Şu aýyň başyndan bäri doganlyk Özbegistanda geçirilen sebit we dünýä ähmiýetli syýasy-diplomatik çärelere uly gyzyklanma bilen syn etdik. «Merkezi Aziýa — Ýewropa Bileleşigi» formatynda guralan ilkinji sammite, Samarkant klimat forumyna hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow gatnaşyp, ýurdumyzyň ileri tutýan garaýyşlaryny mälim etdi. 5-7-nji aprelde bolsa Türkmenistanyň Mejlisiniň Başlygynyň ýolbaşçylygyndaky türkmen wekiliýeti Daşkent şäherinde geçirilen Parlamentara Birleşigiň 150-nji ýubileý assambleýasyna gatnaşmak üçin dostlukly ýurtda saparda boldy. Şunda parlament ugurly dünýäde iň iri düzümiň mejlisiniň tutuş Merkezi Aziýa sebitinde ilkinji gezek guralandygy guwandyryjy ýagdaýdyr. Munuň özi Aziýanyň ýüreginde ýerleşýän sebitimiziň geçmişde siwilizasiýalaryň sallançagy bolşy ýaly, häzirki günde-de halkara hyzmatdaşlyk hem dialog üçin açykdygyny nobatdaky gezek äşgär edýär.

     Dünýäde döwlet we jemgyýetçilik durmuşynyň islendik ugruna degişli ýöriteleşdirilen guramalar hereket edýär. 1889-njy ýylda döredilip, ştab-kwartirasy Ženewada ýerleşýän Parlamentara Birleşik bolsa parlament ugurly iň iri halkara düzümdir. Onuň işi halklaryň arasynda parahatçylygy we hyzmatdaşlygy ösdürmäge, wekilçilikli edaralaryň ornuny pugtalandyrmaga gönükdirilen. Häzirki wagtda 181 ýurduň milli parlamentleri birleşigiň agzasy bolup durýar. Indi 136 ýyldan bäri üstünlikli hereket edip gelýän Parlamentara Birleşik halkara syýasy giňişlikde uly abraýa eýe bolup, tutuş Ýer ýüzi boýunça kanun çykaryjy edaralary demokratiýanyň ýolunda bir ýere birleşdirýär we olary umumy maksada ugrukdyrýar. Onuň 5 - 9-njy aprelde Daşkentde geçirilen 150-nji ýubileý assambleýasyna-da 2 müňden gowrak wekil gatnaşdy. «Durmuş ösüşiniň we adalatlylygyň bähbidine parlament hereketi» mowzugynda guralan forumyň çäginde durmuş ulgamyny ösdürmekde, adalatly jemgyýeti kemala getirmekde parlamentleriň ornuny giňeltmäge gönükdirilen çärelerdir çekişmeleriň 90-a golaýy geçirildi. 

     Mejlisiň Başlygy Dünýägözel Gulmanowa hem abraýly forumyň «Tashkent City» halkara işewürlik merkezinde geçirilen açylyş dabarasynda çykyş edip, ýurdumyzyň parahatçylygy we ynanyşmagy berkitmäge gönükdirilen halkara başlangyçlarynyň, şeýle-de Diýarymyzda durmuş taýdan ösüşi üpjün etmek babatda amala aşyrylýan syýasatyň ähmiýetine ünsi çekdi. Şunda, hususan-da, Türkmenistanyň bütin adamzadyň bähbidine durnukly ösüş üçin köptaraplaýyn parlament gatnaşyklaryny pugtalandyrmakda Parlamentara Birleşigiň alyp barýan işine ýokary baha berýändigi tassyklanyldy. Saparyň çäklerinde Merkezi Aziýa döwletleriniň parlament ýolbaşçylary Özbegistan Respublikasynyň Prezidenti Şawkat Mirziýoýew tarapyndan kabul edildi. Şeýle-de türkmen wekiliýetiniň Parlamentara Birleşigiň ýolbaşçysy Tulia Akson, Baş sekretary Martin Çungong, Özbegistan Respublikasynyň Oliý Majlisiniň Senatynyň Başlygy Tanzila Narbaýewa, Oliý Majlisiň Kanun çykaryjy palatasynyň Başlygy Nuriddin Ismoilow, Russiýa Federasiýasynyň Federal Ýygnagynyň Federasiýa Geňeşiniň Başlygy Walentina Matwiýenko, Belarus Respublikasynyň Milli Ýygnagynyň Respublika Geňeşiniň Başlygy Natalýa Koçanowa bilen duşuşyklary bolup, olaryň dowamynda parlamentara gatnaşyklaryň möhüm meseleleri we öňde boljak çäreler barada pikir alşyldy. 

     Ýurdumyzyň wekiliýetiniň düzüminde Parlamentara Birleşigiň Daşkent assambleýasynyň çärelerine gatnaşan deputatlar olaryň ähmiýeti barada, ine, şeýle gürrüň berdiler: 

Maksat KULYÝEW,

Türkmenistanyň Mejlisiniň Halkara we parlamentara aragatnaşyklar baradaky komitetiniň başlygy:

— 1889-njy ýylda döredilen Parlamentara Birleşik parlamentara diplomatiýa boýunça iň iri halkara düzüm bolup, onuň meýdançasynda milli parlamentleriň deputatlary ählumumy gün tertibiniň möhüm meseleleri babatda özara pikir alşyp, maksadalaýyk çözgütleri kabul edýärler. Birleşigiň Daşkentde geçirilen 150-nji assambleýasyna we onuň çäklerinde guralan beýleki çärelere Türkmenistanyň Mejlisiniň Başlygynyň ýolbaşçylygyndaky türkmen wekiliýeti hem işjeň gatnaşdy. Merkezi Aziýa döwletleriniň parlamentleriniň agzalarynyň gatnaşmagynda adam hukuklaryny goramak meselesine bagyşlanyp guralan «tegelek stol» maslahaty-da netijeli häsiýete eýe boldy. Onuň dowamynda BMG-niň Çaganyň hukuklary hakynda Konwensiýasyny durmuşa geçirmekde kanun çykaryjy edaralaryň ähmiýeti we orny bilen bagly meselä aýratyn üns berildi. Maslahata gatnaşyjylary Türkmenistanda adam hukuklaryny goramak babatda alnyp barylýan işler bilen tanyşdyrmak bolsa meniň paýyma düşdi. 

     Mälim bolşy ýaly, Türkmenistanyň Konstitusiýasy adamyň we raýatyň hukuklarynyň, azatlyklarynyň goralmagynyň döwletimiz tarapyndan kepillendirilýändigini doly tassyklaýar. Onda berkidilen demokratik ýörelgeler adamyň, raýatyň durmuş hem-de ykdysady kepillikleriniň, syýasy hukuklarynyň üpjün edilmegine, erkin ýaşamagy üçin şertleriň döredilmegine gönükdirilendir. Esasy Kanunymyzda adamyň we raýatyň hukuklarynyňdyr azatlyklarynyň deňligi, milletine, teniniň reňkine, jynsyna, gelip çykyşyna, emläk, wezipe ýagdaýyna, ýaşaýan ýerine, diline, dine garaýşyna, syýasy ynam-ygtykadyna ýa-da gaýry ýagdaýlaryna garamazdan, olaryň kanunyň, kazyýetiň öňündäki deňligi, erkekleriň we aýallaryň deňhukuklylygy kepillendirilýär. Bu ýörelgeler öz gözbaşyny Adam hukuklarynyň ählumumy Jarnamasyndan alyp gaýdýar. Konstitusiýamyzyň 1-nji maddasynda Türkmenistanyň demokratik, hukuk we dünýewi döwletdigi kesgitlenendir. Munuň özi döwletiň adamyň we raýatyň hukuklarynyň, azatlyklarynyň goragyny üpjün edýändiginiň konstitusion kepili bolup durýar. Adamy goramak, goldamak, oňa hyzmat etmek döwlet häkimiýet edaralarynyň baş wezipeleridir. Esasy Kanunymyzda adam hukuklarydyr azatlyklary bilen bagly berkidilen kadalar beýleki kanunçylyk namalarynda-da öz beýanyny tapýar. 

