendir­me­giň­ hem­-de­ ener­gi­ýa­dan peýdalanylma­gy­nyň­ ne­ti­je­li­li­gi­ni ýo­kar­lan­dyr­ma­gyň­ hu­kuk,­ yk­dysa­dy­ we­ gu­ra­ma­çy­lyk­ esas­la­ryny­ bel­le­ýär.­ Ka­nun­da­ ula­nyl­ýan esa­sy­ düşünjele­re­ dü­şün­di­riş­ler be­ril­di­ hem­-de­ bu­ ugur­da­ döwlet­ sy­ýa­sa­ty­ny ama­la aşyr­ma­gyň döw­re­bap ­ýö­rel­ge­le­ri ­we ­ka­da­lary­ kes­git­le­nil­di.­ Energi­ýa­ny­ tygşyt­la­mak ­we ­ener­gi­ýa­dan ­ne­ti­je­li peý­da­lan­mak­ ha­kyn­da­ Türk­menis­ta­nyň­ ka­nun­çy­ly­gy­ Türk­menis­ta­nyň­ Kons­ti­tu­si­ýa­sy­na­ esaslan­mak­ bi­len,­ ol­ şu­ Ka­nun­dan hem­-de­ gaý­ry­ ka­da­laş­dy­ry­jy­ hukuk na­ma­la­ryn­dan ­yba­rat­dyr. 

Ka­nun­da ­Ener­gi­ýa­ny ­tyg­şyt­lamak­ we­ on­dan­ ne­ti­je­li­ peý­da­lanmak­ ba­ba­tyn­da­ky­ gat­na­şyk­la­ryň sub­ýekt­le­ri­ we­ ob­ýekt­le­ri,­ ýangyç­ ener­gi­ýa­ se­riş­de­le­ri­ni­ sarp edi­ji­le­riň­ hu­kuk­la­ry­ we­ borç­la­ry kes­git­le­nil­di. 

Hu­kuk res­mi­na­ma­syn­da döw­let ta­ra­pyn­dan şu ýö­rel­geler­ bellenilýär:­ ýag­ny ­ener­gi­ýa­ny tyg­şyt­la­mak­ ba­bat­da­ky­ çä­re­le­ri yl­my tehni­ki ­we ­yk­dy­sa­dy ­taý­dan esas­lan­dyr­mak, do­lan­dy­ry­şyň we­ gözegçiligiň­ ul­gam­la­ýyn­ly­gy,­ ener­gi­ýa­dan peý­da­lan­ma­gyň ne­ti­je­li­li­gi­ni­ ýo­kar­lan­dyr­ýan­ enjam­la­ryň,­ teh­no­lo­gi­ýa­la­ryň­ we ma­te­ri­al­la­ryň­ ornaşdyryl­ma­gy­ny ile­ri­ tut­mak,­ ýan­gyç ­ener­gi­ýa­ seriş­de­le­ri­niň­ öndürilme­gi­ we­ sarp edil­me­gi­ ba­bat­da­ de­ňag­ramlaş­dy­ry­lan­ ba­ha­ syýasaty­ny­ we nyrh­ eme­le ­ge­ti­ri­şi­ alyp ­bar­mak.­ Ka­nun­da­ döw­let­ maksat­na­masy­ny, ­gys­ga ­we ­uzak ­möh­let­le­ýin mak­sat­na­ma­la­ry­ taýýarlamak,­ ola­ryň ­aý­ra­tyn­lyk­la­ry,­ ga­ra­şyl­ýan ne­ti­je­le­ri,­ şeý­le­-de­ Türkme­nis­tanyň­ Döw­let­ býu­je­ti­niň­ se­riş­de­leri­niň,­ mak­sat­na­ma­la­ry ýerine ­ýeti­ri­ji­le­riň­ öz­ se­riş­de­le­ri­niň,­ bank karz­la­ry­nyň, ­ka­nun­çy­lyk­da­ gadagan ­edil­me­dik ­gaý­ry­ se­riş­de­le­riň ener­gi­ýa­ny­ tyg­şyt­la­ma­gyň­ we ondan­ ne­ti­je­li­ peý­da­lan­ma­gyň mak­sat­na­ma­la­ry­ny­ ma­li­ýe­leş­dirme­giň­ çeş­me­le­ri­ bo­lup­ dur­ýandy­gy­ bi­len­ bag­ly­ ka­da­lar­ be­ýan edil­di.­ Şeý­le ­hem ­ener­ge­ti­ki­ barlag ­we­ ener­goau­dit,­ bu ­bar­la­gyň gör­nüş­le­ri­ we­ we­zi­pe­le­ri,­ energoau­di­tor­ eda­ra­la­ry­nyň­ hu­kuk­lary­ we­ borç­la­ry,­ bar­la­gyň­ ge­çi­rilme­gi­ üçin­ şert­na­ma­ bag­laş­mak,­ sel­jer­mek,­ umu­man,­ bar­lag­ geçir­me­giň­ hu­kuk­ esas­la­ry­ anyk be­ýan ­edil­di.­ 

