Türkmenistanyň Mejlisi (Parlamenti) kanun çykaryjy häkimiýeti amala aşyrýan wekilçilikli edaradyr

TÜRKMENISTANYŇ MEJLISI

Türkmençe

TÜRKMENISTANYŇ MEJLISI

Türkmençe
20.01.2025

ÇAGALARDA SURAT ÇEKMEK ENDIGINI KEMALA GETIRMEGIŇ ÄHMIÝETI

 

Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň ta­gal­la­sy bi­len ýur­du­myz­da bi­lim ulgamy­ny has-da kä­milleş­dir­mek­de uly iş­ler al­nyp ba­ryl­ýar. Ýur­duň gelje­gi bo­lan ýaş nes­liň ylym­ly-bi­lim­li we ba­şar­jaň bol­ma­gy mugallymla­ryň we bi­lim iş­gär­le­ri­niň çek­ýän päk zäh­me­ti­ne bag­ly bolup dur­ýar. «Paý­has çeş­me­si» ki­ta­byn­da: «Bal süý­ji, bal­dan-da ba­la», «Çaga­ny­—­ýaş­dan, ede­bi­—­baş­dan» di­ýen aja­ýyp na­kyl­lar ýerleş­di­ri­len. Biz­ - ­bi­lim iş­gär­le­ri hem Ber­ka­rar döw­le­tiň tä­ze eýýa­my­nyň Gal­ky­ny­şy döwrün­de Wa­ta­na we­pa­ly, berk be­den­li, zäh­me­te hö­wes­li, ylym-bi­lim­li ýaş­la­ry ter­bi­ýe­läp ýetiş­dir­mek­de yh­las­ly zäh­met çek­ýä­ris. 

Gah­ry­man Ar­ka­da­gy­my­zyň ta­gal­la­sy bi­len ka­bul edi­len 12 ýyl­lyk umu­my or­ta bi­li­miň maz­mu­ny şah­syýe­ti ke­ma­la ge­tir­mek­de ýaş aýratynlyk­la­ry­ny ha­sa­ba al­ýar, ol şah­sy­ýetiň ösü­şi­niň tap­gyr­la­ýyn aýratyn­lyk­la­ry­na la­ýyk­lyk­da dü­zü­len­dir. Bu tap­gyr­laryň ça­ganyň ýaş aýra­tyn­ly­gy­na la­ýyk­lyk­da, ola­ryň iş ba­şar­jaň­lyk­la­ry­ny göz öňün­de tutýan­dy­gy­ny aý­ra­tyn nyg­ta­mak ze­rur­dyr. Bu ba­bat­da ýurdu­myz­da mekde­be çen­li bi­lim eda­ra­la­ry­nyň öňün­de hem be­lent we aý­dyň maksatlar goýlan­dyr. Ça­ga­la­ryň ru­hy baý­ly­gy, sag­dyn­ly­gy we ne­sil­den-nes­le ge­çip gel­ýän mil­li edim-gy­lym­la­ry­my­za la­ýyk­lyk­da terbiýelenmek­le­ri bu ul­gam­da zäh­met çek­ýän her bir yn­san üçin be­lent borç­dur. Ýaş aý­ra­tyn­lyk­la­ry­na la­ýyk­lyk­da, mek­de­be çen­li ça­ga­la­ra oňyn en­dik­le­ri bermek we ola­ry ter­bi­ýe­le­mekde ene-ata­lar bi­len iş­jeň gatnaşyklary alyp bar­mak esa­sy mak­sat bo­lup durýar. Ça­ga dün­ýä­si görýän za­dy­ny ka­bul ed­ýär. Şo­nuň üçin hem ça­ga ter­bi­ýe­si­ne üns­li çeme­leş­mek ze­rurdyr. 

Şe­kil­len­di­riş sun­ga­ty we su­rat çek­mek ça­ga­lar bi­len al­nyp ba­ryl­ýan iň gy­zyk­ly we tä­sir­li iş­le­riň bi­ri­dir. Şo­ňa gö­rä-de, ene-atalar ça­ga­la­ry­na su­rat çek­me­gi öw­ret­me­li­dirler. Çünki ça­ga­lar daş­ky dün­ýä­ni gy­zyk­ly we çe­per­çi­lik­li be­ýan edip bil­ýär­ler. 