     Türkmenistan BMG-niň «Çagalar üçin amatly dünýä» resminamasynyň maksatlaryny we ýörelgelerini hem goldaýar. Häzirki wagtda «Türkmenistanda çagalaryň hukuklaryny durmuşa geçirmek boýunça 2023 — 2028-nji ýyllar üçin Hereketleriň milli meýilnamasy» durmuşa geçirilýär. Şunda 2021-nji ýylda Gahryman Arkadagymyzyň başlangyjy bilen döredilen Gurbanguly Berdimuhamedow adyndaky Howandarlyga mätäç çagalara hemaýat bermek boýunça haýyr-sahawat gaznasynyň alyp barýan işleri-de aýratyn nygtalmaga mynasypdyr. Şu ýyl esaslandyrylmagynyň 4 ýyllygy giňden bellenilen bu gazna ýurdumyzda howandarlyga we kömege mätäç çagalaryň saglygyny dikeltmäge ýardam bermek babatda uly işleri amala aşyrdy. Umuman, Diýarymyzda adamyň hukuklaryny goramak bilen bagly alnyp barylýan işler toplumlaýyn häsiýete eýe bolup, ýokarda sanalanlar şolardan käbir mysallardyr. Daşkentde geçirilen «tegelek stol» maslahaty hem ýurdumyzyň bu ugurda toplan tejribeleri bilen ýakyndan tanyşdyrmaga amatly mümkinçilik boldy. Pursatdan peýdalanyp, doganlyk ýurtda parlament diplomatiýasy boýunça guralan dünýä derejeli foruma gatnaşmaga döredilen ähli zerur şertler üçin hormatly Prezidentimize we 

Gahryman Arkadagymyza tüýs ýürekden sagbolsun aýdýarys. 

Baýramgözel MYRADOWA,

Türkmenistanyň MejlisiniňYlym,bilim,

Medeniýet we ýaşlar syýasaty baradaky komitetiniň başlygy:

   — Özbegistanyň paýtagtynda geçirilen Parlamentara Birleşigiň 150-nji ýubileý assambleýasy aýry-aýry ugurlara bagyşlanan duşuşyklardyr maslahatlary, «tegelek stol» maslahatlaryny hem öz içine alyp, baý mazmunly maksatnamasy bilen tapawutlandy. Maňa-da türkmen wekiliýetiniň agzasy hökmünde assambleýanyň çäginde guralan zenan parlamentarileriň forumyna gatnaşyp, ýurdumyzda zenanlaryň hukuklaryny goramak, gender deňligini üpjün etmek boýunça alnyp barylýan işler barada çykyş etmek miýesser etdi. Mälim bolşy ýaly, Parlamentara Birleşigiň assambleýasynda gender deňligi meselesine aýratyn üns berilýär. Çünki dünýädäki ýagdaýlar köp babatda zenanlaryň hukuklary bilen hem gönüden-göni baglanyşyklydyr. Şoňa görä, soňky ýyllarda döwletleriň durmuş syýasatynda bu mesele möhüm 

orny eýeleýär. Indi 40 ýyldan bäri Parlamentara Birleşigiň düzüminde üstünlikli hereket edip gelýän zenan parlamentarileriň şu gezekki forumyna 120 ýurtdan wekiliýetleriň gatnaşmagy-da onuň ählumumy derejedäki ähmiýetine aýdyň şaýatlyk edýär. 

     Dürli mowzuklara bagyşlanan maslahatlardyr forumlar oňa gatnaşýan ýurtlaryň toplan tejribeleri we gazananlary bilen ýakyndan tanşyp, olara syn bermek, täze gözýetimleri kesgitlemek üçin örän amatly mümkinçilikdir. Daşkentde geçirilen forumda-da jemgyýetiň durmuşyna zenanlaryň deňhukukly gatnaşdyrylmagynyň islendik ýurduň ykdysady ösüşiniň we öndürijiliginiň ýokarlandyrylmagyna oňyn täsirini ýetirýändigi bellenildi. Garaşsyz Türkmenistanda hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda zenanlar hakynda edilýän aladalar hem jemgyýetiň sagdynlygynyň, adamkärçiliginiň, ýokary ahlaklylygynyň özboluşly nyşanydyr. Şunda maşgalanyň sütüni hasaplanýan gelin-gyzlarymyzyň sarpasyny belent tutmagyň halkymyzyň gadymy döwürlerden gözbaş alyp gaýdýan milli ýörelgesidigini aýratyn nygtamak gerek. Bu günki gün türkmen zenanlaryna mynasyp durmuş we döredijilikli zähmet çekmek üçin ähli şertler döredilýär, gender deňligi kanun arkaly üpjün edilýär. Olaryň hukuklaryny, bähbitlerini, maşgalany goldamak, eneligi, çagalygy goramak babatda hem maksatnamalaýyn işler alnyp barylýar. Döwlet we jemgyýetçilik durmuşynyň dürli ugurlarynda gender deňligini üpjün etmek üçin strategik maksatlary kesgitleýän «Türkmenistanda gender deňligi boýunça 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Hereketleriň milli meýilnamasy» üstünlikli durmuşa geçirilýär. 

     Ýurdumyzyň 2022 — 2024-nji ýyllarda BMG-niň Gender deňligi hem-de zenanlaryň hukuklaryny we mümkinçiliklerini giňeltmek meseleleri boýunça düzüminiň (BMG — Zenanlar) Ýerine ýetiriji geňeşiniň agzalygyna saýlanylmagy bu ugurdaky syýasatyň netijeli häsiýete eýedigini, milli derejedäki tagallalaryň dünýä jemgyýetçiliginde giňden ykrar edilýändigini aýdyň görkezýär. Türkmenistan BMG-niň zenanlar babatda kemsitmeleriň ähli görnüşlerini aradan aýyrmak baradaky konwensiýalarynyň birnäçesine goşuldy. Olarda ileri tutulýan ugurlar Esasy Kanunymyzyň kadalary bilen hem sazlaşykly utgaşýar. 

     Şöhratly taryhymyzdan şaýat bolşumyz ýaly, nesilleriň we döwürleriň arasy milli medeniýet bilen baglanyşdyrylýar. Şonsuz halkyň ata-babalaryndan galan ruhy mirasynyň eýeçiligine bolan özygtyýarlyklary hakynda söz açmak mümkin däl. Medeniýetiň akymynda halkyň gymmatlyklar ulgamy kemala gelýär, gadymy geçmişi bilen arabaglanyşygy amala aşyrylýar we geljekki ösüşleriniň binýady tutulýar. Bu aýdylanlar köpöwüşginli milli mirasymyzy gorap saklamagyň, olaryň nesil terbiýesinde milli ýörelgeler bilen ýugrulmagynyň meselelerini jemgyýetiň sazlaşykly ösüşiniň wajyp şertleriniň biri hökmünde ileri tutmaga doly esas berýär.

     Gahryman Arkadagymyz we Arkadagly Gahryman Serdarymyz ýaşlaryň millilik ruhunda terbiýelenmegi bilen bagly meseläni hemişe üns merkezinde saklap, jemgyýetiň ertirki ösüşiniň adam maýasyny emele getirýän ýaş nesiller barada hossarlyk alada edýärler, toplumlaýyn işlere badalga berýärler. 

     Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe hormatly Prezidentimiziň parasatly ýolbaşçylygy bilen ýaş nesliň bagtyýar geljegi hakynda edilýän aladalar ildeşlerimiziň her birini buýsandyrýar, begendirýär. Sebäbi ýaş nesle asylly terbiýe bermek, adamkärçiligiň belent nusgalaryny öwretmek geljegimiziň binýadynyň berk, durmuşymyzyň bagtyýar bolmagyny kepillendirýär. Ýaş nesliň ilkinji terbiýesi maşgaladan başlanýar. Şundan ugur alyp, gadymy döwürlerden bäri nesil-neberesini milli ruhda terbiýelemek her bir maşgala eýesiniň esasy borjy bolup durýar. Millilik düşünjesi halkymyzyň ganyna ornaşyp, asyrlaryň dowamynda nesilden-nesle geçip, dowam edip gelipdir. Türkmen halkynyň milliligi onuň dilinde, edim-gylymynda, däp-dessurynda hem-de nesil terbiýesinde jemlenýär. Türkmen halkynyň öz ar-namysy, aýal-gyzlaryna goýýan hormat-sylagy, nesillerini milli ruhda terbiýeleýşi bilen tapawutlanýandygyny daşary ýurtly taryhçylar hem belläp geçipdirler. 

     Halkymyzda: «Adamdan galýan iň gowy miras edepli, terbiýeli perzent» diýilýär. Il güne ýaraýan, edepli-ekramly bolup ýetişen perzent seniň ömrüňi uzaldýar, ýaşyňa ýaş goşýar. Ata-enä hormat goýmak, perzentleriň maşgaladaky edebi, olaryň terbiýeli, il-güne haýyrly bolup ýetişmekleri bilen bagly gadymy ýörelgelerimiz barada Gahryman Arkadagymyzyň «Älem içre at gezer», «Döwlet guşy», «Enä tagzym — mukaddeslige tagzym» atly gyzyldan gymmatly kitaplarynda giňişleýin bellenilip geçilýär. 

     Gahryman Arkadagymyzyň «Enä tagzym — mukaddeslige tagzym» eseriniň mazmunyndan enäniň mähriniň we söýgüsiniň gudratlydygy barada ýiti paýhasa ýugrulan pikirler, duýgular eriş-argaç bolup geçýär. Gahryman Arkadagymyzyň mähriban käbesiniň görüm-göreldesi, el hünärlerine, biş-düş işlerine juda çeperdigi baradaky ýatlamalary okyjylarda uly tolgunma döretmek bilen, özlerinde türkmen zenanlaryna 

mahsus häsiýetleri terbiýelemeklige ruhlandyrýar. 

Bossan AKYÝEWA, 

Türkmenabat şäher kitaphanasynyň bölüm müdiri, 

Türkmenistanyň Mejlisiniň deputaty.

    Ykdysadyýeti diwersifikasiýalaşdyrmak we ekologiýa taýdan arassa tehnologiýalara, goşulan gymmatyň bäsleşige has ukyply hatarlaryny we zaýasyz ykdysadyýeti döretmekden ugur almak bilen, sanlylaşdyrmaga geçmek durmuş-ykdysady ösüşiň möhüm ugurlary bolup durýar.

     Mälim bolşy ýaly, Türkmenistanyň wekiliýeti Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň 2024-nji ýylyň sentýabrynda geçirilen 79-njy sessiýasyna gatnaşyp, birnäçe başlangyçlary öňe sürdi.

     Türkmenistan durmuş-ykdysady ugurda hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de ösdürmegi maksat edinýär. 2030-njy ýyla çenli döwür üçin durnukly ösüş ulgamynda Gün tertibiniň üstünde işlemegi dowam etdirýän Türkmenistan garyplygy ýok etmäge, ösüp barýan ýurtlary goldamak üçin halkara maliýe arhitekturasyny kämilleşdirmäge, ählumumy energiýa, ulag baglanyşygyny berkitmäge, bütindünýä aragatnaşyk-tehniki serişdeleriniň, emeli aň ulgamlarynyň deňagramly ösüşine gönükdirilen anyk işleri amal etmegi maksat edinýär. Bu ugurda Türkmenistan Ýapyk aýlanyşykly ykdysadyýete (Sirkulýar ykdysadyýete)  geçmek boýunça ählumumy Çarçuwaly maksatnamany işläp düzmäge, şeýle hem BMG-niň Ykdysady we Durmuş meseleleri boýunça departamentiniň, sebitleýin ykdysady komissiýalarynyň bäşisi bilen hyzmatdaşlykda BMG-niň 2026 — 2035-nji ýyllar döwründe «Durnukly ulagyň onýyllygyny» durmuşa geçirmek üçin Hereketleriň meýilnamasynyň taslamasynyň işlenilip düzülmegini hödürlemäge taýýarlyk görýär. 

     Mundan başga-da, ýurdumyz Bütindünýä durnukly ulag gününe bagyşlanylan halkara çäräni we BMG-niň Baş Assambleýasynyň «Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmek üçin ulagyň ähli görnüşleriniň arabaglanyşygyny berkitmek» atly Kararnamasyna laýyklykda, Durnukly ulagyň dostlary toparynyň ministrler derejesindäki nobatdaky duşuşygyny geçirmegi teklip etdi. Ileri tutulýan ugurlaryň hatarynda Durnukly ulag arabaglanyşygynyň ählumumy atlasyny hem-de Ählumumy energetika howpsuzlygy we durnukly ösüş boýunça hyzmatdaşlygyň bileleşigini döretmek başlangyçlary hem bar. 

     Ýapyk aýlawly ykdysadyýete geçmek durnukly ykdysadyýete, bar bolan tebigy, zähmet we maliýe serişdelerini netijeli we oýlanyşykly peýdalanmaga gönükdirilendir. Bu durnukly ösüşe degerli täsir edýän täze ekologik töwekgelçilikleriň ýyl-ýyldan ýokarlanýandygy hasaba alnanda aýratyn derwaýys bolup durýar. Şunuň bilen baglylykda, gaýtadan peýdalanmagyň iň ýokary derejesine laýyk gelýän önümleri, toplaýyş önümlerini we materiallary işläp taýýarlamak we ýaýratmak ýoly bilen, sarp ediş düzgünlerini amatly etmäge aýratyn üns berler.

     Türkmenistanyň durmuş-ykdysady ösüşinde öňde goýulýan esasy wezipeleriň biri hem Durnukly ösüş maksatlaryny durmuşa geçirmek bolup durýar. 

     Türkmenistan Ýapyk aýlanyşykly ykdysadyýete geçmegiň tapgyrlaryny eýýäm birnäçe ýyllardan bäri dowam etdirýär. Muňa mysal hökmünde ýurduň çäginde gurulýan zawodlardyr kärhanalarda, iri önümçiliklerde ekologiýa taýdan arassa bolmagy, daşky gurşawa zyýansyz bolmagy hem-de az galyndyly ýa-da galyndysyz önümçiligi ornaşdyrmak babatda ähli tagallalaryny edýär. Serişde tygşytlaýjy we galyndylary özünde gaýtadan işlemek bilen täzeden önüm öndürmeklige ukyply zawodlar guruldy we gurulmagy dowam etdirilýär. Bu işler, ilkinji nobatda, ýangyç-energetika we ulag ulgamlarynda has aýdyňlygy bilen görünýär. 

     Mary döwlet elektrik stansiýasy türkmen energetikasynyň kerwenbaşysy bolup, 2018-nji ýylyň sentýabr aýynda utgaşykly dolanyşykda işleýän, taslama kuwwaty 1574 MWt bolan täze elektrik stansiýanyň işe girizilmegi netijesinde jemi kuwwaty 2985,7 MWt-a barabar boldy. Elektrik energiýasyny işläp çykarmagyň iki dolanyşygynyň utgaşdyrylmagy elektrik stansiýasynyň peýdaly täsir koeffisiýentini ýokarlandyrmaga mümkinçilik berýär. Bu elektrik stansiýasynda ornaşdyrylan utgaşyklylykda işleýän gaz turbinaly desga işlenilen gazy gaýtadan işlemek bilen iň az möçberde galyndy çykarýar we ýokary derejede elektrik öndürýär. 