Äh­li­ ugur­lar­da­ bol­şy­ ýa­ly,­ ener­gi­ýa­ny­ tyg­şyt­la­mak,­ on­dan ne­ti­je­li­ peý­da­lan­mak­ ba­ba­tynda­ döw­let­ gol­daw­la­ry­nyň­ ber­li­şi Ka­nun­da­ göz­ öňü­ne­ tu­tu­lyp,­ bu ba­bat­da­ ne­ti­je­li­li­gi­ ýo­kar­lan­dyrma­gyň­ hu­kuk,­ ykdysady­ we­ gura­ma­çy­lyk­ esas­la­ry­ öz­ be­ýa­ny­ny tap­dy.­ Ka­nun­da­ energiýa­ny­ tygşyt­la­mak­ hem­-de­ ener­gi­ýa­dan ne­ti­je­li­ peý­da­lan­mak­ babatyn­da döw­let­ sy­ýa­sa­ty­ny­ dur­mu­şa­ geçir­mek­ mak­sa­dy­ bi­len,­ energiýa taý­dan­ ne­ti­je­li­ teh­no­lo­gi­ýa­la­ry ulan­mak­ we­ ener­ge­ti­ki­ menejmen­ti­ ama­la­ aşyr­mak ­ba­ba­tyn­da hü­när­men­le­riň­ taý­ýar­la­nyl­ma­gy,­ ola­ryň­ hü­när­ de­re­je­si­niň­ ýo­karlan­dy­ryl­ma­gy­ ba­ra­da­ky­ ka­da­lara­ hem­ orun­ be­ril­di.­ Bu­ ugur­da döw­let­ gol­da­wy­nyň­ ugur­la­ry,­ ener­gi­ýa­nyň­ tygşyt­la­nyl­ma­gy­ny we ­on­dan­ ne­ti­je­li­ peý­da­la­nyl­magy­ny­ höweslendirme­giň­ çä­re­le­ri,­ döw­let­ mag­lu­mat­ üp­jün­çi­li­gi,­ bu ugur­da­ köp­çü­lik­le­ýin ha­bar­ be­riş se­riş­de­le­rin­de­ mak­sat­na­ma­la­ryň çap­ edil­me­gi,­ ila­tyň­ ha­bar­ly­ly­gynyň­ ga­za­nyl­ma­gy,­ wa­gyz­ edil­megi­ bi­len­ bag­ly­ ka­da­lar­ Ka­nu­nyň äh­mi­ýe­ti­ni­ has-­da­ art­dyr­ýar.­ 

Ka­nun­da ­bel­le­ni­li­şi ­ýa­ly,­ energi­ýa­ny­ tyg­şyt­la­mak­ we­ ener­giýa­dan­ ne­ti­je­li­ peý­da­lan­mak­ baba­tyn­da­ hal­ka­ra­ hyz­mat­daş­lyk Türk­me­nis­ta­nyň­ ka­nun­çy­ly­gy­na,­ hal­ka­ra­ hu­ku­gyň­ umu­my­ yk­rar edi­len­ ýö­rel­ge­le­ri­ne­ hem­-de­ kada­la­ry­na,­ döw­le­ti­mi­ziň­ hal­ka­ra şert­na­ma­la­ry­nyň­ düz­gün­le­ri­ne la­ýyk­lyk­da ­ama­la­ aşy­ryl­ýar.­ 

Ka­nun­ dür­li­ mak­sat­ly­ bi­na­lardyr­ des­ga­lar­ gur­lan­da, ­gur­lu­şykla­ryň­ teh­no­lo­gi­ýa­sy­ny­ kä­mil­leşdir­mä­ge,­ gur­lu­şyk­da­ eko­lo­gi­ýa taý­dan­ aras­sa,­ ýy­ly­ly­gy­ we­ sowuk­ly­gy­ ge­çir­me­ýän­ gur­lu­şyk ma­te­ri­al­la­ry­ny­ ön­dür­mä­ge­ hem-de­ ulan­ma­ga,­ olar­da ­ener­gi­ýa­ny tyg­şyt­laý­jy­ döw­re­bap­ tehnologiýala­ry­ or­naş­dyr­ma­ga,­ «ýa­şyl»­ ener­ge­ti­ka­nyň­ ta­lap­la­ry­ny­ durmu­şa­ ge­çir­mä­ge­ müm­kin­çi­lik ber­mek­ bi­len,­ bu­ ugur­da­ al­nyp barylýan ­iş­le­riň ­hu­kuk ­bin­ýa­dy­ny düz­ýär.­ 

