Şan­ly ­ ýy­lymy­zyň ­ 6 - ­njy ­ no­ýab­rynda ­ türkmen ­ halkynyň Mil­li ­Li­de­ri,­ Türk­me­nis­ta­nyň­ Halk­ Mas­la­ha­ty­nyň ­Baş­lygy Gurbanguly Berdimuhamedowyň­ ýol­baş­çy­ly­gyn­da Hal­ka­ra­ parahat­çy­lyk ­we yna­nyş­mak­ ýy­ly ­hem­-de­ he­mi­şe­lik Bitaraplygymy­zyň ­şan­ly 30­ ýyl­lyk ­baý­ra­my ­my­na­sy­bet­li ­çä­re­le­ri ýo­ka­ry­ de­re­je­de ­geçir­mek ­bo­ýun­ça­ gu­ra­ma­çy­lyk ­döw­let­ toparynyň­ no­bat­da­ky mej­li­si­niň ­ge­çi­ril­me­gi ­ta­ry­hy ­wa­ka­ bol­dy.­ Hö­kü­met ­ag­zala­ry­nyň­ gat­naş­ma­gyn­da­ gu­ra­lan ­mej­li­siň­ dowamyn­da hal­ka­ra ­çä­re­le­re ­de­giş­li ­gu­ra­ma­çy­lyk,­ ho­ja­lyk mese­le­leri­niň ­giň­ top­lu­my­ ara ­al­nyp ­mas­la­hat­la­şyl­dy. 

     Mä­lim ­bol­şy ­ýa­ly, hal­ky­myzdan ­we ­jem­gy­ýet­çi­lik wekillerin­den­ ge­lip­ gow­şan tek­lip­le­riň­ esa­syn­da,­ Türkmenistanyň ­Mej­li­si­niň ­hö­dür­le­me­gi­ bi­len,­ hor­mat­ly­ Preziden­ti­miz­ 2025-nji ýy­lyň­ adyny ­we­ ny­şa­ny­ny ­tas­syk­lap,­ belent­ tu­tum­la­ra­ ba­dal­ga­ be­rip­di.­ Ar­ka­dag­ly­ Gah­ry­man­ Serdarymy­zyň bel­leý­şi­ ýa­ly,­ 2025-nji­ ýyl ­ýur­du­myzyň­ hemişelik­ Bi­ta­rap­ly­gy­nyň­ 30­ ýyl­ly­gy­na,­ BMG-niň döredilmeginiň 80­ ýyl­ly­gy­na ­bes­len­ýär. 

     Ýy­lyň­ ba­şyn­da­ Hal­ka­ra­ pa­ra­hatçy­lyk ­we­ yna­nyş­mak­ ýy­ly­na­ hem-de he­mi­şe­lik Bitaraply­gy­my­zyň­ şan­ly 30 ýyl­lyk ­baý­ra­my my­na­sy­bet­li­ çäre­le­re ­ba­dal­ga­ be­ril­me­gi ­bi­len,­Türkme­nis­ta­nyň Hal­ka­ra ­pa­ra­hat­çy­lyk we yna­nyş­mak­ ýy­ly­nyň­ do­wa­myn­da­ky işle­ri­niň­ we­ ile­ri­ tut­ýan­ ugur­la­rynyň­ Kon­sep­si­ýa­sy­ ka­bul­ edil­di. ­Oňa la­ýyk­lyk­da ­ýy­lyň do­wa­myn­da­ ýurdu­myz­da­ we­ dün­ýä­ döwlet­le­rin­de hal­ka­ra çäreler­ yzy­gi­der­li­ ge­çi­ril­ýär. 

      BMG-niň­ dö­re­dil­me­gi­niň­ 80­ ýyllygyna­ ga­bat­ ge­len­ Halka­ra­ pa­ra­hat­çy­lyk­ we­ ynanyş­mak­ ýy­ly­ hä­zir­ki wagt­da­ dün­ýä­niň­ gün­ ter­ti­bi­niň esasy­ ýö­rel­ge­si hökmünde ­pa­rahat­çy­lyk ­we ynanyşmak baradaky baş­ pi­ki­ri­ durmu­şa­ ge­çir­mä­ge iter­gi­ ber­di.­ Şeý­le­ hem­ şu­ ýyl Bir­le­şen­ Millet­ler­ Gu­ra­ma­sy­nyň,­ dün­ýä­ döwlet­le­ri­niň,­ hal­ka­ra­ we sebitleýin­ gu­ra­ma­la­ryň ­dün­ýä­de parahat­çy­ly­gyň­ üpjün­ edil­me­gi ba­bat­da­ oňyn­ baş­lan­gyç­la­ry­ny we­ ta­gal­la­la­ry­ny­ bir­leş­dir­mä­ge müm­kin­çi­lik­le­ri­ art­dyr­dy. 

     Ýy­lyň­ do­wa­myn­da geçi­ri­len ­halka­ra­ fo­rum­la­ryň,­ yl­my­ masla­hatla­ryň,­ du­şu­şyk­la­ryň,­ ser­gi­le­riň,­ seminar­la­ryň,­ festiwalla­ryň,­ bäsle­şik­le­riň,­ sport­ çärele­ri­niň,­ okuw sapaklarynyň,­ köp­ta­rap­la­ýyn­ dialog­la­ryň,­ taýýar­la­ny­lan­ teswirle­riň,­ mag­lu­mat­la­ryň­ we­ çap­ edi­len­ neşirleriň ­äh­mi­ýe­ti örän ­ulu­dyr. 

     Ýe­ri­ ge­len­de­ bel­läp­ geç­sek,­ kanu­ny­ly­gy­ we­ demokra­tik­ dolan­dy­ry­şy­ pug­ta­lan­dyr­ma­ga,­ adam­ hu­kuk­la­ry­nyň­ we­ azatlykla­ry­nyň­ hor­mat­la­nyl­ma­gy­na,­ huku­gyň­ hökmürowanlygyna ýar­dam­ ed­ýän,­ şeý­le­ hem­ ählumumy­ maksat­la­ryň­ dur­mu­şa ge­çi­ril­me­gi­niň­ hu­kuk­ esaslaryny­ eme­le­ ge­tir­mek­de,­ döw­let­le­riň­ ara­syn­da dost­luk­ly­ hyz­mat­daşlyk­ gatnaşyk­la­ry­ny ber­kit­mek­de­ par­lament­ guramalary­nyň we­ mil­li par­la­ment­le­riň işi­niň ­wa­jyp­ly­gy­ny ýylyň dowamynda geçirilen çä­re­ler­ hem­ su­but et­di.

     Türkmenista­nyň ­Halk ­Mas­la­haty­nyň ­şu ýy­lyň ­19-njy sentýabryn­da ge­çen ­mej­li­sin­de­ hor­mat­ly­ Prezidenti­mi­ziň «Bitarap ­Türk­me­nis­ta­nyň pa­ra­hat­çy­lyk ­we ynanyş­mak syýasatynyň ­hu­kuk­ esas­la­ry ­ha­kyn­da»­ Türkmenistanyň­ Konstitu­si­on ­ka­nu­ny­na gol­ çek­me­gi ­hal­ka­ra giňiş­lik­de­ ýurdumy­zyň ­umu­ma­dam­zat ­bäh­bit­le­ri­ni na­zar­la­ýan ynsanperwer ­döw­let­ syýa­sa­ty­nyň­ ka­nun­çy­lyk-hu­kuk­ bin­ýady­ny has-da­ pug­ta­lan­dy­ryp,­ hal­ka­ra hyz­mat­daş­ly­gyň ­hu­kuk­ esaslaryny kä­mil­leş­dir­mä­ge­ ýar­dam­ ed­ýär. 

     Ýy­lyň do­wa­myn­da ge­çi­ri­len ­çäre­ler­de­ biz­ halk­la­ryň­ ara­syn­da öza­ra ­dü­şü­niş­mek, hor­mat­ goý­mak,­ yn­san­per­wer­ kö­mek,­ dostluk­ we hoş­ni­ýet­li­lik­ köp­rü­le­ri­ni­ gur­mak iş­le­rin­de ­par­la­ment ­we ­halk­ diplomatiýasyna, ­ha­ýyr-sa­ha­wat ­gaz­nala­ry­nyň hyzmatdaşlygyna, ­me­de­ni alyş-ça­lyş­la­ra, ­ze­nan­la­ryň,­ ýaş­laryň, ylym-bi­lim­ we­ sport­ we­kil­leri­niň ­gat­na­şyk­la­ry­na­ mö­hüm orun de­giş­li­di­gi­niň ­hem­ şa­ýa­dy ­bol­duk. 