     Häzirki wagtda ýurdumyzda, hatda sebitde uly desgalaryň ýene-de biri bolan Balkan welaýatynyň çäginde kuwwatlylygy 1574 MWt bolan utgaşykly dolanyşykda işleýän elektrik stansiýasynyň, elektrik geçirijisiniň we elektrik bekediniň gurluşygy dowam etdirilýär. 

     Mundan başga-da, Ahal we Derweze Döwlet elektrik stansiýalarynyň, Awaza Döwlet elektrik stansiýasynyň, Daşoguz Döwlet elektrik stansiýasynyň, Lebap Döwlet elektrik stansiýasynyň gaz turbina desgalaryny utgaşykly dolanyşyga geçirmek bilen bagly işler ýokary derejede alnyp barylýar. Bu işleriň ýerine ýetirilmegi üçin bolsa ägirt uly maýa goýumlar goýulýar. Bularyň hemmesi, ilkinji nobatda, galyndysyz energiýany üpjün etmek hem-de ýapyk aýlanyşykly, ýagny galyndysyz (sirkulýar) ykdysadyýete geçmek boýunça edilýän işlere mysaldyr.

     2024-nji ýylyň fewralynda geçirilen Bütindünýä hökümet sammitinde türkmen wekiliýeti tarapyndan öňe sürlen teklipleriň arasynda 2030-njy ýyla çenli döwür üçin durnukly ösüşe gönükdirilen gün tertibiniň ileri tutulýan ugurlaryna esaslanyp, ýapyk aýlanyşykly, ýagny galyndysyz ykdysadyýete geçmek boýunça ählumumy Çarçuwaly maksatnamany işläp taýýarlamak teklip edildi. 

     Türkmenistan Gün we ýel energiýasyny ulanmak boýunça taslamalary işjeň durmuşa geçirýär. 2021-nji ýylda kabul edilen «Gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmeleri hakynda» Türkmenistanyň Kanuny we 2030-njy ýyla çenli milli strategiýa ykdysady ösüş bilen daşky gurşawy goramagyň arasynda deňagramlylygy saklamaga gönükdirilendir. Şunuň bilen baglylykda, Türkmenistan ýurtda gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmeleriniň ösmegine we eksport mümkinçiliginiň ýokarlanmagyna goşant goşýan Energiýanyň gaýtadan dikeldilýän çeşmeleri boýunça halkara agentligi (IRENA), Aziýanyň ösüş banky we ÝHHG ýaly halkara guramalar bilen işjeň hyzmatdaşlyk edýär.

     Türkmenistan 2015-nji ýylda gol çekilen hem-de tassyklanan howanyň üýtgemegi boýunça Pariž Ylalaşygyny tassyklan döwletleriň hataryna girýär, şeýle hem zyýanly gazlaryň ýaýramagyny azaltmak boýunça halkara bileleşiginiň tagallalaryny giňden goldamak bilen, ekologiýa taýdan howpsuz we serişde tygşytlaýan, döwrebap, «ýaşyl» tehnologiýalaryň ulanylmagyna aýratyn üns berýär. 

     Halkymyzyň abadan durmuşyny üpjün etmek, döwletimiziň ösüşlerini has-da işjeňleşdirmek ugrunda, şeýle hem sebitde durnukly ösüşiň gazanylmagynyň hatyrasyna beýik işleri durmuşa geçirýän Gahryman Arkadagymyzyň, Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň janlary sag, ömürleri uzak, işleri rowaç bolsun!

Gurbangeldi AŞYROW,

Türkmenistanyň Mejlisiniň deputaty, 

Ykdysady meseleler baradaky komitetiniň agzasy.

     Türkmenistanyň Mejlisiniň Karary bilen “Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýyly” diýlip yglan edilen üstümizdäki ýylyň Bütindünýä saglyk gününe ykjam taýýarlyk görülýär. Bu ýylyň şanly wakalara beslenýändigi il-günümizi guwandyrýar. Şanly senä taýýarlyk görülýän günlerde ýylyň taryhy wakasy bolan BMG-niň Baş Assambleýasy tarapyndan Türkmenistanyň başlangyjy bilen “Türkmenistanyň hemişelik Bitaraplygy” atly Kararnamanyň biragyzdan kabul edilendigini ýatlaman bolmaz. Çünki, parahat durmuşda saglygyň hözirini görmek her bir ynsanyň baş arzuwydyr.

     Bütindünýä saglyk güni Garaşsyz, Bitarap Watanymyzda giňden bellenilip geçilýär. Şu baýramçylyk mynasybetli geçirilýän sport-sagaldyş çäreleri sagdynlygy we ruhubelentligi wagyz-nesihat etmegiň täsirli serişdesi bolup hyzmat edýär. Bütindünýä saglyk gününde welosipedli ýörişler köp adamly bolup, bu sport çäresiniň bähbitli täsiri ýylsaýyn ýokarlanýar. Sportuň sagdynlygyň we ruhubelentligiň girewidiginden ugur alnyp, sport çäreleri giňden ýaýbaňlandyrylýar. Türgenleriň arasynda guralýan sport bäsleşikleri özboluşly baýramçylyk dabaralaryna öwrülýär. Bahar paslynyň jana şypaly günlerinde bellenilýän bu senäniň aýdym-sazlaryň şirin owazyna beslenmegi il-günümizde ýokary ruhubelentligi döredýär. Ajap eýýamymyzda her ýylyň baharynda Bütindünýä saglyk gününi uludan toýlamak asylly däbe öwrülmek bilen, sagdynlygyň we ruhubelentligiň baýramynyň dabarasy dag aşýar.

Ýusup ANNAÝEW.

Welaýat köpugurly hassahanasynyň lukmany,

                                                                                                        Türkmenistanyň Mejlisiniň deputaty.

     Hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda sagdyn durmuş ýörelgelerini berkarar etmek, jemgyýetimizde bedenterbiýe hem-de sport bilen yzygiderli meşgullanmagy wagyz etmek boýunça alnyp barylýan giň gerimli işlere ildeşlerimiziň barha köpsanlysynyň goşulmagy ýurdumyzyň sagdynlygyň we ruhubelentligiň mekanyna öwrülendigini subut edýär. Her ýyl Bütindünýä saglyk güni mynasybetli paýtagtymyzda we welaýatlarda baýramçylyk dabaralary bilen utgaşykly köpçülikleýin welosipedli ýörişiň geçirilmegi indi asylly däbe öwrüldi. Häzirki döwürde sportuň bu görnüşi ýurdumyzda uly meşhurlyga eýe bolup, onuň muşdaklarynyň sany barha artýar.

     Maglumatlara görä, welosiped sportunyň taryhy XIX asyryň ikinji ýarymynda Fransiýada geçirilen ilkinji iri sport ýaryşlaryndan başlanýar. 1896-njy ýylda sportuň bu görnüşi Olimpiýa oýunlarynyň maksatnamasyna girizilýär.

     Ýurdumyzda welosiped sportunyň taryhy 1894-nji ýylda Aşgabatda ilkinji welosipedçiler jemgyýetiniň döredilmeginden gözbaş alýar. Şol ýylyň yzysüre welosipedçileriň ilkinji ýaryşy geçirilýär. Latyn dilinden terjime edilende, welosiped «çalt aýak» diýmegi aňladýar. Welosiped sportunyň we welosipedli gezelençleriň adamyň özüni oňat duýmagyna hem-de bedeniň sagdynlygyna oňyn täsir edýändigi göz öňünde tutulyp, häzirki wagtda ýurdumyzda welosiped sporty we umuman, sportuň dürli görnüşleri bilen meşgullanmak üçin ähli mümkinçilikler döredilýär. «Saglyk» Döwlet maksatnamasynyň, ýerlerde lukmançylyk we sport düzümlerini döwrebaplaşdyrmak boýunça taslamalaryň yzygiderli durmuşa geçirilmegi netijesinde oba-şäherlerimiziň ählisinde iň täze enjamlar hem-de öňdebaryjy tehnologiýalar bilen üpjün edilen döwrebap saglygy goraýyş edaralary we şypahana ulgamynyň binalary, sport desgalary, ýöriteleşdirilen sport mekdepleri, çagalar sagaldyş we dynç alyş merkezleri gurulýar, hereket edýän ugurdaş desgalar döwrebaplaşdyrylýar.