Tä­ze­ hu­kuk­ res­mi­na­ma­sy­ di­ňe bir­ ul­ga­myň ­däl,­ eý­sem,­ ykdysadyýe­tiň ­äh­li­ ugur­la­ryn­da ­ener­gi­ýa se­riş­de­le­ri­niň­ tygşytlanylmagyny ­we ­ne­ti­je­li­ peý­da­la­nyl­ma­gy­ny hem­ üp­jün­ eder.­ Türkme­nis­tanyň­ ener­gi­ýa­ny­ da­şa­ry­ ýurt­la­ra eks­port­ ed­ýän,­ bu­ ugur­da­ ägirt uly ­müm­kin­çi­lik­le­re ­eýe­ ýurt­ hökmün­de­ dün­ýä­dä­ki­ or­nu­ny­ has­-da pug­ta­lan­dyr­mak­da ­tä­ze ­Ka­nu­nyň mö­hüm­ or­nu­nyň­ bol­jak­dy­gy­na berk ynan­ýa­rys.­ 

Bahar SEÝIDOWA, 

Türkmenistanyň Mejlisiniň Ylym, bilim, medeniýet 

we ýaşlar syýasaty baradaky komitetiniň başlygy.

Одним из основных направлений государственной политики Туркменистана является охрана окружающей среды и обеспечение экологической безопасности. Вопросы экологии и охраны окружающей среды в нашей стране подняты на самый высокий уровень правового регулирования. В рамках предпринимаемых практических шагов по реализации природоохранной стратегии особое внимание уделяется созданию современной правовой базы в этой области. Под руководством уважаемого Президента Туркменистана в условиях масштабных правовых реформ обеспечен научный и системный подход к законодательным основам охраны окружающей среды. Прежде всего, нормы, касающиеся охраны окружающей среды, включены в Конституцию Туркменистана. Согласно Конституции каждый человек имеет право на пригодную для жизни и здоровья окружающую среду, на достоверную информацию о её состоянии, на возмещение вреда, причинённого здоровью и имуществу в результате нарушения природоохранного законодательства. Государство контролирует рациональное использование природных богатств в целях защиты и обеспечения здоровых условий жизни населения, охраны и сохранения стабильного состояния окружающей среды. 

Исходя из этого, во главу природоохранной политики поставлены следующие задачи: обеспечить благоприятную для здоровья и жизни человека окружающую среду, рачительное использование природных ресурсов и сохранение природы для следующих поколений, а также установление плодотворного регионального и международного сотрудничества в этой области. Стратегическими приоритетами в сфере природоохранной политики определены водные и земельные ресурсы, предотвращение загрязнения воздуха и истощения озонового слоя, предотвращение промышленного загрязнения, сохранение биоразнообразия; решение проблем деградации природной среды Приаралья, сохранение Каспия. 

На основе конституционных норм на сегодняшний день разработаны и приняты Законы Туркменистана: «Об экологической безопасности», «О недрах», «Об охране атмосферного воздуха», «Об охране и рациональном использовании растительного мира», «О государственной экологической экспертизе», «Об охране и рациональном использовании животного мира», «О химической безопасности», «Об экологической информации», «Об экологическом аудите», «О питьевой воде», «О защите растений», «Об экологической экспертизе», «О растительном мире», «Об особо охраняемых природных территориях», «О рыболовстве и сохранении водных биологических ресурсов» и другие соответствующие законы, а также Кодекс Туркменистана «О земле», Лесной кодекс Туркменистана, Водный кодекс Туркменистана обеспечивающие правовую основу охраны окружающей среды. 

Базовым законом, закрепляющим основные направления охраны окружающей среды, является Закон Туркменистана «Об охране природы», в котором систематизированы и обобщены основные принципы и задачи природоохранной деятельности. Закон во многом расширил круг норм об охране природы, что обусловлено осознанием опасности неконтролируемого воздействия на окружающую среду в процессе расширения хозяйственной деятельности. Закон также создал правовую основу для развития единой системы законодательства в области охраны окружающей среды и природопользования, перехода от природoресурсного к природоохранному, экологическому подходу в правотворчестве. В Законе определены основные принципы в области охраны природы, объекты природной среды, подлежащие охране, а также меры организационного, правового, экономического и воспитательного характера, призванные способствовать формированию и укреплению экологического правопорядка. 

Эти законы способствуют установлению правовых, экономических, социальных и организационных норм сохранения окружающей среды, рационального использования природных ресурсов, обеспечивают сбалансированное гармоничное развитие отношений между человеком и природой, гарантируют права граждан на благоприятную окружающую среду. Таким образом, экологическое и природоохранное законодательство страны сегодня охватывает комплекс вопросов соответствующей деятельности, регламентирует права, функции, полномочия и меры ответственности государственных органов и хозяйствующих субъектов, а также применение экономических механизмов для рационального природопользования. 