Okuw­çy­la­ra su­rat çek­me­gi öw­ret­mä­ge baş­la­maz­dan ozal, şol sapagyň ça­ga­lara peý­da­sy ba­ra­da dü­şün­dir­me­li. Ça­ga­nyň şah­sy durmuşyn­da su­rat çek­mek esa­sy or­ny eýe­le­ýär, se­bä­bi ol ça­ga­nyň pikirle­ni­şi bi­len gö­nü­den-gö­ni bag­la­ny­şyk­ly­dyr. Ça­ga göz öňü­ne getirme­gi, de­ňeş­dir­me­gi, düz­me­gi, şeý­le-de öl­çe­me­gi we sel­jer­me­gi öwren­ýär. Bu sun­ga­tyň do­wa­myn­da ça­ga dün­ýä­niň dür­li öwüş­gi­ni­ni we reň­ki­ni, öl­çe­gi­ni we ululy­gy­ny ta­nap bil­ýär. 

Ça­ga­ny how­luk­dyr­ma­ly däl­dir. Il­ki­baş­da, ça­ga di­ňe ga­la­ma üns berip, ga­lam yzyn­daky şe­ki­li­ne se­red­ýär. Em­ma wag­tyň geç­me­gi bi­len, ol aý­ra­tyn bir şe­kil dö­ret­mä­ge sy­nany­şyp baş­la­ýar. 

Ça­ga­lyk döw­ri göz öňü­ne ge­tir­me­le­riň döw­rü­dir. Göz öňü­ne getirmek bi­len, ça­ga özi ba­ra­da pi­kir ýö­re­dip baş­la­ýar, öz­baş­dak bol­ýar, onuň dö­re­di­ji­li­ge we sun­ga­ta bo­lan hö­we­si art­ýar. Ça­ga di­ňe ka­gyz we ga­lam bilen ýe­ri­ne ýe­ti­ril­ýän he­re­ket­le­ri öz­leş­dir­mäge hö­wes­len­ýär. Ol ga­la­myň ka­gyz ýü­zün­de yz gal­dyrýan­dy­gy­ny gö­rüp, şol he­re­ket­le­ri mak­sat­ly gaý­ta­la­ýar. 

Bir ýa­rym ýa­şyn­dan eýýäm ça­ga­da şe­kil­li pur­sat­lar peý­da bo­lup baş­la­ýar. Bu ýaş­da ça­ga­la­ra su­rat çek­mä­ge rug­sat ber­me­li, bu bol­sa çaga­nyň ös­me­gi­ne kö­mek ed­ýär. Iki ýa­şyn­da ça­ga öň­ki he­re­ket­le­ri bi­len surat çek­män, eý­sem, ga­la­my dog­ry tut­ma­gy öw­ren­ýär we özü­niň çe­kip bil­ýän şe­kil­leri­ni bir­nä­çe ge­zek gaý­ta­lap çek­me­gi go­wy görýär. Olar çylşy­rym­ly şe­kil­le­ri öz­le­ri­çe ýe­ňil­leş­dirýär. Siz bu ýaş­da ýap­rak­ly gü­lüň su­ra­ty­ny çe­kip we ça­ga­ňy­za ýap­rak­la­ry dür­li reňk­de reňk­le­me­gi tabşyryp bi­ler­si­ňiz. 

Su­rat çek­me­giň uly äh­mi­ýe­ti bar. Bu işde ça­ga­nyň şah­syýet aýratyn­lyk­la­ry ke­ma­la gel­ýär, yg­ty­ýar­ly ün­si we ýa­dy­ ösüp ­baş­la­ýar, çaga­nyň akyl taý­dan ösü­şi­ne go­wy ýar­dam berýär. 

Şeý­le hem ça­ga su­rat çe­ken­de, oňa sesiňi gataltmagyň­ ­ ýa-da nägile­lik bil­dir­me­giň ze­rur­ly­gynyň ýokdugyny ýatda saklamaly. Ça­ga ýü­re­gin­den syz­dy­ryp hem-de hö­wes bi­len su­rat çek­ýär, şo­nuň üçin onuň eden işi­ni hök­man öwüň we hö­wes­len­di­riň. Uly adam­lar ça­ga­lar­da özbaş­dak­ly­gyň, dö­re­diji­li­giň ös­me­gi­ne ýar­dam ber­me­li­dir­ler. Ola­ra özbaş­dak pi­kir­le­nip, dür­li su­rat­la­ry çek­me­gi öw­ret­mek esa­sy we­zi­pe­le­riň bi­ri­dir. 

 

Ogulşat DURDYMEDOWA, 

Beki Seýtäkow adyndaky Mugallymçylyk mekdebiniň mugallymy, Türkmenistanyň Mejlisiniň deputaty.