Gadam HEMRAÝEW, 

welaýat saglygy goraýyş müdirliginiň başlygynyň orunbasary, 

Türkmenistanyň Mejlisiniň deputaty

    Golaýda Belgiýa Patyşalygynyň Brýussel şäherinde «Parahatçylygy we ynanyşmagy berkitmekde bitaraplygyň orny» atly ýörite mejlis geçirildi. Bu çäräni Türkmenistanyň Mejlisi, Türkmenistanyň Belgiýadaky ilçihanasy hem-de Ýewropa Parlamenti bilelikde gurady. Mejlise Ýewropa Parlamentiniň deputatlary, halkara düzümleriň, diplomatik wekilhanalaryň ýolbaşçylary, köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň wekilleri gatnaşdylar.

     Mejlisde edilen çykyşlarda dünýäniň gün­tertibinde durýan meseleleriň oňyn çözgütlerini tapmakda, olary durmuşa geçirmekde parlamentleriň öňünde durýan wezipeler, şeýle hem parahatçylygy we ynanyşmagy berkitmekde bitaraplyk ýörelgesiniň möhüm ähmiýete eýedigi barada pikir­garaýyşlar beýan edildi. Türkmenistanyň Mejlisiniň wekilleri ýurdumyzyň Bitaraplyk syýasatynyň taryhy ösüşi, onuň hukuk esaslary barada gürrüň berdiler. 2025­nji Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýylynyň 21­nji martynda BMG­niň Baş Assambleýasynyň 79­njy sessiýasynyň 61­nji plenar mejlisinde ýurdumyzyň başlangyjy bilen «Türkmenistanyň hemişelik Bitaraplygy» atly Kararnamanyň üçünji gezek kabul edilmegi Bitaraplyk syýasatymyzyň mynasyp dowam etdirilýändigini, ýurdumyzyň halkara derejedäki at­abraýynyň barha ýokarlanýandygyny, ählumumy parahatçylygy üpjün etmek boýunça tagallalarynyň dünýäde giňden goldanylýandygyny tassyklaýar.

     Öz üstüne alan halkara borçnamalaryna üýtgewsiz ygrarlylyk görkezýän Bitarap ýurdumyz tutuş sebitiň we dünýäniň abadançylygynyň bähbidine parahatçylyk döredijilikli başlangyçlary öňe sürýär we olaryň goldanylmagyny gazanýar. Bitarap döwletimiz häzirki zaman gatnaşyklarynyň täze filosofiýasy hökmünde «Dialog­parahatçylygyň kepili» atly ählumumy başlangyjyny yzygiderli ilerledýär. Hormatly Prezidentimiz BMG­niň Baş Assambleýasynyň 78­nji sessiýasynda eden çykyşynda Birleşen Milletler Guramasynyň Tertipnamasynyň kadalary we halkara hukugyň umumy ykrar edilen düzgünleri esasynda Ählumumy howpsuzlyk strategiýasyny işläp taýýarlamak mümkinçiligini ara alyp maslahatlaşmagy teklip etdi. Şeýle hem BMG­niň howandarlygynda Merkezi Aziýada we onuň bilen ýanaşyk zolaklarda Howpsuzlyk boýunça maslahaty döretmek baradaky başlangyjy öňe sürdi. Bu başlangyçlar sebitde we dünýäde parahatçylygy, howpsuzlygy, durnukly ösüşi üpjün etmekde, bu işde halk diplomatiýasynyň mümkinçiliklerinden peýdalanmakda möhüm ähmiýete eýedir. 

     Häzir halkara hyzmatdaşlykda hem­de dürli meseleleriň oňyn çözgütlerini tapmakda, durmuşa geçirmekde parlamentleriň orny barha ýokarlanýar. 2014­nji ýyldan bäri Ýewropada Howpsuzlyk we Hyzmatdaşlyk Guramasynyň Parlament Assambleýasynyň agzasy bolmak bilen, Türkmenistanyň Mejlisi onuň mejlislerine we geçirýän çärelerine yzygiderli gatnaşýar. Şu geçen döwürde ýurdumyzda ÝHHG­niň Parlament Assambleýasy bilen bilelikde birnäçe çäreler, şol sanda 2023­nji ýylda «ÝHHG­niň çäginde howpsuzlygy,durnuklylygy we dialogy berkitmekde bitarap döwletleriň orny» atly Merkezi Aziýa sebitleýin maslahaty, 2024­nji ýylda «ÝHHG­niň çäginde parlament diplomatiýasy: dialog­abadan we asuda geljek üçin hyzmatdaşlygy ýola goýmagyň guraly» atly bilelikdäki maslahat geçirildi. Şu ýyl hem şeýle formatdaky maslahaty geçirmek göz öňünde tutulýar. 

     Türkmenistanyň Mejlisi 2017­nji ýyldan bäri Parlamentara Bileleşigiň (IPU) agzasydyr. Mejlis Parlamentara Bileleşigiň durnukly ösüşi üpjün etmekde dünýäniň parlamentarileriniň tagallalaryny birleşdirmäge gönükdirilen çärelerine işjeň gatnaşýar. Ýewropa Bileleşiginiň Parlamenti bilen iki taraplaýyn dialogyň çäklerinde duşuşyklary geçirýär. Häzirki wagta çenli Mejlisiň wekilleriniň we Ýewropa Bileleşiginiň parlament agzalarynyň gatnaşmagynda «Türkmenistan­Ýewropa Bileleşigi: parlament dialogy» görnüşindäki duşuşyklaryň 8­si geçirildi. Türkmenistan­Ýewropa  Bileleşigi formatyndaky gatnaşyklaryň çäklerinde «Türkmenistan­Ýewropa Bileleşigi» bilelikdäki komitetiniň mejlisleri, adam hukuklary boýunça «Türkmenistan­Ýewropa Bileleşigi» dialogy dostlukly gatnaşyklary berkitmäge, oňyn bitaraplyk we özara ynanyşmak ýörelgelerini halkara derejede ilerletmäge ýardam edýär. Parlamentara gatnaşyklar boýunça Brýusselde geçirilen mejlisiň dowamynda hem halkara meselelerde, parlament işinde uly tejribesi bolan wekilleriň täsirli çykyşlary oňa gatnaşyjylar üçin ähmiýetli we gyzykly boldy. Şunuň bilen baglylykda, şu formatdaky duşuşyklaryň geljekde hem dowam etdiriljekdigine ynam bildirildi.

Maksat KULYÝEW,

Türkmenistanyň Mejlisiniň 

Halkara we parlamentara 

aragatnaşyklar baradaky 

komitetiniň başlygy.

     Ýakynda ýurdumyzda ählihalk bag ekmek dabarasy geçirildi. Bu dabara hormatly Prezidentimiziň gatnaşmagy halkymyzyň göwnüni galkyndyrdy. Döwlet Baştutanymyzyň her ýylyň ýaz we güýz aýlarynda geçirilýän ählihalk bag ekmek dabaralaryna gatnaşyp, bu asylly işe badalga bermegi nesiller üçin nusgalyk ýoldur, görelde mekdebidir. Bag nahallaryny köpçülikleýin oturtmak bilen baglanyşykly dabaralar halkymyzyň agzybirliginiň, döwletli işe ýokary ruhubelentlik bilen gatnaşýandygynyň aýdyň güwäsidir. 