     Mä­lim ­bol­şy­ ýa­ly,­ Hal­ka­ra Bi­tarap­lyk­ gü­nü­niň­ we­ Ga­raş­syz ýurdu­my­zyň ­he­mi­şe­lik Bitarap­ly­gy­nyň şan­ly­ 30­ ýyl­ly­gy­nyň­ belle­nil­ýän gün­le­rin­de ýurdu­myz­da ­Hal­ka­ra para­hat­çy­lyk ­we yna­nyş­mak ­ýy­ly­nyň wekil­çi­lik­li­ fo­ru­my,­ giň­ möç­ber­li mede­ni çä­re­ler ­we ­da­ba­ra­lar ge­çi­ri­ler. 

     Hä­zir­ki­ wagt­da­ ýy­lyň­ do­wamyn­da­ ge­çi­ri­len­ hal­ka­ra­ çä­re­le­ri,­ de­kabr­ aýyn­da­ ge­çi­ril­jek ­Hal­ka­ra pa­ra­hat­çy­lyk­ we­ ynanyş­mak­ ýyly­na,­ Hal­ka­ra­ Bi­ta­rap­lyk­ gü­nü­ne we­ Türkmenistanyň­ hemişelik Bi­ta­rap­ly­gy­nyň­ 30­ ýyl­ly­gy­na­ bagyşla­nan­ hal­ka­ra­ forum­ giň­den wa­gyz­ edil­ýär. ­Bu­ çä­rä­ni­ guramaçy­lyk­ly ­ge­çir­mek ­bi­len­ bag­ly­lyk­da,­ baý­ram­çy­lyk­ günlerin­de­ iş­le­jek meý­le­tin­çi­ler­ to­pa­ry­ny­ düz­mek we­ onuň­ düzü­mi­ne­ gö­rel­de­li­ ýaş mugallymlary,­ iş­jeň­ ta­lyp­la­ry­ seçip­ almak­ iş­le­ri­ ýaýbaňlandyrylýar.­ Gah­ry­man­ Ar­ka­da­gy­my­zyň tagallalary bilen myhmana hormat goý­lup­ aý­dyl­ýan­ «Ge­len­—­ döwlet»­ di­ýen­ paý­has­ly­ ýö­rel­gä­mi­ze eýe­rip,­ myh­man­la­ry ýokary de­reje­de garşy ­al­mak,­ hal­ka­ra­ çä­re­le­re gat­naş­jak­ myhman­la­ryň,­ ha­bar beriş­ se­riş­de­le­ri­niň­ ara­gat­na­şygyň­ hem-de­ in­ter­ne­tiň­ ýo­ka­ry dere­je­li müm­kin­çi­lik­le­ri ­bi­len­ üpjün­ edil­me­gi­ ba­bat­da­ iş­ler­ alnyp ba­ryl­ýar.­ Me­de­ni-köp­çü­lik­le­ýin çä­re­ler­de Wa­ta­ny­my­zyň­ äh­li ­ugurlar­ bo­ýun­ça ­ýe­ten ­de­re­je­si­ni,­ ýurdumyzda­ ga­za­nyl­ýan­ üs­tün­lik­le­ri tä­sir­li ­be­ýan ­et­mek, ­şol bir wagt­da söw­da­ we­ durmuş­ hyz­mat­la­ry­nyň me­de­niýe­ti­niň­ ýoka­ry ­hal­ka­ra görkezijile­re,­ milli­ myh­man­sö­ýer­lik däp­le­ri­ne­ laýyk­ bol­ma­gy­na­ üns be­ril­ýär. 

     Hä­zir­ki­ wagt­da­ Aş­ga­bat­ şäherindä­ki­ Hal­ka­ra­ mas­la­hat­ merke­zin­de çä­re­le­ri­ guramaçylykly­ ge­çir­mek bo­ýun­ça häzirki za­man ­ta­lap­la­ry­na laýyk­ gel­ýän­ giň ­müm­kin­çi­lik­ler­ döredil­ýär. Paý­tag­ty­my­zyň­ gözel ­kün­jegin­de­ ýer­leş­ýän ­Hal­ka­ra ­ka­bul­ edişlik mer­ke­zin­de­ bol­sa ­ýo­ka­ry­ de­re­je­li myh­man­la­ry kabul­ etmek­ hem-de ola­ra ýoka­ry­ hil­li­ hyz­mat­la­ry­ hödür­le­mek üçin hem­me­ ze­rur­ şert­ler üp­jün ­edil­ýär.­ Şä­he­ri­mi­ziň ­äh­li­ myhmanhana­la­ryn­da,­ il­kin­ji­ nobat­da,­ «Ar­ka­dag»­ myhmanhanasyn­da ­ýoka­ry­ de­re­je­li­ myhman­la­ry we ­hal­ka­ra gura­ma­la­ryň ­we­kil­le­ri­ni­ ka­bul­ et­mek üçin ­bar ­bo­lan­ döw­re­bap­ müm­kin­çilik­ler ­has-da kämilleşdirilýär. 

     Bu ­top­lum­la­ýyn­ çä­re­ler ­Türk­menis­ta­nyň Birleşen ­Mil­let­ler Gu­ra­masy­ ta­ra­pyn­dan­ res­mi­ taý­dan­ yk­rar edilen­ bi­ta­rap­lyk,­ para­hat­çy­lyk ­we hal­ka­ra­ hyz­mat­daş­ly­gy­ ýörelge­le­ri­ne ygrarlydy­gy­ny ýe­ne ­bir­ ýo­la­ su­but eder, ­şeý­le hem ­da­şa­ry ­ýurt­ly ­myhman­lar­da­ Türk­me­nis­tan ­we ­türk­men hal­ky bara­da­ ýa­kym­ly ­ýat­la­ma­la­ry gal­dyr­mak­da ­äh­mi­ýet­li ­bo­lar.

Mak­sat­ KU­LY­ÝEW, Türk­me­nis­ta­nyň­ Mej­li­si­niň Hal­ka­ra­ we par­la­men­ta­ra  ara­gat­na­şyk­lar­ ba­ra­da­ky komiteti­niň ­baş­ly­gy

     Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe bedew bady bilen ösüşlerden ösüşlere barýan Garaşsyz, hemişelik Bitarap Watanymyzda döwlet derejesinde amala aşyrylýan işler Gahryman Arkadagymyzyň we hormatly Prezidentimiziň  taýsyz  tagallalary  bilen üstünliklere beslenýär. 

     Halkymyzda  sogap hasaplanýan işleriň biri-de bag ekmekdir. «Bag - ekeniňki, ýap - çekeniňki», «Bag aýdypdyr: «Bak maňa, bakaýyn saňa!», «Bir agaç ekseň, ömrüň bakydyr», «Bagym bar - barym bar» diýen aýtgylardyr nakyllar halk dilinden  düşmän,  ýörgünli  bolmagy-da  muny doly tassyklaýar.  Ata-babalarymyz  her bir işiň başyny başlanlarynda, şol işiň peýdaly taraplaryny göz öňünde tutupdyrlar hem-de onuň terbiýeçilik ähmiýetini nazara alypdyrlar.  Bu   barada  bilýänlerini  öwredipdirler. 

     Bilşimiz ýaly, ýurdumyzda howanyň arassalygyny gazanmak, biodürlüligi gorap saklamak esasy wezipeleriň hatarynda durýar. Şunuň bilen baglylykda tebigaty goramak, tebigatdan rejeli peýdalanmak, ekologiýa syýasaty bilen baglanyşykly kanunçylyk yzygiderli kämilleşdirilýär. Türkmenistanyň  Konstitusiýasynyň 14-nji maddasynda: «Ýer we ýerasty baýlyklar, suwlar, ösümlik we haýwanat dünýäsi, şeýle hem beýleki tebigy baýlyklar Türkmenistanyň umumy milli baýlygy bolup durýar, döwlet  tarapyndan goralýar we rejeli  peýdalanmaga degişlidir» diýlip beýan edilmegi bolsa, bizi tebigy baýlyklardan rejeli peýdalanmaga, olary goramaga borçlandyrýar. 

     Häzirki wagtda Türkmenistanyň  Konstitusiýasyna esaslanýan Türkmenistanyň Suw kodeksi, «Ýer hakynda» Türkmenistanyň bitewi Kanuny, «Tebigaty goramak hakynda», «Aýratyn goralýan tebigy ýerler hakynda», «Atmosfera howasyny goramak hakynda», «Ösümlikleri goramak  hakynda», «Medeni ösümlikleriň genetiki gorlaryny ýygnamak, gorap saklamak we rejeli peýdalanmak hakynda», «Ekologiýa howpsuzlygy hakynda», «Ekologiýa auditi hakynda» Türkmenistanyň Kanunlarynyň we beýleki hukuknamalarynyň hereket etmegi we kämilleşdirilmegi bu ugurda ýurdumyzyň kanunçylyk binýadynyň esaslaryny düzýär. 