Природоохранная политика нашей страны отличается комплексным подходом, подразумевающим как принятие законов, так и разработку и реализацию национальных целевых программ, стратегий и концепций. Особое внимание при этом уделяется улучшению качества окружающей среды на территории с повышенной степенью риска для здоровья человека. В частности, это «Национальная Аральская Программа Туркменистана на 2021 – 2025 годы». Программа предусматривает три главных аспекта: экологический аспект, т.е. необходимость решать вопросы охраны окружающей среды усилиями всех стран региона; социально-экономический аспект, что предполагает принцип приоритета в охране здоровья и сохранения благоприятных условий жизни населения; политический аспект – решение экологических и гуманитарных вопросов является важнейшим фактором безопасности в регионе. Вопросы адаптации к климатическим изменениям заложены в основу «Национальной стратегии об изменении климата», принятой в новой редакции в 2019 году. Стратегия нацелена на принятие мер по адаптации к наблюдаемым и ожидаемым климатическим изменениям, и ограничению выбросов парниковых газов. В Стратегии также определены основные направления и приоритетные сектора для адаптации к изменению климата, намечены адаптационные мероприятия, направленные на снижение рисков, связанных с изменением климата. 

Как известно, в 2020 году Туркменистан присоединился к международной программе «Деревья в городах», объявленной Европейской экономической комиссией ООН для поддержки действий по борьбе с изменением климата в городах. Ежегодно по всей стране высаживаются миллионы саженцев лиственных, хвойных и плодовых пород. Принята Национальная лесная программа на 2021–2025 годы и План мероприятий по её реализации. В стране принят Национальный план действий по адаптации здоровья населения Туркменистана к изменению климата и его неблагоприятным последствиям на 2020–2025 годы. Национальная стратегия по развитию возобновляемой энергетики Туркменистана до 2030 года, Национальная программа по обеспечению здорового благополучия населения в Туркменистане на 2023–2028 годы. В стране на системной основе осуществляются работы по борьбе с опустыниванием, деградацией земель, по эффективному управлению водными ресурсами. 

При этом надо отметить, что все национальные стратегии и программы выстраиваются в контексте ратифицированных Туркменистаном основополагающих природоохранных конвенций ООН и международных соглашений. В частности, наша Страна является стороной Рамочной конвенции ООН об изменении климата и Парижского соглашения по климату. Наряду с этим, Туркменистан был инициатором принятия Генеральной Ассамблеей ООН двух резолюций «Сотрудничество между ООН и международным фондом спасения Арала» и выступает за утверждение специальной программы ООН по Аралу. Наша страна также выступает за создание действенных многосторонних механизмов сотрудничества для обеспечения экологической и техногенной безопасности на Каспийском море. На заседании 78-й сессии Генассамблеи ООН Туркменистан выступил с инициативой о создании в столице Туркменистана Регионального центра по климатическим технологиям для стран Центральной Азии. Чтобы увеличить свой вклад в глобальные усилия по борьбе с изменением климата Туркменистан ставит цель сократить выбросы парниковых газов на 20% в 2030 году относительно уровня выбросов 2010 года. Как известно, в декабре прошлого года в Дубае (ОАЭ) состоялась 28-я Конференция Сторон Рамочной конвенции ООН об изменении климата. Выступая на 28-й сессии Конференции Сторон Рамочной конвенции ООН об изменении климата, глава государства заявил о присоединении Туркменистана к Глобальному метановому обязательству и о готовности продолжать сотрудничество с международными организациями и странами-партнёрами в этом направлении. 

В Туркменистане для продвижения соответствующей деятельности работает межотраслевая комиссия, созданная на основе Постановления Президента Туркменистана в целях усиления контроля и оценки эффективности проводимой работы в различных отраслях экономики в области сокращения выбросов парниковых газов, включая метан. Во всех отраслях национальной экономики сегодня внедряются инновационные, ресурсосберегающие технологии, предпринимаются меры в целях повышения эффективности контроля за чистотой атмосферы, соответствия экологическим стандартам и требованиям строящихся заводов и фабрик, других объектов, которые в обязательном порядке проходят соответствующую экспертизу по их безопасности для окружающей среды. 

В целом Туркменистан поддерживает все основные экологические и природоохранные конвенции ООН. Совместно с Программой развития ООН, Программой ООН по окружающей среде, Глобальным Экологическим Фондом и другими авторитетными международными структурами на национальном и региональном уровнях реализуются десятки экологических программ и проектов. Масштабные мероприятия, осуществляемые в нашей стране, наглядно демонстрируют конструктивность и дальновидность проводимой уважаемым Президентом Сердаром Бердымухамедовым политики в области охраны природы и обеспечения экологической безопасности. 

Дженнет Овекова, 

депутат Меджлиса Туркменистана, 

член Комитета Меджлиса Туркменистана 

по законодательству и его нормам.