     Gahryman Arkadagymyzyň başlangyjy bilen çap edilen «Paýhas çeşmesi» atly kitabyň «Tebigat we zähmet hakynda» diýen bölüminde tebigatyň gymmatly baýlyklary bolan ösümliklere, haýwanlara, topraga, suwa degişli atalar sözleri, nakyllar getirilýär. Bu kitapdaky bag bilen baglanyşykly «Bir nahal ekseň ýaşyň baky», «Saýany ekmedik salkynda ýatmaz», «Ýüz agaç eken oduna gitmez», «Bir ýyl tut ekseň, ýüz ýyl altyn alarsyň» diýen ýaly nakyllardyr atalar sözlerinde bag ekmegiň we oňa ideg etmegiň möhümdigi nygtalýar. 

     Ýurdumyzy bagy­bossanlyga öwürmek boýunça alnyp barylýan işleriň netijesinde eziz Diýarymyzyň ähli künjeklerinde, aýratyn­da, paýtagtymyz Aşgabat şäheriniň we Arkadag şäheriniň golaýyndaky dag eteklerinde müňlerçe gektar ýeri tutýan tokaý zolaklary döredildi hem­de bu ýerlerde amatly howa gurşawy emele getirildi. Häzirki wagtda ýurdumyzyň ähli welaýatlarynda hem­de «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda gök zolaklary döretmek boýunça degişli işler dowam etdirilýär. 

     Ýurdumyzda tokaý zolaklarynyň meýdanyny giňeltmek, tokaýlary gorap saklamak we durnukly dolandyrmak, biologik dürlüligi gorap saklamak, ekologiýa taýdan amatly şertleri döretmek, tokaýçylygy ösdürmek, onuň kanunçylyk binýadyny kämilleşdirmek, ekologiýa ugurlary boýunça ylmy­barlag işlerini alyp barmak hem­de tokaýçylyk babatda halkara hyzmatdaşlygyny ösdürmek ekologiýa syýasatynyň aýrylmaz bölegidir. 

     Tebigatda tokaý agaçlarynyň we beýleki ösümlikleriň ähmiýeti öran uludyr. Ösümlik dünýäsi tebigatyň deňagramlylygyny saklaýar hem­de ýaşaýşyň gözbaşy bolup çykyş edýär. Baglar «Ýaşyl süzgüç» bolup hyzmat edýärler. Bir gektar ýerde ösýän agaçlar her ýylda howadan 50-70 tonna tozany sorup alýarlar. Howany mehaniki arassalamak usullaryndan başga­da, ýaşyl agaçlaryň täsiri bilen, onuň biologik taýdan arassalanmagy hem bolup geçýär. Haçan­da howa agaç şahalarynyň arasyndan geçen mahaly onuň bölüp çykarýan gazlary — fermentleri kesel dörediji mikroblaryň köpüsini ýok edýär. Adam eli bilen döredilýän tokaý zolaklarynyň howanyň üýtgemeginiň täsirini peseltmekde, ýurdumyzy bagy­bossanlyga öwürmekde, biodürlüligi gorap saklamakda ähmiýeti örän uludyr. 

     Mälim bolşy ýaly, Türkmenistanyň Prezidentiniň Karary bilen, «Türkmenistanyň 2021 – 2025­nji ýyllar üçin Milli tokaý maksatnamasy», şeýle hem 2022­nji ýylda «Türkmenistanda ösümlikleri goramagyň 2022 – 2025­nji ýyllar üçin Döwlet maksatnamasy» kabul edildi. Bu maksatnamalarda ýerine ýetirilmeli çäreleriň meýilnamasy häzirki wagtda üstünlikli durmuşa geçirilýär.

     Türkmen halky ähli döwürlerde­de tebigata aýawly çemeleşip, ony gözüniň göreji ýaly gorap gelipdir. Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýylynda ekologiýa abadançylygyna möhüm ähmiýet berilýär. Ýurdumyzy bagy­bossanlyga öwürmek boýunça maksatnamalar üstünlikli durmuşa geçirilýär. Ýurdumyzda tokaýlaşdyrmak babatda alnyp barylýan tutumly işler Türkmenistanyň daşky gurşawy gorap saklamak we ekologiýa abadançylygyny üpjün etmek baradaky halkara başlangyçlarynyň, BMG­niň Howanyň üýtgemegi baradaky Çarçuwaly konwensiýasyndan, Çölleşmä garşy göreşmek, Biodürlülik baradaky konwensiýalardan gelip çykýan borçnamalaryň berjaý edilmegine we Howanyň üýtgemegi barada Türkmenistanyň Milli strategiýasynda göz öňünde tutulan wezipeleriň üstünlikli ýerine ýetirilmegine uly itergi berýär. 

     Türkmenistan Durnukly ösüş babatda Gün tertibini doly goldamak bilen, bu maksatlara goşulmak boýunça milli derejede yzygiderli we anyk işleri amala aşyrýar. Häzirki wagtda Durnukly ösüş maksatlarynyň wajyp görkezijileriniň ýerine ýetirilmegi «Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 – 2052­nji ýyllarda durmuş­ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasyna» we «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 – 2028­nji ýyllarda durmuş­ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasyna» laýyklykda sazlaşykly alnyp barylýar. 

     Türkmenistan ykdysadyýetiň dürli pudaklarynda, şol sanda senagatda, oba hojalygynda, ulag we aragatnaşyk pudaklarynda, şäher gurluşyk işlerinde we beýleki durmuş ulgamlarynda ekologiýanyň talaplarynyň ýerine ýetirilmegini ilkinji borç edip goýýar. Milli meýilnamalar, maksatnamalar, strategiýalar işlenilip taýýarlanylanda we olar amala aşyrylanda, daşky gurşawy goramak, tebigy serişdeleri rejeli peýdalanmak hem­de Durnukly ösüş maksatlary, ilkinji nobatda, göz öňünde tutulýar. 

     Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmegiň 17 sany görkezijisiniň 15­nji maksady «Gury ýeriň ekologik ulgamyny goramak we dikeltmek hem­de olaryň rejeli peýdalanylmagyna ýardam bermek, tokaýlary rejeli peýdalanmak, çölleşmä garşy göreşmek, ýerleriň zaýalanmagyny bes etmek we yzyna öwürmek hem­de biologik köpdürlüliginiň ýitmegini bes etmek» diýlip bellenilen. Şu maksadyň 2­nji böleginde bütin dünýäde tokaýlaryň ähli görnüşlerini rejeli peýdalanmagyň usullarynyň girizilmegine ýardam bermek, tokaýlaryň selçeňleşmegini togtatmak, selçeňleşen tokaýlary dikeltmek we bag ekilen meýdanlaryň çäklerini ep­esli giňeltmek babatda anyk wezipeler göz öňünde tutulýar. Ýokarda belläp geçişimiz ýaly, hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda geçirilen ählihalk bag ekmek dabaralary hem durnukly ösüşiň maksatlaryna ýetmekde degişli işleriň ýerine ýetirilýändiginiň aýdyň subutnamasy boldy. 

     Ýurdumyz boýunça şu möwsümde saýaly, pürli, miweli baglaryň jemi 632 müň 498 düýbi ekildi, seýilgähleri we tokaý zolaklaryny arassalamak, abadanlaşdyrmak işleri bilen birlikde 2 million 260 müň 836 düýp baglara ideg etmek işleri ýerine ýetirildi. Bag nahallarynyň ekilmegi, olara ideg edilmegi adam hakda edilýän aladadyr. Munuň şeýledigine 2022­nji ýylda BMG­niň Ýewropa ykdysady komissiýasy tarapyndan «Şäherlerdäki baglar» atly başlangyjyna bag ekmek çäreleri arkaly goldawy we oňa goşan goşandy üçin Aşgabat şäherine halkara güwänamanyň berilmegi hem aýdyň şaýatlyk edýär. 