    «Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022—2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasy», «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022—2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasy», «Türkmenistanyň Prezidentiniň obalaryň, şäherçeleriň, etraplardaky şäherleriň we etrap merkezleriniň ilatynyň ýaşaýyş-durmuş  şertlerini  özgertmek boýunça 2028-nji ýyla çenli döwür  üçin rejelenen görnüşdäki Milli maksatnamasy» esasynda ýurdumyzyň  ähli  sebitlerinde  miweli, saýaly baglaryň ekilmegi we olaryň ösdürilip ýetişdirilmegi, tokaý zolaklarynyň döredilmegi üçin, degişli işler alnyp barylýar. Häzirki wagtda agaç nahallary ýurdumyzyň toprak, howa şertlerine laýyklykda ekilýär. 

     Hormatly Prezidentimiziň tagallasy bilen, ýurdumyzda her ýylyň ýazky we güýzki bag ekmek möwsümlerinde miweli, saýaly, agaç nahallarynyň ekilmegi netijesinde ekologiýa syýasaty  üstünlikli  durmuşa  geçirilýär. Ýurdumyzyň  ekologiýa syýasatynyň iş ýüzünde durmuşa geçirilmegi, ilkinji nobatda, daşky gurşawy  goramaga  gönükdirilendir. Şeýle döwletli  işleriň  durmuşa geçirilmegi halkymyzyň tebigy gurşaw bilen sazlaşykda ýaşamak arkaly, tebigaty goramak boýunça  asylly ýörelgesiniň dowamat-dowamdygyny görkezýär. Bu mukaddes ýörelge Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýylynda hem üstünlikli dowam etdirilýär. Ýurdumyzyň ähli künjeklerinde geçirilýän bag ekmek dabaralaryna il sylagly ýaşulular, kümüş saçly eneler, ýurdumyzyň  edara-kärhanalarynda  zähmet  çekýän ildeşlerimiz, ýokary we orta hünär okuw mekdepleriniň talyplary uly ruhubelentlik bilen işjeň ýagdaýda gatnaşýarlar. 

     Türkmen  halkynyň  Milli  Lideri Gahryman  Arkadagymyzyň we hormatly Prezidentimiziň ählihalk bag ekmek dabarasyna gatnaşyp bag nahallaryny oturtmagy ildeşlerimiz, şol sanda ýaşlar üçin görelde mekdebi bolupdur. 

     Bag nahallaryny ekmek arkaly ýurdumyzyň tebigatyny baýlaşdyrylýar,  arassa we sagdyn ekologik  gurşawy  döredilýär. Diýarymyzy bagy - bossanlyga öwürmek ählihalk işidir. Bu işe gatnaşmak mukaddes borçdur. Şeýle asylly işiň rowaçlanmagy ugrunda uly tagallalar edýän hormatly Prezidentimize, türkmen halkynyň Milli Lideri Gahryman Arkadagymyza alkyş aýdýarys. 

Nepes  ROZYÝEW, Türkmenistanyň Mejlisiniň deputaty, Mejlisiň  Ylym, bilim,  medeniýet  we ýaşlar  syýasaty  baradaky komitetiniň agzasy.

     Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýylynyň 19-njy sentýabrynda Garaşsyz, hemişelik Bitarap Türkmenistan Watanymyzyň taryhyna altyn harplar bilen ýazylan waka bolup, şol gün türkmeniň döwletlilik ýoluna esaslanylyp, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň nobatdaky mejlisi geçirildi. 

     Umumymilli forumda ýurdumyzy mundan beýläk-de depginli ösdürmäge, halkymyzyň abadan, bagtyýar durmuşyny üpjün etmäge gönükdirilen özgertmeleri amala aşyrmagyň ileri tutulýan wezipeleri  ara alnyp maslahatlaşyldy. Bu bolsa Türkmenistanyň Konstitusiýasynda: «Türkmenistanyň özygtyýarlylygy halk tarapyndan amala aşyrylýar, halk döwlet häkimiýetiniň ýeke-täk gözbaşydyr. Türkmenistanyň halky öz häkimiýetini gös-göni ýa-da wekilçilikli edaralaryň üsti bilen amala aşyrýar» diýlip beýan edilen kadalaryň hakykata öwrülýändiginiň subutnamasy boldy. 

     Gahryman Arkadagymyzyň: «Garaşsyzlyk we Bitaraplyk biziň biri-biri bilen berk baglanyşykly milli buýsanjymyzdyr, parahatçylygyň, ynanyşmagyň şöhratly ýoludyr. Garaşsyzlyk we hemişelik Bitaraplyk döwletimiziň mizemezliginiň, jebisligimiziň, ähli rowaçlyklarymyzyň esaslaryny düzýän taglymatymyzdyr» diýip bellemegi türkmen halkynyň Garaşsyzlyk we hemişelik Bitaraplyk diýen iki mukaddeslige goýýan belent sarpasyndan nyşandyr.

     Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň mejlisine hormatly Prezidentimiz hem gatnaşyp, Garaşsyz, hemişelik Bitarap döwletimizde ykdysadyýetiň ähli pudaklarynda alnyp barlan işler barada birin-birin durup geçip, öňde durýan wezipeleri kesgitledi. 

     Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň mejlisinde Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň: «Biz şu ýylyň dekabrynda dünýä bileleşigi bilen bilelikde örän möhüm taryhy we şanly senäni — Türkmenistanyň hemişelik Bitaraplygynyň 30 ýyllyk baýramyny giňden belläp geçeris.  

     Birleşen Milletler Guramasy tarapyndan ykrar edilen we Konstitusiýamyzda hemişelik berkidilen oňyn Bitaraplygymyzdan ugur alyp, biz ähli döwletler, abraýly halkara guramalar bilen hyzmatdaşlygy ösdürmek boýunça zerur tagallalary edýäris» diýen sözleri biziň ýurdumyzda dünýäde ählumumy howpsuzlygy, parahatçylygy we durnukly ösüşe ýetmegi, adam hukuklaryny, azatlyklaryny, adamyň bähbidine döwletleriň arasyndaky medeni-ynsanperwer hyzmatdaşlygy ösdürmekde, halklaryň dost-doganlyk gatnaşyklaryny öňe ilerletmekde möhüm orny eýeleýän medeni diplomatiýanyň dabaralanýandygynyň subutnamasyna öwrüldi. 

     Hormatly Prezidentimiziň ýurdumyzyň dolandyryş-çäk bölünişigini kämilleşdirmek barada beren tabşyryklaryna laýyklykda, Türkmenistanyň Mejlisi karar kabul etdi. Şunuň bilen baglylykda, Altyn asyr, Garaşsyzlyk, Gubadag, Farap, Döwletli, Garabekewül, Oguzhan etraplarynyň häkimlikleri döredildi. Bu bolsa eziz Diýarymyzda kanunyň hökmürowanlygyny, halkyň teklipleriniň oňlanylýandygyny, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň işiniň rowaçlanýandygyny, raýatlarymyzyň ýaşaýyş-durmuş derejesiniň gowulandyrylýandygyny, raýatlarymyzyň ýüzlerçesi üçin iş orunlarynyň döredilýändigini tassyklaýar. 

     Dünýäniň ýurtlarynyň, halklarynyň, medeniýetleriniň arasyndaky hyzmatdaşlygy berkitmek, adamzadyň parahat we ylalaşykly ýaşaýşyny gazanmak Bitarap Türkmenistanyň öňe sürýän teklipleriniň özeni bolup durýar. Hormatly Prezidentimiz Amerikanyň Birleşen Ştatlarynyň Nýu-Ýork şäherinde geçirilen Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň nobatdaky 80-nji ýubileý sessiýasynda Türkmenistanyň ileri tutýan garaýyşlaryny beýan etmegi Türkmenistanyň başlangyçlarynyň adamzadyň şu günki ýeňil bolmadyk meselelerini çözmekde, dünýäde dialogyň üsti bilen parahatçylygy berkarar etmekde barha täsirli ýol-ýörelgä öwrülýändigine şaýatlyk edýär. Türkmenistanyň hemişelik Bitaraplyk ýörelgelerine eýerip, dünýäde parahatçylygy, ynanyşmagy we hyzmatdaşlygy berkitmek babatda öňe sürýän başlangyçlarynyň derwaýyslygyny aýdyňlygy bilen görkezýär. 