Türkmen halkynyň müňýyllyklaryň dowamynda kemala gelen maddy we ruhy gymmatlyklary, ynanç-adatlary, däp-dessurlary, ýol-ýörelgeleri ýurdumyzyň alyp barýan döwlet syýasatynyň, agzybirligimiziň, jebisligimiziň esasyny düzýär. Hemişe bolşy ýaly, watandaşlarymyz «Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy» ýylynyň mukaddes Remezan aýyny hem haýyr-sogaply işleriň sahawatyna, ýagşydan-ýagşy doga-dileglere beslediler. Mübärek aýyň dowamynda Ahal welaýatynyň Ak bugdaý etrabynyň Änew şäherinde Gahryman Arkadagymyzyň gatnaşmagynda täze Seýit Jemaleddin metjidiniň, şeýle-de mübärek Gadyr gijesiniň hormatyna Balkan, Daşoguz, Lebap we Mary welaýatlarynda täze gurlan metjitleriň jemagata gapylaryny giňden açmagy Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe belent ruhy-ahlak kadalarymyzyň, dini we dünýewi ygtykatlarymyzyň many-mazmun taýdan has-da baýlaşdyrylýandygynyň nobatdaky güwäsi boldy. 

Demokratik, hukuk, dünýewi döwletimizde Esasy Kanunymyza hem-de “Dine uýmak erkinligi we dini guramalar hakynda” Türkmenistanyň Kanunyna laýyklykda, raýatlaryň din azatlygy we dine uýmak erkinligi kepillendirilip, dine garaýşyna garamazdan, her bir adama deň hukuklar berilýär. Munuň özi ýurdumyzda halkyň medeni we ruhy durmuşyny ösdürmekde yslamyň taryhy ornunyň ykrar edilýändigine, beýleki dinleriň hormatlanýandygyna, dinara ylalaşygyň, dini sabyrlylygyň üpjün edilýändigine güwä geçýär. 

Türkmen halky kökleri asyrlaryň jümmüşine uzaýan milli ýörelgelerine ygrarly bolmak bilen, hemişe-de ruhy mukaddesliklere aýratyn sarpa goýup gelýär. Gahryman Arkadagymyz öz çykyşlarynda türkmenleriň milli däp-dessurlaryny, medeni gymmatlyklaryny saklap we gorap gelýän halkdygy, yslam dininiň bolsa halkymyzyň medeni gymmatlyklarynyň aýrylmaz bölegidigi, onuň adamlary halallyk, ynsanperwerlik, akýüreklilik ruhunda terbiýelemekde, ýagşylyga çagyrmakda ähmiýetiniň uludygy baradaky garaýyşlaryny beýan edýär. Milli Liderimiz bu gymmatlyklaryň ýokary aň-düşünjeli, ruhy hem ahlak taýdan ösen, sagdyn pikirli, sagdyn bedenli şahsyýetleri terbiýelemekdäki hyzmaty hakynda yzygiderli nygtaýar. Çünki milli ýörelgeler milleti birleşdirýän, jebisleşdirýän uly güýçdür. Türkmen halkynyň milli ýörelgelerine ygrarlylygyň Gahryman Arkadagymyzyň şahsyýetinde öz beýanyny tapýandygy bolsa örän buýsançly ýagdaýdyr. Häzirki döwürde şol ýörelgeler Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň baştutanlygynda mynasyp dowam etdirilip, ýurdumyzda ösüp gelýän ýaş nesilleri milli ruhda terbiýelemek babatda nusgalyk işler durmuşa geçirilýär. 

27-nji martda Ahal welaýatynyň Ak bugdaý etrabynyň çägindäki täze metjidiň açylyşynda sözlän sözünde hajy Arkadagymyz: «Nesip bolsa, ýakyn günlerde mukaddes Oraza aýynyň Gadyr gijesiniň hormatyna ýurdumyzyň ähli welaýatlarynda şunuň ýaly täze metjitler açylyp, olarda ýagşy doga-dilegler ediler» diýip, halkymyzy hoş habar bilen begendirdi. Sahawatly Gadyr gijesinde bolsa Balkanabat şäheriniň Hazar, Ruhubelent etrabynyň Ruhubelent, Hojambaz etrabynyň Döwletli, Sakarçäge etrabynyň Şatlyk şäherçelerinde gadymy hem-de häzirki zaman binagärlik däplerine laýyk gelýän täze metjitler ulanmaga berildi. Olarda berlen agzaçar sadakalarynda agzybirligimiz we jebisligimiz, abadançylygymyz, bagtyýarlygymyz üçin doga-dilegler edildi. Şeýle haýyr-sogaply işler hajy Arkadagymyzyň hem-de Arkadagly Gahryman hajy Serdarymyzyň ynsanperwer syýasatynyň ajaýyp miweleri bolup, halkymyzyň milli ýörelgelerine, däp-dessurlaryna, ruhy dünýäsine uly hormat-sarpanyň nyşanydyr. 

Baýrammyrat HAJYMÄMMEDOW,

Türkmenistanyň Mejlisiniň Durmuş syýasaty 

baradaky komitetiniň agzasy.