     Türkmenistanyň Konstitusiýasynyň 14­nji maddasynda «Ýer we ýerasty baýlyklar, suwlar, ösümlik we haýwanat dünýäsi, şeýle hem beýleki tebigy baýlyklar Türkmenistanyň umumymilli baýlygy bolup durýar, döwlet tarapyndan goralýar we rejeli peýdalanylmaga degişlidir» diýlip kesgitlenilýär. Şu düzgünlere laýyklykda, ekologiýa babatda milli hukuk binýady kämilleşdirilýär. Kabul edilen täze kanunçylyk namalaryna daşky gurşawy goramak, ekologiýa howpsuzlygyny üpjün etmek, adamlaryň saglygyny gorap saklamak, ekologiýa jogapkärçiligi boýunça çäreleri hökman ýerine ýetirmek baradaky maddalar goşuldy. Türkmenistanyň Tokaý kodeksi, «Tebigaty goramak hakynda», «Ekologiýa howpsuzlygy hakynda», «Ekologiýa auditi hakynda», «Ekologiýa maglumaty hakynda», «Ozon gatlagyny goramak hakynda», «Atmosfera howasyny goramak hakynda», «Ösümlik dünýäsi hakynda», «Ösümlikleri goramak hakynda», «Gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmeleri hakynda» Türkmenistanyň Kanunlary we beýleki kadalaşdyryjy hukuk namalary daşky gurşawy goramak meselelerini çözmekde möhüm hukuk binýady bolup çykyş edýär. 

     Ýakynda ýurdumyzda geçirilen bag ekmek dabaralarynda ekilen baglar ata­babalarymyzyň daşky gurşaw bilen sazlaşykly ýaşamak ýörelgeleriniň häzirki nesiller tarapyndan mynasyp dowam etdirilýänliginiň aýdyň nyşanydyr. 

Azat SEÝDIBAÝEW,

Türkmenistanyň Mejlisiniň Daşky gurşawy goramak, tebigatdan peýdalanmak we agrosenagat toplumy baradaky komitetiniň agzasy, oba hojalyk ylymlarynyň kandidaty.

     Bagtly ýaşaýşyň hikmeti parahatçylykda, abadançylykda, adam ömrüniň manysy bolsa bitiren sahawatly işlerindedir. Ýekeje düýp agaç ekip bilen adamyň hem dünýä kitabyna adynyň ýazyljakdygyny aýdan şahyr, aslynda, ynsan oglunyň ähli sahawatly işlerini göz öňünde tutan bolmaly. Bu günki gün Gurbanguly Berdimuhamedow adyndaky Howandarlyga mätäç çagalara hemaýat bermek boýunça haýyr­sahawat gaznasynyň alyp barýan ynsanperwer işleri hem röwşen geljege gönükdirilen, ömürlere we döwürlere nusgalyk, tarypa mynasyp tagallalardyr.

     Çagalary hemmetaraplaýyn üns-alada we mähir bilen gurşap almak halkymyza mahsus asylly ýörelgeleriň biridir. Ol häzirki zaman türkmen jemgyýetinde döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň biri hökmünde has-da dabaralanýar. “Döwlet adam üçindir!” diýen ynsanperwer ýörelgeden ruhlanyp, tutuş ýurdumyz boýunça häzirki zaman mekdebe çenli çagalar edaralary hem-de orta mekdepler, ýokary tehnologiýalar bilen üpjün edilen döredijilik merkezleri, bedenterbiýe-sagaldyş we dikeldiş okuw-terbiýeçilik toplumlary bina edildi, olaryň täzeleriniň gurluşyklary-da giň gerim bilen dowam etdirilýär. Şeýle merkezlerde çagalar saglygyny dikeldýärler, berkidýärler, döwrebap bilim alýarlar.

     Ýurdumyzda çagalar dynç alyş merkezleriniň, oýun meýdançalarynyň, sport sagaldyş merkezleriniň gurluşygyna uly ähmiýet berilmegi raýatlary diýseň begendirýär. Hormatly Prezidentimiziň çagalar hakyndaky atalyk aladalary netijesinde, Aşgabat şäherinde, welaýat merkezlerinde dünýä ülňülerine laýyk gelýän enjamlar, multimedia tehnologiýalary bilen üpjün edilen çagalar baglary yzygiderli gurlup ulanmaga berilýär. Türkmenistan çaganyň hukuklaryny we kanuny bähbitlerini goramak, eneligi hem-de çagalygy goldamak babatda BMG-niň Çagalar gaznasy (ÝUNISEF) bilen işjeň hyzmatdaşlyk edip, ýurdumyz dünýäde körpe raýatlar üçin has oňaýly durmuş şertlerini döretmek bilen bagly meselelere örän jogapkärçilikli çemeleşýän ýurt hökmünde ykrar edilýär.

     Parahatçylygyň mekanyna öwrülen, ynsanperwer ýörelgelere berk ygrarly Türkmenistanda howandarlyga mätäç çagalara hemmetaraplaýyn kömek-goldawlar berilýär. Ýurdumyzda Gahryman Arkadagymyzyň başlangyjy bilen Howandarlyga mätäç çagalara hemaýat bermek boýunça haýyr-sahawat gaznasynyň döredilmegi-de munuň aýdyň güwäsidir. Türkmenistanyň Mejlisiniň karary bilen, bu gazna Gahryman Arkadagymyz Gurbanguly Berdimuhamedowyň ady dakyldy. Milli Liderimiziň çäksiz sahawaty bilen esaslandyrylan gaznanyň alyp barýan asylly işleri ynsanperwerligiň belent nusgasydyr. 2021-nji ýyldan bäri üstünlikli hereket edýän, ýurdumyzda we daşary ýurtlarda işjeň hem köptaraplaýyn haýyr-sahawat işlerini alyp barýan gaznanyň serişdeleriniň hasabyna ýerli hünärmenleriň tagallasy bilen çylşyrymly, köp basgançakly hirurgiýa operasiýalary amala aşyrylýar. Dürli çylşyrymly ýürek operasiýasy, neýrohirurgiýa, ortopediki we kosmetiki hirurgiýa operasiýalary geçirilen çagalar häzirki wagtda durmuşyny doly 

derejede işjeň dowam etdirip, deň-duşlarynyň arasynda özlerini rahat duýýarlar we Gahryman Arkadagymyza, Arkadagly Gahryman Serdarymyza tüýs ýürekden alkyş aýdýarlar.

      Haýyr-sahawat gaznasy ýaş nesli hemmetaraplaýyn goldaýar. Bu babatda gaznanyň döredilmeginiň dört ýyllygy mynasybetli zehinli çagalaryň arasynda yglan edilen «Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýyly: çagalaryň gözýetimi, dünýägaraýşy» atly bäsleşigi hem aýdyň mysal hökmünde görkezip bileris. Mälim bolşy ýaly, 25-nji martda Gurbanguly Berdimuhamedow adyndaky Howandarlyga mätäç çagalara hemaýat bermek boýunça haýyr-sahawat gaznasynyň bejeriş işleri boýunça wise-prezidenti Oguljahan Atabaýewa ösüp gelýän ýaş nesilleriň saglyk ýagdaýy, olaryň çeper döredijilige bolan ukyplaryny açyp görkezmek bilen baglanyşykly meseleler barada Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň medeniýet ulgamyna gözegçilik edýän orunbasary hem-de ýurdumyzyň köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň zenan ýolbaşçylary bilen duşuşyk geçirdi. Şol duşuşykda sahawatly gaznanyň döredilmeginiň dört ýyllygy mynasybetli «Parahatçylyk we ynanyşmak ýyly: çagalaryň hatyrasyna halkara işiniň ösüşi» atly halkara maslahatyň guramaçylyk ýagdaýy we ony geçirmegiň ähmiýeti barada, şeýle hem «Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýyly: çagalaryň gözýetimi, dünýägaraýşy» atly bäsleşik bilen bagly meseleler dogrusynda giňişleýin gürrüň edildi.