     Türkmen halkyna zähmet çekmäge, asuda asmanyň astynda parahat durmuşda ýaşamaga, toý-baýramlaryny belentden toýlamaga mümkinçilikleri, şertleri döredip berýän Gahryman Arkadagymyzyň, hormatly Prezidentimiziň janlary sag, ömürleri uzak bolsun, ata Watanymyzy gülledip ösdürmekde alyp barýan il -ýurt bähbitli, halkara ähmiýetli işleri mydama rowaçlyklara beslensin! 

Nepes ROZYÝEW, Türkmenistanyň Mejlisiniň deputaty, Mejlisiň Ylym, bilim, medeniýet we ýaşlar syýasaty baradaky komitetiniň agzasy.

     Türkmen halkynyň Milli Lideri Gahryman Arkadagymyzyň peşgeş beren «Saglygy goraýyşda ýetilen sepgitler» atly kitaby saglygy goraýyş ulgamynyň köptaraply ösüşlerini beýan edýän gymmatly gollanmadyr. «Saglyk» Döwlet maksatnamasynyň çäklerinde durmuşa geçirilen işler barada anyk delillere we maglumatlara esaslanýan gürrüňler kitabyň gymmatyny artdyrýar. Kitabyň başynda Gahryman Arkadagymyz jemgyýetimiziň mizemez durmuş kadasyna öwrülen «Il saglygy -ýurt baýlygy» şygaryna esaslanyp, saglyga gadymy döwürlerden bäri ähmiýet berlip, häzirki günlerde ynsan saglygyny goramagyň, sagdyn durmuş ýörelgesine eýermegiň döwlet syýasatymyzyň baş ugry hökmünde kesgitlenendigi baradaky gürrüňlere orun berýär. 

     Garaşsyzlyk ýyllarynda kabul edilen «Saglyk» Döwlet maksatnamasynyň üstünlikli durmuşa geçirilmegi saglygy goraýyş ulgamynyň täze hil derejesini üpjün edýär. Aşgabat, Arkadag şäherlerinde, ýurdumyzyň welaýatlarynda gurlup ulanmaga berlen saglyk maksatly binalar hem soňky tejribeleri, ylmyň gazananlaryny özünde jemlemek bilen, ýokary hilli lukmançylyk hyzmatlary bilen halka hyzmat edýär. Adamlaryň saglygyny goramak bilen bagly ählumumy wezipeleriň çözgüdine goşant goşýan döwletimiziň halkara guramalar we dünýä döwletleri bilen alyp barýan hyzmatdaşlyklary milli saglygy goraýyş ulgamynda tejribeleri baýlaşdyrmaga, lukmançylyga öňdebaryjy tejribeleriň ornaşdyrylmagyna oňyn täsirini ýetirýär. Milli Liderimiz täze kitabynda: «Dünýä jemgyýetçiliginde döwletleriň ösüşini aňladýan esasy düşünje adamlaryň sagdyn ýaşaýşy bilen baglanyşykly wezipeleriň durmuşa geçirilmeginde ýüze çykýar. Şoňa görä, ösen ýurtlarda näsaglyga getirýän sebäpleri öwrenmek we öňüni almak çäreleri ähmiýetli orunda goýulýar» diýip bellemek bilen, eziz Diýarymyzda ilatyň saglygyny goramakda, keselleriň öňüni almakda, sagdyn ýaşaýşy üpjün etmekde maksatnamalaýyn çäreleriň dowam etdirilýändigine hem ünsi çekýär. 

     Gahryman Arkadagymyz ajaýyp kitabynda diňe bir saglygy goraýyş ulgamynda edilen işler we ýetilen sepgitler barada aýtmak bilen çäklenmän, saglygyň gymmaty, adamlaryň durmuş bilen bagly ýürek telwaslarynyň, birek-birege bolan özara gatnaşyklarynyň hem saglykdan gözbaş alýandygy baradaky pikir-garaýyşlara orun berýär, saglygy adamlaryň medeni-durmuş, syýasy-ykdysady ösüşleriniň esasy binýady, döwletiň kuwwatly bolmagynyň baş şerti hasaplaýar. Milli Liderimiz kitabynda: «Parahatçylygyň we ynamyň özeni hem saglykdadyr. Saglyk geljege ynam döredýän beýik güýçdür» diýip belleýär. Şeýle paýhasly setirler beden we ruhy taýdan sagdyn adamlaryň nurana geljegi berkarar etmekde, asuda ýaşaýşy dowam etdirmekde, parahatçylykly ýol bilen özara gatnaşyklary dowam etdirmekde uly ähmiýete eýedigini görkezýär. 

     Saglygy goraýyş ulgamynyň işgärleri üçin ähmiýetli gollanma boljak ajaýyp kitaby peşgeş beren Gahryman Arkadagymyzyň jöwher paýhasyndan döreýän gymmatly kitaplarynyň höwri köp bolsun! 

Şemşat Mä­miýewa, Balkanabat şäheriniň Gumdag şäherçe hassahanasynyň baş lukmanynyň orunbasary, Türkmenistanyň Mejlisiniň deputaty.

     Garaşsyz, baky Bitarap Türkmenistan döwletimiz Birleşen Milletler Guramasy bilen hyzmatdaşlygyny barha işjeňleşdirýär. Gatnaşyklar täze mazmun bilen baýlaşýar. Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýylynda BMG bilen döwletimiziň alyp barýan syýasy gatnaşyklary has-da giň gerime eýe bolýar. Bu bolsa abraýly guramanyň ýurdumyza bildirýän belent ynamydyr. Döwlet Baştutanymyzyň Nýu-Ýork şäherine amala aşyran iş saparynyň çäklerinde BMG-niň Baş Assambleýasynyň 80-nji sessiýasynyň plenar mejlisinde eden taryhy çykyşy şeýle üstünlikleriň mynasyp dowamydyr. Hormatly Prezidentimiz: «Halkara parahatçylygyň we howpsuzlygyň üpjün edilmegi Türkmenistanyň BMG bilen hyzmatdaşlygynyň esasy ugry bolup durýar» diýmek bilen, berkarar döwletimiziň özara ynanyşmagy, düşünişmegi üpjün etmäge, dialog esasynda parahatçylygy berkitmäge, durnukly ösüşi gazanmaga gönükdirilen çäreleri dowam etdirmäge taýýardygy barada aýratyn nygtap geçdi. 

     Mälim bolşy ýaly, Türkmenistan BMG-niň iň ynamdar hyzmatdaşy hökmünde ykrar edilýär, uly abraýdan peýdalanýar. Bagtyýarlygyň we berkararlygyň ýoly bilen öňe barýan ata Watanymyz Merkezi Aziýa sebitinde ylalaşdyryjy merkez bolup çykyş edýär, şeýle-de dünýä döwletleriniň arasynda birek-birege hormat goýmagy, ynanyşmagy, özara düşünişmegi giňden wagyz edýär, parahatçylygyň tarapdary bolup durýar. BMG-niň Baş Assambleýasynyň nobatdaky sessiýasynyň plenar mejlisinde hormatly Prezidentimiziň halklaryň arasyndaky parahatçylygy hem-de ynanyşmagy pugtalandyrmak maksady bilen, Parahatçylyk we ynanyşmak medeniýeti meseleleri boýunça bütindünýä sammitini geçirmek, halkara ynanyşmagyň ählumumy kodeksini işläp taýýarlamak, şonuň esasynda halklaryň arasyndaky özara ylalaşmak, hormat goýmak, dünýä meselelerini bilelikde çözmek, hyzmatdaşlygy berkitmek ýaly ýörelgelerini dowam etdirmek boýunça teklipleri öňe sürmegi biziň ynsanperwerlige daýanýan oňyn syýasatymyzyň jahan içre dabaralanýandygyny görkezdi. 

     Türkmen Bitaraplygynyň gadyr-gymmatyny, halkymyzyň milli ýörelgelerini dünýä ýaýýan, ýurtlar bilen dost-doganlyk köprülerini berkidýän, ählumumy bähbitli beýik başlangyçlary öňe sürýän hormatly Prezidentimiz Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň jany sag, ömri uzak, alyp barýan tutumly işleri rowaç bolsun! 

Tuwakgylyç Weliýew, Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler partiýasynyň Bereket etrap komitetiniň başlygy, Türkmenistanyň Mejlisiniň deputaty.

     Şahyryň: «Kimde­kim bir agaç ekse ýadygär, Dünýä kitabynda onuň  ady bar» diýşi ýaly, bag ekmek sogaply, sahawatly amal hasaplanylýar.  Bag ekmek — türkmende gadymdan gelýän adat. 

     Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe ählihalk bag ekmek dabarasyna ýaz hem­de güýz pasyllaryna uly ruhubelentlik bilen badalga berilmegi, tutuş ýurdumyz boýunça millionlarça bag nahallarynyň oturdylmagy indi asylly däbe öwrüldi. Gahryman Arkadagymyzyň hem­de Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň göreldesine eýerip ählihalk bag ekmek dabarasyna bagtyýar halkymyzyň işjeň gatnaşmagynda milli jebisligimiz, agzybirligimiz aýdyň şöhlelenýär. Köpçülikleýin bag ekmek ýurdumyzyň ekologiýasynyň derejesiniň has­da sagdynlaşmagyna täsir edýär. Şonuň ýaly­da bu asyllyişiň ýaşlarda ekologiýamedeniýetini kemala getirmekde, Watanymyza, tebigatymyza söýgi döretmekde ähmiýeti uludyr.

     Baglar — gözel tebigatymyzyň ýaraşygy. Olar ynsan saglygyna, ekologiýanyň arassalygyna öz oňyn täsirini ýetirýär. Bilermenleriň hasaplamalaryna görä, bir düýp agaç bir günüň dowamynda, ortaça, iki kilogram kislorod bölüp çykarýar. Netijede, bir düýp daragt fotosintez hadysasy arkaly üç adamyň dem aljak howasyny arassalaýar. Şeýle hemalymlar birgektar meýdany eýeleýän bagyň 100 tonna golaý tozan bölejiklerini özüne siňdirýändigini hasaplapdyrlar.

     Şu nukdaýnazardan ugur alyp, häzirki wagtda ekoulgamyň tämizligini gazanmak, dünýä abadançylygyny üpjün etmek babatda zerur çäreler durmuşa geçirilýär. Berkarar döwletimiz ekologiýa abadançylygy babatda BMG­niň Ösüş maksatnamasy, Daşky gurşaw boýunça maksatnamasy (UNEP), Ählumumy ekologiýa gaznasy ýaly birnäçe iri düzümler bilen işjeň hyzmatdaşlyk saklaýar. Garaşsyz, baky Bitarap Türkmenistan daşky gurşaw babatda halkara hyzmatdaşlygyny işjeňleşdirmek bilen, halkara konwensiýalaryň ençemesine goşulýar we bu babatda işiň ilerlemegine öz goşandyny goşýar. Hormatly Prezidentimiziň Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň 80­nji sessiýasynyň plenar mejlisindäki taryhy çykyşynda ekologiýababatda umumadamzat ähmiýetli başlangyçlardyr teklipleri öňe sürmegi hembu hakykatyň aýdyň güwäsidir. 

     Arassa ekologiýa ynsanyň saglygy, sagdyn nesil, abadan durmuş bilen berk baglanyşyklydyr. Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe ekologiýa abadançylygyny üpjün etmek döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugry hasaplanylýar. 

     Merdana pederlerimiz agaç  ekmegi, bag ýetişdirmegi sogap, asylly iş hasaplapdyrlar. Muňa halkymyzyň hakydasyna siňen hikmetli sözleriň mysalynda aýdyň göz ýetirmek bolýar. «Bir nahal ekseň, ýaşyň bakydyr»,  «Bir ýyl tut ekseň, ýüz ýyl altyn alarsyň», «Ýagşydan bag galar, ýamandan — ýürekde dag», «Bagym bar, barym bar» ýaly atalar sözlerinde bag ýetişdirmegiň sogaby, jemgyýetçilik ähmiýeti özboluşly beýan edilýär. 

     Bag ekmek ynsanyň borjudyr.  Ol bag ekmek bilen ene topragyň, Watanyň, geljek nesilleriň öňündäki borjuny berjaý edýär. Bag nahallaryny ekmek, tokaý zolaklaryny döretmek diňe bir howanyň arassalygyna, ynsan saglygyna oňyn täsirini ýetirmek bilen çäklenmän, eýsem, tebigatyň biodürlüliginiň baýlaşmagyna hem itergi berýär. Ýurdumyzda sazak tokaýlyklarynyň döredilmegi ýabany jandarlaryň örňemegine, köpelmegine, ýitip ýok bolmak howpunyň öňüniň alynmagyna şert döredýär. Garagum sährasynyň goýnunda döredilen «Altyn asyr» Türkmen köli munuň aýdyň mysalydyr. Bu köl ekerançylyk ýerleriniň melioratiw ýagdaýyny gowulandyrmak bilen bir hatarda, tebigatymyzyň ösümlik we haýwanat dünýäsiniň baýlaşmagynda hem uly orun eýeleýär. Häzirki wagtda kölüň daş­töwereginde tokaý zolaklaryny döretmek babatda zerur  işler amala aşyrylýar. Ýurdumyzyň bu künjeginiň tebigy gözelliklerini goramaga ylmy taýdan çemeleşilýär. Munuň şeýledigine kölüň golaý­goltumynda geçirilen gözegçilikleriň dowamynda bu künjegi mesgen edinen janly­jandarlaryň köp duş gelýändigi hem şaýatlyk edýär. Şonuň ýaly­da Köpetdagyň eteginde uly göwrümli tokaý­seýilgäh zolaklarynyň döredilmegi ýurdumyzda tebigaty goramak babatda giň gerimde durmuşa geçirilýän döwlet syýasatynyň aýdyň netijeleridir. Bu ugurda durmuşa geçirilýän asylly işler hakynda gürrüň edilende, Bötendagda döredilýän tokaý zolaklary hakynda hem buýsanç bilen nygtap geçmek zerurdyr. 

     Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe gurlup, ulanylmaga berilýän täze döwrebap şäherçeleriň, obalaryň, ýaşaýyş jaý toplumlarynyň töwereginde we ýanaşyk ýerlerinde döredilýän gök zolaklar, oturdylýan bag nahallary hem ýurdumyzda ekologiýa abadançylygyna uly ähmiýet berilýändiginiň aýdyň subutnamasydyr. 

     Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň  parasatly baştutanlygynda bagy­bossanlyga bürenýän eziz Diýarymyzda ekologiýa abadançylygyny üpjün etmek babatynda ägirt uly işler amala aşyrylýar. Bagtyýar raýatlarymyz bag ekmek ýaly asylly işe gatnaşmak bilen ýurdumyzy abadanlaşdyrmak, gözel tebigatymyzy goramak boýunça işlere öz şahsy goşantlaryny goşýarlar. 

Ýazpolat KERIÝEW, Türkmenistanyň Magtymguly adyndaky Ýaşlar guramasynyň Merkezi Geňeşiniň başlygy,

Mejlisiň deputaty.

     Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda ýurdumyzyň ähli ulgamlarynda, şol sanda ylym-bilimde düýpli özgertmeler amala aşyrylýar. Eziz Diýarymyzda ýaşlaryň daşary ýurt dillerini kämil öwrenmegi üçin yzygiderli işler alnyp barylýar, daşary ýurt dilleri sapaklary innowasion okuw usullaryndan, häzirki zaman tehnologiýalaryndan peýdalanylyp guralýar. Bilim edaralary ýokary hilli okuw kitaplary, okuw usuly gollanmalary bilen üpjün edilýär. Munuň özi, okatmagyň usulyýetini has-da kämilleşdirmäge we bilim işiniň netijeliligini artdyrmaga ýardam berýär. 