Häzirki wagtda ýurdumyz bilen dünýäniň köp döwletleriniň arasynda durnukly, ygtybarly gatnaşyklar ýola goýuldy. Birleşen Milletler Guramasynyň hemmetaraplaýyn ylalaşdyryjylyk hereketiniň maksatnamalarynyň işjeň ugrukdyryjysy hökmünde döwletimiziň abraýy has-da artdy. Bu günki gün Türkmenistanyň ählumumy ekologiýa we energetika howpsuzlygyny üpjün etmek, yklym derejeli ulag-üstaşyr geçelgelerini we logistika merkezlerini ösdürmek, ykdysady gatnaşyklarda, ynsanperwer meselelerde hyzmatdaşlygy pugtalandyrmak başlangyçlary giňden ykrar edilýär. Muňa «Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy» ýylynda Birleşen Milletler Guramasynyň Ykdysady we Durmuş geňeşiniň mejlisiniň dowamynda geçirilen saýlawlaryň netijesinde Garaşsyz, hemişelik Bitarap döwletimiziň 2025 — 2029-njy ýyllar üçin BMG-niň Durmuş ösüşi boýunça komissiýasynyň agzalygyna saýlanylmagy aýdyň mysaldyr. 

2021-nji ýylyň 20-nji aprelinde BMG-niň Ykdysady we Durmuş geňeşiniň (EKOSOS) nobatdaky mejlisiniň dowamynda Türkmenistan 2022-2024-nji ýyllar döwri üçin BMG-niň Gender deňligi hem-de zenanlaryň hukuklaryny we mümkinçiliklerini giňeltmek meseleleri boýunça düzüminiň Ýerine ýetiriji geňeşiniň (BMG — Zenanlar) agzalygyna saýlandy. Şeýle hem Şweýsariýa Konfedera­si­ýa­sy­nyň Ženewa şä­he­rin­de ge­çi­ri­len BMG-niň Ýewropa ykdysady komissiýasynyň (ÝYK) 69-njy mejlisiniň dowamynda Türkmenistan bu guramanyň 2021-2023-nji ýyllar döwri üçin wise-başlyklygyna biragyzdan saýlandy. Bu wakalar Gahryman Arkadagymyzyň başyny başlan we Arkadagly Gahryman Serdarymyz tarapyndan mynasyp dowam etdirilýän halkara hyzmatdaşlygy berkitmek babatda amala aşyrylýan öňden görüjilikli daşary syýasata berlen ýokary bahadyr. 

Birleşen Milletler Guramasynyň Ykdysady we Durmuş geňeşi 50-den gowrak agza döwletden düzülip, olar Baş Assambleýa tarapyndan üç ýyl möhlete saýlanylýar. EKOSOS-yň işiniň netijeli durmuşa geçirilmegine döwletimiz köp ýyllaryň dowamynda işjeň gatnaşyp gelýär. Häzirki döwürde hormatly Prezidentimiz tarapyndan işlenip taýýarlanylan hem-de ýokary görkezijileri bilen özüniň netijeliligini subut eden milli ösüşiň nusgasy dünýä bileleşiginiň ünsüni çekýär. Çünki ýurdumyz özüniň tejribesi, göreldesi bilen bütin Ýer ýüzüniň halklarynyň ylalaşykly we parahatçylykly ýaşamagyna, hyzmatdaşlyk etmegine goşant goşýan döwlete öwrüldi. Türkmenistanyň BMG-niň Ykdysady we Durmuş geňeşiniň Durmuş ösüşi komissiýasynyň agzalygyna nobatdaky gezek saýlanylmagy häzirki döwrüň möhüm wezipeleriniň deňeçer çözgüdini işläp taýýarlamakda, sebit hem-de ählumumy derejede parahatçylygyň, howpsuzlygyň, durnukly ösüşiň üpjün edilmegine gönükdirilen umumy tagallalary utgaşdyrmakda möhüm orun eýeleýän ýurdumyzyň daşary syýasy işiniň Dünýä bileleşigi tarapyndan gyzgyn goldaw tapýandygyny alamatlandyrýar. Ýurdumyzyň günsaýyn gerimi giňeýän köptaraplaýyn bähbitli hyzmatdaşlyklary yzygiderlilik, ahyrky netije üçin garaýyşlaryň we ýörelgeleriň meňzeşligi esasynda alnyp barylýar. Bu Türkmenistanyň Hökümeti bilen Birleşen Milletler Guramasynyň arasynda durnukly ösüş ugrunda 2021-2025-nji ýyllar üçin hyzmatdaşlygyň Çarçuwaly maksatnamasynda we Bitarap Türkmenistanyň 2022-2028-nji ýyllar üçin daşary syýasat ugrunyň Konsepsiýasynda öz beýanyny tapdy. BMG-niň pudaklaýyn edaralary bilen Türkmenistanyň Hökümetiniň özara hyzmatdaşlygynyň ileri tutulýan ugurlaryny kesgitleýän bu resminama Durnukly ösüş maksatlaryny durmuşa geçirmäge gönükdirilip, hyzmatdaşlygyň giň meýdanyny öz içine alýar. 