     4 ýaşdan 11 ýaşa çenli çagalaryň arasynda yglan edilen «Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýyly: çagalaryň gözýetimi, dünýägaraýşy» atly döredijilik bäsleşigi çagalaryň ukyp-başarnyklaryny açmaga gönükdirilip, onuň maksady ýaşlaryň watançylyk ruhunda terbiýelenmeginden, olaryň döredijilik ukyplaryny ösdürmekden, dünýägaraýşyny giňeltmekden, ruhy-ahlak häsiýetlerini kämilleşdirmekden, eserdeňlik, ünslülik, duýgurlyk, ýatkeşlik ýaly ukyplaryny berkitmekden hem-de Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýylynda durmuşa geçirilýän işleriň gerimini has-da giňeltmekden ybarat boldy. Türkmen milli oýunlary, aýdym-saz we tans sungaty, surat çekmek we amaly-haşam sungaty ýaly ugurlary öz içine alan bu bäsleşik zehinli çagalaryň sungatda, medeniýetde, döredijilikde ukyp-başarnyklaryny, zehinlerini açyp görkezmekleri üçin ähmiýetli meýdança öwrüldi. 

     Gyzykly geçen bäsleşigiň jemleýji tapgyrynda baş baýraga mynasyp bolan Ahal welaýatynyň Gökdepe etrabyndaky 19-njy orta mekdebiň 3-nji synp okuwçysy Halylmyrat Kakadurdyýewe Gurbanguly Berdimuhamedow adyndaky Howandarlyga mätäç çagalara hemaýat bermek boýunça haýyr-sahawat gaznasynyň, birinji orna mynasyp bolan Ahal welaýatynyň Bäherden etrabynyň Bäherden şäherindäki tebigy ugurly dersleri çuňlaşdyryp öwredýän ýöriteleşdirilen 27-nji orta mekdebiň 4-nji synp okuwçysy Umyt Rzagulyýewe, şeýle hem Daşoguz welaýatynyň Görogly etrabyndaky 7-nji orta mekdebiň 5-nji synp okuwçysy Şanur Berdiýewe we Aşgabat şäherindäki dil derslerini çuňlaşdyryp öwredýän 87-nji ýöriteleşdirilen orta mekdebiň 4-nji synp okuwçysy Selbi Saparowa Türkmenistanyň Magtymguly adyndaky Ýaşlar guramasynyň, ikinji orny eýelän Lebap welaýatynyň Türkmenabat şäherindäki daşary ýurt dillerine ýöriteleşdirilen 2-nji orta mekdebiň 4-nji synp okuwçysy Umyt Töräýewe, Balkan welaýatynyň Balkanabat şäherindäki 5-nji orta mekdebiň 3-nji synp okuwçysy Ybraýym Täşliýewe we Eýran Yslam Respublikasynyň Aşgabatdaky ilçihanasynyň ýanyndaky Häkim Haýýamyň bilim toplumynyň 4-nji synp okuwçysy Helma Feizä ýurdumyzyň jemgyýetçilik guramalarynyň, bäsleşikde üçünji orna mynasyp bolan Aşgabadyň halkara mekdebiniň 4-nji synp okuwçysy Awani Rawada, Mary welaýatynyň Wekilbazar etrabyndaky 10-njy orta mekdebiň 4-nji synp okuwçysy Zeýnep Orazmyradowa, Gurbanguly Berdimuhamedow adyndaky çagalar sagaldyş-dikeldiş merkeziniň 150 orunlyk çagalar bagynyň orta toparynyň körpesi Osmanbeg Aşyrgeldiýewe Birleşen Milletler Guramasynyň Çagalar gaznasynyň (ÝUNISEF) Türkmenistandaky wekilhanasynyň gymmat bahaly sowgatlary, şeýle hem Hormat hatlary dabaraly ýagdaýda gowşuryldy. 

     Mahlasy, ýurdumyzda ýaş türkmenistanlylaryň bagtyýar durmuşy, beden we ruhy taýdan sazlaşykly ösmekleri üçin ähli şertler döredilýär. Olaryň bilim almaga, saglygyny berkitmäge bolan hukuklary goralýar, berk berjaý edilýär, körpeleriň ruhy, aň-paýhas hem-de döredijilik babatynda ukyp-başarnyklaryny doly açmaklary üçin şertler üpjün edilýär. Nobatdaky döredijilik bäsleşigi hem munuň aýdyň mysaly boldy. Adamlaryň ykbalyna dahyllylyk, haýyr-sahawatlylyk, ynsanperwerlik ýaly asylly ýörelgelerde halkymyza görelde bolýan Gahryman Arkadagymyzyň adyny göterýän gaznanyň esaslandyrylanyna uzak wagt geçmedik hem bolsa, onuň öňde goýlan maksatlara we wezipelere ýetmek ugrunda amala aşyran işleri dünýä nusgalykdyr. Türkmen jemgyýetinde şeýle asylly işleri barha rowaçlandyrýan Milli Liderimize we hormatly Prezidentimize alkyşymyz egsilmezdir.

Ýazpolat KERIÝEW,

Türkmenistanyň Magtymguly

adyndaky Ýaşlar guramasynyň

Merkezi geňeşiniň başlygy, 

Mejlisiň deputaty.

      Bitarap Türkmenistan parahatçylyk söýüjilikli ýörelgeleri dünýä ýaýmak, halkara giňişlikde umumadamzat bähbitli başlangyçlary we teklipleri öňe sürmek ugrunda uly tagallalary edýär. Ýurdumyz parahatçylygy, dialog medeniýetini, hoşniýetli goňşuçylygy, birek-birege hormat goýmagy ilerledip, parahatçylyk döredijilikli syýasaty amala aşyrýar.

     Döwletimiziň gülläp ösýän zamanasynda türkmen Bitaraplygynyň gerimi barha giňeýär. Ýurdumyzyň umumadamzat ähmiýetli halkara başlangyçlary belent ykrara eýe bolýar. 1995­nji ýylyň 12­nji dekabrynda BMG­niň Baş Assambleýasy tarapyndan Türkmenistanyň hemişelik Bitaraplygy hakyndaky ilkinji Kararnamanyň kabul edilen döwründen bäri ýurdumyz sebit we ählumumy derejede öňüni alyş diplomatiýasyny durmuşa geçirmekde Bitaraplygyň ähmiýetini görkezip gelýär. 2015­nji ýylyň 3­nji iýunynda BMG­niň Baş Assambleýasynyň 69­njy mejlisinde «Türkmenistanyň hemişelik Bitaraplygy» atly Kararnamanyň 193 döwletiň goldamagynda ikinji gezek kabul edilmegi buýsançly waka öwrüldi. 2017­nji ýylda bolsa Türkmenistanyň başlangyjy esasynda Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasy 12­nji dekabry Halkara Bitaraplyk güni hökmünde yglan etdi. Bütin dünýäde «Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýyly» diýlip yglan edilen 2025­nji ýylyň 21­nji martynda Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň 79­njy sessiýasynyň 61­nji plenar mejlisinde ýurdumyzyň başlangyjy bilen «Türkmenistanyň hemişelik Bitaraplygy» atly Kararnama biragyzdan kabul edildi. Toý­baýramlara beslenýän buýsançly günlerde Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň baştutanlygynda hemişelik Bitaraplygymyzyň üçünji gezek degişli Kararnama bilen ykrar edilmegi eziz Watanymyzyň halkara abraýyny ýene bir mertebe beýgeltdi. Gahryman Arkadagymyz: «Dünýäde parahatçylyk söýüjilikli meýilleri aýan etmek biziň döwlet syýasatymyzda jemlenendir» diýip belleýär. Şu jähetden, Türkmenistanyň hemişelik Bitaraplygy dünýä ýurtlarynyň we halklarynyň parahatçylykda, agzybirlikde ýaşamaga bolan islegini durmuşa geçirmek üçin tagallalary birleşdirmäge, jedelleri we düşünişmezlikleri parahatçylykly ýollar arkaly bilelikde çözmäge, geljek nesiller üçin has röwşen geljegi gurmaga gönükdirilendir.

Perman SAPAROW,

Türkmenistanyň Mejlisiniň Durmuş syýasaty baradaky

Komitetiniň baş hünärmeni.