     Hä­zir­ki wagt­da Türk­me­nis­tan döw­le­ti­mi­ziň dün­ýä ýurt­la­ry bi­len alyp bar­ýan hyz­mat­daş­lyk gat­naşyk­la­ry­ny üs­tün­lik­li ösdürmä­ge my­na­syp go­şant goş­jak, da­şa­ry ýurt dil­le­ri­ni kä­mil bil­ýän ök­de hü­när­men­le­r kemala gelýär. Biziň ýur­du­myz dünýäniň en­çe­me döwlet­le­ri bilen hyz­matdaşlyk gatnaşyklaryny yzygiderli ösdür­mä­ge mö­hüm äh­mi­ýet ber­ýär. Şeý­le ýag­daý­da dür­li ugur­lar boýun­ça ter­ji­me­çi­le­ri taý­ýar­la­mak, onuň hil derejesiniň äh­mi­ýe­ti we aýratyn­lyklary esasy or­ny eýe­le­ýär. Bilşi­miz ýa­ly, ýur­dumyz­da sy­ýa­sy gat­na­şyk­la­ry berkit­mek­de, halk­la­ryň ara­syn­da­ky dost-­dogan­ly­gy pug­talandyrmak­da parlamen­ta­ra gat­na­şykla­ra aý­ra­tyn orun de­giş­li­dir. Bu ugur­da­ky gat­na­şyk­lar­da giň­den ula­nyl­ýan ter­ji­me­çi­lik işi bir­näçe ta­lap­la­ry öz içi­ne al­ýar. Parla­men­ta­ra dost­luk to­par­la­ry­nyň duşuşyklarynda , iki­ta­raplaýyn we köp­ta­rap­la­ýyn mas­la­hat­larda, ka­nun­çy­lyk tej­ri­be­si bo­ýun­ça pi­kir alyş­ma­lar­da dür­li ýurt­la­ryň we­kil­le­ri­niň gat­naş­ýan­dy­gy üçin ter­ji­me­çi­niň bu ugur­da talabalaýyk taýýar­lygy wa­jyp bolup dur­ýar. Ge­çi­ril­ýän parlamen­ta­ra du­şu­şyk­lar­da mag­lu­mat­la­ry takyk ýe­tir­mek üçin ter­ji­me­çiniň hal­ka­ra hu­kuk adal­ga­la­ry­ny, syýasy düşün­jele­ri anyk bilmegi esa­sy ze­rur­lyk hasap­lanylýar . Her bir söz we düşün­je hal­ka­ra hu­kuk taý­dan ta­kyk ma­ny­da ulanyl­ma­ly bol­ýar. Ter­ji­me edil­ýän söz­le­riň dil taý­dan däl, eý­sem, me­de­ni taý­dan dog­ry dü­şün­di­rilme­gi ýurt­la­ryň ara­syn­da dost­luk we hyzmatdaşlyk gat­na­şyk­la­ry­ny has-­da kä­mil­leş­dir­mä­ge, parahatçy­lyk we yna­nyş­mak me­deni­ýe­ti­ni ös­dür­mä­ge mümkinçi­lik ber­ýär.

      Ter­ji­me­çi­li­giň gör­nüş­le­ri bara­da aý­dy­lan­da, ola­ryň ulanylyşy du­şu­şy­gyň gör­nü­şi­ne we gat­naşy­jy­la­ryň sa­ny­na bagly­dyr. Parla­men­ta­ra du­şu­şyk­lar­da, esa­san, çy­kyş bilen bir wagt­da ýe­rine ýe­ti­ril­ýän sinh­ron ter­ji­me giňden ula­nyl­ýar. Terjimä­niň sinhron gör­nüşin­de ter­ji­meçi diňe teks­ti däl, çy­kyş ed­ýän ada­myň duý­gu­sy­ny, se­si­niň ähe­ňi­ni hem sak­la­ma­ga çalyş­ma­ly. Bu ter­jimä­niň çyl­şy­rym­ly gör­nü­şi bo­lup, ol terjimeçi­den dür­li ama­ly he­reket­le­ri: bir dil­de diň­le­me­gi, başga bir di­le ter­ji­me et­me­gi we şol ter­ji­me ed­ýän di­lin­de söz­le­me­gi, söz­leý­ji­den, ýag­ny çy­kyş ed­ýän adam­dan yza gal­man, ýalňyşsyz gep­le­me­gi ta­lap ed­ýär. Ýe­ri ge­len­de bel­le­sek, her döw­le­tiň öz dä­bi­niň we ka­nun­çy­lyk tej­ribe­si­niň bar­dy­gy­ny göz öňün­de tutup, parlamentara duşu­şyklarda terjimeçi gatnaşyjylaryň äh­li­si üçin ter­ji­me edil­ýän söz­le­ri dog­ry, talabala­ýyk be­ýan et­me­gi başar­ma­ly. Mu­nuň özi ter­ji­meçi­den ýo­ka­ry de­re­je­de ün­si, çalt pi­kir­len­me­gi, tej­ri­bä­ni, taý­ýarly­gy talap ed­ýär. Par­la­men­ta­ra duşu­şyk­lar­da edil­ýän ter­ji­me­ler di­ňe dil bi­len bag­la­ny­şyk­ly bolman, eý­sem, dip­lo­ma­ti­ýa­nyň hem möhüm bö­le­gi­dir. Hä­zir­ki wagt­da ýaş­la­ryň dil we ter­ji­me bilimle­ri­ni ös­dür­mek, ola­ry ­ geljek­de halka­ra de­re­je­sin­de işlemä­ge taýýar­la­mak esa­sy mesele­le­riň bi­ri bo­lup durýar. Şeýle bolansoň, ter­ji­me­çi­le­riň hünär us­sat­ly­gy­ny kämilleş­dirmek maksa­dy bilen hal­ka­ra tejribe­ler öw­re­nil­ýär we ter­ji­me­çi­lik işinde giň­den peýdalanylýar. El­bet­de, bu ugur­da dö­re­dilýän giň mümkinçilikler par­la­men­ta­ra hyz­mat­daş­lyk gatna­şyk­la­ry­ny has­da ös­dür­mä­ge uly go­şant goş­ýar. 

Zyba NEPESOWA, Türkmenistanyň Mejlisiniň Ylym-bilim, medeniýet we ýaşlar syýasaty baradaky komitetiniň baş hünärmeni.

     «Mälim bolşy ýaly, şu ýyl Türkmenistanyň başlangyjy boýunça Baş Assambleýa tarapyndan «Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýyly» diýlip yglan edildi. Bu şanly waka BMG-niň döredilmeginiň ýubileýine gabat gelýär. Şu ýylyň dekabrynda Türkmenistanda Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýylyna bagyşlanyp, ýokary derejeli iri halkara forum geçiriler. Bu foruma BMG-niň strategik maksatlaryny gazanmaga anyk goşant hökmünde garaýarys we oňa giň halkara wekilçiligiň gatnaşjakdygyna umyt edýäris» diýip, hormatly Prezidentimiz 23-nji sentýabrda geçirilen Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň 80-nji sessiýasynyň plenar mejlisindäki taryhy çykyşynda aýratyn nygtady. 

     Birleşen Milletler Guramasy tarapyndan üç gezek ykrar edilen hemişelik Bitaraplygymyzyň 30 ýyllyk baýramy umumadamzat ähmiýetli şanly senedir. Ýurdumyz şu döwürde dünýä döwletleriniň we halklarynyň bähbitlerine, ählumumy parahatçylyga, abadançylyga, durnukly ösüşe gönükdirilen birnäçe başlangyçlary öňe sürdi hem-de olaryň üstünlikli durmuşa geçirilmeginde aýratyn işjeňlik görkezdi. Bu bolsa ata-babalarymyzyň asyrlarboýy dowam edip gelýän asylly ýörelgelerinden gözbaş alýan türkmen Bitaraplygynyň beýik gymmatlyk hem taglymat bolup dabaralanmagyny üpjün etdi. 

    Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýylynda geçirilen Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň nobatdaky mejlisinde «Bitarap Türkmenistanyň parahatçylyk we ynanyşmak syýasatynyň hukuk esaslary hakynda» Türkmenistanyň Konstitusion kanunynyň kabul edilmegi ata Watanymyzyň hemişelik Bitarap döwlet hökmünde öz üstüne alan borçlaryny, wezipelerini üstünlikli amala aşyrmakda uly tagallalary edýändigini ýene bir ýola görkezdi. Bitarap Türkmenistanyň parahatçylyk we ynanyşmak syýasatynyň hukuk esaslaryny hem-de onuň halkara gatnaşyklarynda durmuşa geçirilmeginiň ýörelgelerini we maksatlaryny kesgitleýän bu kanunyň kabul edilmegi ýurdumyzyň dünýäde parahatçylygy, dost-doganlygy, ynanyşmagy berkitmekde alyp barýan toplumlaýyn işleriniň has-da giň gerime eýe bolýandygynyň güwäsidir. 

Perman SAPAROW, Türkmenistanyň Mejlisiniň durmuş syýasaty baradaky komitetiniň baş hünärmeni.

     Bü­tin dün­ýä­de ila­tyň sa­ny­nyň art­ma­gy, yk­dy­sa­dy­ýe­tiň ýokary de­re­je­de ös­megi te­bi­gy baý­lyk­la­ryň gor­la­ry­nyň sarp edili­şiniň art­ma­gy­na ge­tir­di. Yk­dy­sa­dy­ýe­tiň ös­megi, sarp edilişiň ýo­kar­lan­ma­gy bol­sa, te­bi­gy baý­lyk­la­ryň re­je­li peýdalanyl­ma­gy we daş­ky gur­şa­wa ýe­ti­ril­ýän tä­si­riň art­ma­gy, ho­wa­nyň maý­la­ma­gy, buz­luk­la­ryň ere­me­gi, ozon gatla­gy­nyň go­ral­ma­gy ýa­ly ýag­daý­la­ra ge­tir­ýär. Şeý­le­lik­de, ýa­şa­ýyş üçin ze­rur bo­lan ener­gi­ýanyň gaý­ta­dan di­kel­dil­ýän gör­nüş­le­ri­ni öndürmek ne­ti­je­li çöz­güt bo­lup oý­la­nyp ta­pyl­dy. 