Ýurdumyzda durmuş-ykdysady ugurlarda ilatyň ýaşaýyş-durmuş abadançylygynyň bähbidine gönükdirilen ynsanperwer işler durnukly ykdysady ösüşi gazanmagy nazarlaýar. Ýaşaýşyň mynasyp derejesiniň esasy ölçegleri hökmünde iş ýerlerini döretmek, ilatyň gazanç etmegi üçin şertleri üpjün etmek, köp çagaly maşgalalara we döwletiň kömegine mätäçlere hemaýat bermek ýurdumyzyň durmuş syýasatynyň wajyp ugurlarydyr. Türkmenistanyň hoşmeýilli daşary syýasatyny dabaralandyrýan, halkymyzyň parahat we abadan durmuşynyň gözbaşynda duran Gahryman Arkadagymyzyň we Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň janlary sag, ömürleri uzak bolsun, umumadamzat ähmiýetli beýik işleri elmydama üstünliklere beslensin! 

Merjen BORJAKOWA, 

Türkmenistanyň Mejlisiniň Durmuş syýasaty 

baradaky komitetiniň hünärmeni.

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda döwlet derejesinde alnyp barylýan beýik işler buýsanjyňa buýsanç goşýar. Garaşsyz, baky Bitarap döwletimiziň barha artýan halkara abraýynyň gözbaşynda gije-gündiz öz halkynyň bagtyýar geljeginiň aladasyny edýän döwlet Baştutanymyz durýar. Munuň özi Gahryman Arkadagymyzyň «Döwlet adam üçindir!», hormatly Prezidentimiziň «Watan diňe halky bilen Watandyr! Döwlet diňe halky bilen döwletdir!” diýen şygarlarynyň döwrebap many-mazmun bilen baýlaşýandygyna şaýatlyk edýär. 

Bu bolsa ýurdumyzda her bir raýatyň, döwletiň we jemgyýetiň bähbidine öňe sürülýän başlangyçlaryň durmuşa geçirilmegine aýdyň mysaldyr. Aýratyn bellemeli zatlaryň biride, Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe hormatly Prezidentimiz Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň baştutanlygynda mynasyp dowam edýän syýasatyň esasy ugry hökmünde döwletimizde ýaşlar syýasaty üstünlikli alnyp barylýar. Bu günki günde ýaşlaryň bilimleri ele almaklary, dünýä garaýyşlaryny giňeltmekleri, ukyp-başarnyklaryny ýüze çykarmaklary, döredijilikli işlemekleri üçin ähli tagallalar durmuşa ornaşdyrylýar. 

Döwletimiziň her bir raýatynyň bagtyýar geljegi ugrunda ýurdumyzda demokratik özgertmeler üstünlikli amala aşyrylýar. Ýakynda Türkmenistanyň Mejlisiniň ýedinji çagyrylyşynyň bäşinji maslahaty geçirildi. 

Maslahatyň dowamynda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugurlaryna we ýurdumyzyň kanunçylyk binýadyny döwrebaplaşdyrmak boýunça toplumlaýyn maksatnama laýyklykda işlenip taýýarlanylan birnäçe möhüm kadalaşdyryjy hukuk namalarynyň taslamalaryna garaldy. Maslahatda «Energiýany tygşytlamak we energiýadan netijeli peýdalanmak hakynda» Türkmenistanyň Kanunynyň taslamasy ara alnyp maslahatlaşyldy. Mundan başga-da, «Türkmenistanyň Raýat iş ýörediş kodeksine goşmaçalar girizmek hakynda», «Türkmenistanyň käbir kanunçylyk namalaryna üýtgetmeler girizmek hakynda», «Türkmenistanyň Maşgala kodeksine üýtgetmeler we goşmaça girizmek hakynda», «Ýer hakynda» Türkmenistanyň Bitewi kanunyna üýtgetmeler girizmek hakynda», «Weterinariýa işi hakynda» Türkmenistanyň Kanunyna üýtgetmeler we goşmaçalar girizmek hakynda» Kanunlaryň taslamalaryna garaldy. 

Bu günki gün halkymyzy baky bagtyýarlygyň saýasynda ýaşadýan Gahryman Arkadagymyzyň, Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň janlary sag, ömürleri uzak bolsun, il-ýurt bähbitli işleri hemişe rowaçlyklara beslensin! 

Maksat JANMYRADOW. 

TMÝG-niň welaýat geňeşiniň başlygy, 

Türkmenistanyň Mejlisiniň deputaty

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda Garaşsyz, baky Bitarap Türkmenistan döwletimiz ösüş-özgerişleriň aýdyň ýoly bilen ynamly öňe barýar. Döwlet Baştutanymyzyň taýsyz tagallalary bilen milli ykdysadyýetimizi diwersifikasiýalaşdyrmagyň ýoly bilen ösüş-özgerişleriň täze belentliklerine çykmagyna giň ýol açyldy. 