     Geçen asyryň ahyrlaryndan başlap adamzat energiýanyň gaýtadan dikeldilýän çeşmelerini, has dogrusy, Gün energiýasyny, ýel energiýasyny, suw akymlarynyň tebigy hereketiniň energiýasyny, ýeriň we daşky gurşawyň ýylylyk energiýasyny, ilkinji energiýa serişdeleriniň antropogen çeşmelerini (biomassa, biogaz we organiki galyndylardan alynýan beýleki ýangyç), şeýle hem gaýtadan dikeldilýänlere degişli bolmadyk beýleki energiýa çeşmelerini öz içine alýan, tebigy akymyna geçýän tebigy hadysalaryň hasabyna üznüksiz we tükeniksiz gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmelerini öndürmäge we peýdalanmaga başlady. Bu ykdysatçylaryň dilinde, «ýaşyl» ykdysadyýete geçmeklik diýlip atlandyrylýar. 

     «Ýaşyl» ykdysadyýet taglymaty adamzadyň global meseleleri, şol sanda daşky gurşaw meseleleri, ykdysady ösüşi we halkara gatnaşyklaryny öwrenmek we çözmek bilen meşgullanýan täjirçilik maksady bolmadyk Rim klubunyň 1972-nji ýylda taýýarlan «Ösüşiň çäkleri» atly hasabaty çap edilenden soňra, tebigy baýlyklaryň çäkliligi we daşky gurşaw meseleleri baradaky barha artýan ynjalyksyzlyklar bilen baglylykda emele gelmäge başlady. «Ýaşyl» ykdysadyýet durnuklylyk ýörelgelerine esaslanýan we daşky gurşawa ýetýän täsiri azaltmaga, çäklendirilmedik ykdysady ösüşde çäkli tebigy çeşmeleri ulanmagyň netijeliligini ýokarlandyrmaga we durmuş taýdan deňligi öňe sürmäge çalyşýan ykdysady ösüş çemeleşmesidir. «Ýaşyl» ykdysadyýete geçiş daşky gurşawa zyýan bermezden, uzak möhletli ykdysady ösüşi gazanmagy maksat edinýär. Ykdysadyýetiň şu görnüşe geçilmegi, Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmekligiň hem esasy guraly bolup durýar. Çünki, Durnukly ösüş maksatlarynyň birnäçesiniň, has dogrusy, sagdyn durmuş we abadançylyk, arassa suw we arassaçylyk, elýeterli we arassa energiýa, mynasyp işleri üpjün etmek, ykdysady ösüş, senagatlaşdyrma, innowasiýalar we infrastruktura, durnukly şäherler we ilatly ýerler, jogapkärçilikli sarp edişlik we önümçilik, howanyň üýtgemegine garşy göreş, deňiz ekologik ulgamyny gorap saklamak, gury ýer ekologik ulgamyny saklamak maksatlarynyň «ýaşyl» ykdysadyýet bilen baglanyşyklydygyny görmek bolýar. 

      2015-nji ýylyň sentýabr aýynda Birleşen Milletler Guramasynyň ähli agza döwletleri tarapyndan kabul edilen Durnukly ösüş maksatlaryna Türkmenistan Gün tertibini kabul eden döwletleriň ilkinjileriniň hatarynda, ýagny 2016-njy ýyldan bu maksatlary iş ýüzünde durmuşa geçirmäge girişdi. Şeýle hem 2015-nji ýylyň 12-nji dekabrynda BMG-niň Howanyň üýtgemegi baradaky Çarçuwaly konwensiýasynyň Pariž ylalaşygyna gol çekilmegi bilen, Ýer ýüzünde resurslary ulanmagyň netijeliligi ýokarlanyp, gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmelerine çekilýän maýa goýumlaryň gerimi giňeýär we daşky gurşawa zyýansyz tehnologiýalar ornaşdyrylmaga başlanýar. 2016-njy ýylyň oktýabr aýynda kabul edilen bu ylalaşykdan gelip çykýan borçnamalary ýerine ýetirmegiň çäklerinde ýurdumyzda birnäçe maksatnamalaýyn işler üstünlikli durmuşa geçirilýär. 2019-njy ýylda Howanyň üýtgemegi baradaky Milli strategiýanyň täze redaksiýasynyň tassyklanylmagy, 2021-nji ýylda «Gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmeleri hakynda» Türkmenistanyň Kanunynyň kabul edilmegi, 2022-nji ýylyň 12-nji maýynda hormatly Prezidentimiziň Karary bilen Pariž ylalaşygy boýunça Türkmenistanyň Milli derejede kesgitlenilen goşandynyň tassyklanylmagy, «Türkmenistanyň 2021-2025-nji ýyllar üçin Milli tokaý-maksatnamasynyň» kabul edilmegi, «Türkmenistanda ösümlikleri goramagyň 2022-2025-nji ýyllar üçin Döwlet maksatnamasynyň» kabul edilmegi, 2020-nji ýylyň dekabr aýynda «Türkmenistanyň energetika diplomatiýasyny ösdürmegiň 2021-2025-nji ýyllar üçin Maksatnamasynyň» kabul edilmegi we «Türkmenistanda 2030-njy ýyla çenli döwürde gaýtadan dikeldilýän energetikany ösdürmek boýunça Milli strategiýanyň» kabul edilmegi, 2024-nji ýylda «Energiýany tygşytlamak we energiýadan netijeli peýdalanmak hakynda» Türkmenistanyň Kanunynyň kabul edilmegi, 2023-nji ýylyň 13-nji noýabrynda Türkmenistanyň Daşky gurşawy goramak ministrligi bilen BMG-niň Daşky gurşaw boýunça maksatnamasynyň (ÝUNEP) arasynda özara düşünişmek hakynda Ähtnama gol çekilmegi bilen 2023-nji ýylda Metan zyňyndy gazlaryny azaltmak boýunça ýokary derejeli pudagara toparynyň döredilmegi esasynda howada metan zyňyndylaryny azaltmak boýunça daşary ýurt döwletleri we halkara guramalar bilen hyzmatdaşlyk etmegiň «Ýol kartasynyň» kabul edilmegi ýaly birnäçe möhüm resminamalaryň durmuşa geçirilmegi ýokarda aýdanlarymyzy anyk mysallaryň üsti bilen tassyklaýar. 

     Ýurdumyz häzirki wagtda uzak geljek üçin sazlaşykly ösüşi üpjün etmäge gönükdirilen giň gerimli özgertmeleri durmuşa geçirmek bilen, Watanymyzyň energetika kuwwatyny düzýän tebigy gazyň umumy gory boýunça dünýäde dördünji orny eýeleýändigine garamazdan, energiýanyň gaýtadan dikeldilýän çeşmelerini almaklyga aýratyn ähmiýet berýär. 

     Ýurdumyzyň howa şertlerine laýyklykda, Gün we ýel energiýasyny ösdürmek mümkinçiligi örän uludyr. Merkezi Aziýa sebitinde Gün we ýel potensialy boýunça ikinji orunda durmak bilen, Diýarymyzda ýylyň dowamynda 300-den gowrak güneşli gün bolup, ortaça Gün şöhlesiniň dowamlylygy 2700-3150 sagatdyr. Türkmenistanyň çäginiň, takmynan, 40 göterimi ýeliň energiýasyny ulanmaga amatly hasap edilýär. Hormatly Prezidentimiziň 2022-nji ýylda gol çeken Kararyna laýyklykda Balkan welaýatynyň Gyzylarbat etrabynda kuwwatlylygy 10 megawat bolan köpugurly Gün we ýel elektrik stansiýasynyň gurulmagy hem şeýle taslamalaryň ilkinjisidir. Desga ekologiýa taýdan arassa elektrik energiýasyny öndürmek bilen, «Altyn asyr» Türkmen kölüniň kenarynda gurulýan täze, döwrebap obada elektrik üpjünçiligini gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmelerinden peýdalanmaklygyň maksat edinilýändigini bellemek gerek. Sebitde ilkinji «akylly» şäher bolan Arkadag şäheriniň gurluşygynyň häzirki ikinji tapgyrynyň gurluşygynda işleri güýçli depginde alnyp barylýan demir ýol we awtomobil menzillerinde Gün panelleriniň ornaşdyryljakdygy, ýolagçylara ýokary derejede hyzmat etmekde täze toplumlaryň dolandyryş düzümlerini we yşyklandyryş ulgamyny zerur bolan elektrik energiýasy bilen bökdençsiz üpjün ediljekdigi guwandyryjy hakykatdyr.