Döwlet Baştutanymyz ýurdumyzyň milli ykdysadyýetini ösdürmekde, ykdysadyýetimize sanly ulgamy ornaşdyrmak boýunça öňde baryjy derejelere ýetmekde wajyp wezipeleri öňde goýýar. Ýurdumyzda elektron senagatyny ösdürmek, maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalarynyň soňky gazananlaryna esaslanýan ösen ykdysadyýeti kemala getirmek şu günüň wajyp wezipesi bolup durýar. Bu wezipe innowasion, ýokary tehnologiýaly, bäsleşige ukyply sanly ykdysadyýeti kemala getirmekden ybaratdyr. Hut şu maksat bilen Türkmenistanda 2019-2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasy kabul edildi. 

Sanly ykdysadyýet diýmek, munuň özi — elektron enjamlarynyň kömegi bilen önümçilik, söwda, alyş-çalyş, sarp etmek, paýlamak boýunça dürli görnüşli çylşyrymly işleri örän gysga wagtda amala aşyrmak diýmekdir. Şol bir wagtda ol şol “akylly” enjamlaryň satyn alynmagynam öz içine alýar. Ýokarda ýatlanymyzy başgaça aýtsak, sanly ykdysadyýet — munuň özi elektron hasaplaşyk, internet-söwda hem-de göni ýaýlym hyzmatlaryny bermekligi öz içine alýan sanly kompýuter tehnologiýalary bilen bagly hereketleriň ulgamydyr. 

Öňde baryjy ulgamyň maliýe we bank edaralarynyň işini kämilleşdirmekdäki ähmiýeti örän uludyr. Bu edaralaryň işiniň sanlylaşdyrylmagy dürli amallary ýerine ýetirmekde wagtyň tygşytlanmagyna, müşderilere edilýän hyzmatlaryň görnüşlerini artdyryp, hilini ýokarlandyrmaga täze mümkinçilikleri açýar. “Pähim paýhas ummany Magtymguly Pyragy” ýylynda ykdysadyýetimizi we dürli ulgamlary sanlylaşdyrmakda netijeli işleriň bady artýar. 

Arslan ÇARYÝEW. 

Türkmenistanyň “Türkmenistan” DTB-nyň 

“Pendi” şahamçasynyň sanly bank tehnologiýasy we awtomatizasiýa bölüminiň esasy hünärmeni, 

Türkmenistanyň Mejlisiniň deputaty

Golaýda geçirilen Türkmenistanyň Mejlisiniň ýedinji çagyrylyşynyň bäşinji maslahatynda döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugurlaryna we ýurdumyzyň kanunçylyk binýadyny döwrebaplaşdyrmak boýunça toplumlaýyn maksatnama laýyklykda, işlenip taýýarlanylan birnäçe möhüm kanunlaryň taslamalaryna garaldy we kabul edildi. 

Häzirki wagtda dünýä boýunça energiýa serişdeleriniň tygşytlanylmagyna we ondan netijeli peýdalanylmagyna aýratyn ähmiýet berilýär. Energiýa serişdeleriniň netijeli ulanylmagy diňe bir jemgyýetçilik meseleleri bolmak bilen çäklenmän, eýsem bu ählumumy ekologiýa abadançylygy bilen hem baglanyşyklydyr. Türkmenistanyň Mejlisiniň nobatdaky maslahatynda «Energiýany tygşytlamak we energiýadan netijeli peýdalanmak hakynda» Türkmenistanyň Kanunynyň taslamasy ara alyp maslahatlaşyldy we kabul edildi. Kanun bu ugurdaky döwlet syýasatynyň esasy ugurlaryny we ýörelgelerini kesgitleýär. 

Maslahatyň gün tertibinde kabul edilen «Gidrometeorologiýa işi hakynda», «Türkmenistanyň Hökümeti bilen Hytaý Halk Respublikasynyň Hökümetiniň arasynda halkara awtomobil gatnawlary hakynda Ylalaşygy tassyklamak hakynda» Türkmenistanyň Kanunlary bar. Şeýle hem «Türkmenistanyň Raýat iş ýörediş kodeksine goşmaçalar girizmek hakynda», «Türkmenistanyň käbir kanunçylyk namalaryna üýtgetmeler girizmek hakynda», «Türkmenistanyň Maşgala kodeksine üýtgetmeler we goşmaça girizmek hakynda», «Ýer hakynda» Türkmenistanyň bitewi Kanunyna üýtgetmeler girizmek hakynda», «Weterinariýa işi hakynda» Türkmenistanyň Kanunyna üýtgetmeler we goşmaçalar girizmek hakynda» Kanunlary ýurdumyzyň kanunçylygyna we döwrüň talaplaryna laýyklykda kämilleşdirildi. 

Kabul edilen hem-de üýtgetmeler we goşmaçalar girizilen kanunlar täze taryhy döwürde durmuşa geçirilýän ägirt uly işleriň kanunçylyk-hukuk binýadyny pugtalandyrmakda möhüm ähmiýete eýedir. 

Rasul SADULLAÝEW, 

Türkmenistanyň Mejlisiniň deputaty.