     Türkmenistanyň Döwlet energetika institutynda 2019-njy ýylda «Gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmeleri» ylmy-önümçilik merkeziniň döredilmegi bilen gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmeleriniň mümkinçiliklerini düýpli öwrenmek, ylmy-tehniki barlaglary döwrüň talaplaryna laýyklykda kämilleşdirmek, ylmyň, bilimiň we önümçiligiň arabaglanyşygyny ýokarlandyrmak maksat edinilýär. Bu ylmy-önümçilik merkezi innowasion tehnologiýalary işläp taýýarlamak we ornaşdyrmak boýunça ylmy işleri alyp barmak bilen, energiýanyň dikeldilýän çeşmeleriniň mümkinçiliklerini we ýurdumyzyň ykdysady hem-de durmuş ulgamlarynda energiýa tygşytlaýjy tehnikalaryň, enjamlaryň we materiallaryň häzirki zaman görnüşlerini öwrenýär. 

     Türkmen halkynyň Milli Lideri Gahryman Arkadagymyzyň we hormatly Prezidentimiz Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň daşary ýurtlara amala aşyrýan saparlarynda, ýokary derejeli geçirilýän duşuşyklaryň we gepleşikleriň netijesinde hem ýurdumyzyň bu ugra möhüm ähmiýet berýändigini görmek bolýar. Şu ýylyň 4-nji aprelinde Özbegistan Respublikasynyň Samarkant şäherinde geçirilen «Merkezi Aziýa-Ýewropa Bileleşigi» görnüşindäki birinji sammitde hormatly Prezidentimiz eden çykyşynda: «Türkmenistan Ýewropa Bileleşigi bilen netijeli energodialogy täze derejede ýola goýmaga çalyşýar we bu babatda iş ýüzündäki ädimleri ätmäge taýýardyr. Ýurdumyz «ýaşyl» energetika ulgamynda bilelikdäki taslamalary amala aşyrmak ugrunda çykyş edýär. Mysal üçin, Türkmenistan elektrik energiýasyny öndürmegiň kuwwatyny artdyrýar we ony Ýewropa ibermäge taýýar. Elektrik ulgamlar çäklerinden geçýän döwletleriň birleşen tagallasy bolanda, bu taslamanyň ýakyn wagtda özara bähbitlilik esasynda ýerine ýetiriljekdigine ynanýaryn. Ýel we Gün energiýasyny peýdalanmakda hem biz ýewropaly hyzmatdaşlar bilen işlemäge taýýardyrys. Mundan başga-da, wodorod energetikasy babatda hyzmatdaşlyk etmegiň mümkinçiligine seretmek üçin hem açykdyrys» diýip belledi. Energiýa serişdeleriniň has köp sarp edilýän ýeri bolan Ýewropa ýurtlaryna, munuň Hazarüsti geçirilmeginde bilelikdäki tagallalaryň bu işi has-da tizleşdirjekdigini görmek bolýar. Şeýle-de şu ýylyň 15-nji aprelinde Günüň dogýan ýurdunda saparda bolan hormatly Prezidentimiz Ýaponiýanyň işewür toparlarynyň wekilleri bilen bolan duşuşygynda «Biziň ýurdumyz suw tygşytlaýjy we arassalaýjy, galyndylary gaýtadan işlemek, «ýaşyl» hem-de wodorod energetikasy boýunça ösen ýapon tehnologiýalaryny ornaşdyrmaga gyzyklanýar» diýip bellemegi, tehnologiýa babatda öňdebaryjy ýurt bolan Ýaponiýa bilen hyzmatdaşlykda, ýurdumyzda «ýaşyl» energiýany öndürmekde geljegi uly taslamalaryň durmuşa geçiriljekdigine güwä geçýär. Saparyň dowamynda Türkmenistanyň Daşky gurşawy goramak ministrligi bilen Ýaponiýanyň Çuo uniwersitetiniň Gözleg we ösüş başlangyjynyň arasynda parnik gazlarynyň milli sanawyny kämilleşdirmek we Pariž ylalaşygyna laýyklykda hasabat bermek boýunça mümkinçiligini ýokarlandyrmak barada özara düşünişmek hakynda Ähtnama gol çekilmegi hem ýokarda aýdanlarymyzyň üstüni ýetirýär. 

     Görnüşi ýaly, «ýaşyl» energetika babatda halkara hyzmatdaşlygyna uly ähmiýet berýän ýurdumyz 2018-nji ýylyň oktýabrynda Energiýanyň gaýtadan dikeldilýän çeşmeleri boýunça halkara agentliginiň (IRENA) agzalygyna kabul edildi. Şeýle-de Birleşen Milletler Guramasynyň Ösüş Maksatnamasynyň (UNDP) «Türkmenistanda şäherleriň durnukly ösdürilişi: Aşgabatda we Awazada «ýaşyl» şäherleriň toplumlaýyn ösdürilişi» taslamasyny, Ýewropa Bileleşiginiň Türkmenistanda gaýtadan dikeldilýän energiýanyň ösdürilmeginde esasy orny eýeleýän, «ýaşyl» energiýanyň ösdürilmegi üçin taslamalara maýa goýumlary çekmeklige ýöriteleşen «Global Gateway» ykdysady taslamasyny, Merkezi Aziýada durnukly energiýa arabaglanyşygy (SECCA) taslamasyny we Merkezi Aziýada gaýtadan dikeldilýän energiýa (RECA) taslamasyny, Germaniýanyň halkara hyzmatdaşlygy jemgyýetiniň «Türkmenistanyň «ýaşyl» ösüşi üçin: Ýewropa Bileleşigi (ÝB): 2024-2028-nji ýyllar üçin syýasy dialog we howanyň üýtgemegi boýunça hereketler» taslamasyny, Aziýanyň Ösüş bankynyň «Türkmenistanda «ýaşyl» özgertmeleri goldamak üçin gaýtadan dikeldilýän energiýa pudagynda ornaşdyrylýan çözgütler» atly taslamasyny durmuşa geçirýändigini ýatlamak ýakymlydyr. 

     Hazaryň türkmen kenarynda ýokary guramaçylyk derejesinde geçirilen BMG-niň deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletler boýunça üçünji maslahatynda hem dünýäde «ýaşyl» gün tertibine geçilmegi dogrusynda edilen ýokary derejeli çykyşlarda we ugurdaş çärelerdir «tegelek» stoluň başyndaky söhbetdeşliklerde hem ara alnyp maslahatlaşyldy. Şeýle hem bu ugurda gazanylan tejribeler we öňde goýlan maksatlardyr teklipler beýan edildi. Hormatly Prezidentimiz maslahatyň birinji umumy mejlisinde eden taryhy çykyşynda «ýaşyl» energetikanyň häzirki döwürde ýurduň içinde hem, halkara energiýa giňişliginde hem biziň energetika pudagyndaky işimiziň hökmany, düýpli ölçegi bolup durýandygyny nygtamak bilen, «Wodorod energetikasyny ösdürmäge gatnaşmaga-da taýýardygymyzy beýan edýäris. Bu meselede hyzmatdaşlyk etmegiň anyk bilelikdäki meýilnamalary we algoritmleri zerurdyr. Şunuň bilen baglylykda, 2030-2040-njy ýyllar aralygyndaky döwür üçin wodorod energetikasyna geçmegiň ählumumy maksatnamasyny döretmek başlangyjyny öňe sürýäris. Şoňa görä-de, geljek ýyldan başlap, Birleşen Milletler Guramasynda şu maksatnamany işläp taýýarlamak meselesini ara alyp maslahatlaşmaga girişmegi teklip edýäris» diýip bellemegi, biziň ýurdumyzyň dünýä ykdysadyýetiniň şu görnüşine geçilmegine täsiriniň näderejede ýokarydygyny görkezýär. Türkmenistan ekologiýa syýasatyny işjeň durmuşa geçirmek bilen, bu meselä örän jogapkärli we tutanýerli garaýar. Kabul edilen strategiki maksatnamalarda öz beýanyny tapýan şeýle asylly başlangyçlaryň bolsa iş ýüzünde durmuşa geçirilmegi, ýurdumyzyň halkara abraýyny has-da belentliklere atarýar. 

     Goý, türkmen halkynyň Milli Lideri Gahryman Arkadagymyzyň we hormatly Prezidentimiz Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň döwletli başlangyçlary mundan beýläk hem rowaçlyklara beslensin.

Orazgeldi SAPAROW, Türkmenistanyň Mejlisiniň deputaty, Mejlisiň Daşky gurşawy goramak, tebigatdan peýdalanmak we agrosenagat toplumy baradaky komitetiniň agzasy.