Häzirki zaman şertlerinde kanun çykaryjylygyň halkara işi bolan parlament diplomatiýasy möhüm ähmiýete eýe bolýar. Bu iş halkara ýagdaýlary sagdynlaşdyrmaga, oňa netijeli täsir etmäge, döwletara gatnaşyklarda ynanyşmagy dikeltmek üçin şertleri döremäge, halklaryň özara düşünişmegine ýardam etmäge, dürli milletli we syýasy garaýyşly adamlaryň arasynda deňhukuklylyga, özara hormat goýmaga esaslanýan gatnaşyklary ýola goýmaga gönükdirilendir. Türkmenistandada diplomatiýanyň bu görnüşine aýratyn üns berlip, deputatlarymyzyň daşary ýurtlaryň parlament wekilleri bilen kanun çykaryjylyk babatda tejribe alyşmaklary, birekbiregiň gazanýan üstünliklerini öwrenip, olardan peýdalanmaklary üçin ähli zerur şertler döredilýär. Şundan ugur alnyp, Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýylyndada parlamentara gatnaşyklar işjeň ilerledilýär. Geçen aýyň ahyrky günlerinde paýtagtymyzda geçirilen «TürkmenistanÝewropaBileleşigi» parlamentara dialogynyň 8nji mejlisini, ýurdumyzyň parlament wekiliýetleriniň Türkiýe Respublikasyna, Katar Döwletine amala aşyran iş saparlaryny muňa mysal hökmünde görkezmek bolar.
TÜRKMENISTANÝB:
PARLAMENTARA
DIALOGYŇ MEJLISI
Ýusupguly EŞŞÄÝEW, Türkmenistanyň Mejlisiniň Adam hukuklaryny we azatlyklaryny goramak baradaky komitetiniň başlygy:
— Türkmenistanyň Mejlisinde Ýewropa Bileleşigine agza döwletleriň parlamentleriniň 13-si bilen ikitaraplaýyn esasda döredilen parlamentara dostluk toparlary hereket edýär. Dünýä döwletleriniň parlamentlerini ugurdaş komitetleriniň, dostluk toparlarynyň arasynda işjeň hyzmatdaşlygyň ýola goýulmagy kanun çykaryjylyk işi, kanunlaryň ýerine ýetirilişine parlament gözegçiligini alyp barmak, ilat arasynda kanunçylygy düşündirmek babatda tejribe alyşmaga ýardam berýär. Türkmenistanyň Mejlisi Parlamentara Birleşigiň hem-de Ýewropada Howpsuzlyk we Hyzmatdaşlyk Guramasynyň Parlament Assambleýasynyň agzasy bolup, Ýewropa Parlamenti bilen ikitaraplaýyn dialogyň çäklerinde wekiliýetleriň yzygiderli duşuşyklary guralýar. Olar bilen parlament işini, milli kanunçylygy kämilleşdirmek, bilelikdäki maksatnamalaýyn taslamalary durmuşa geçirmek babatda ýakyndan hyzmatdaşlyk edilýär. Şeýle hyzmatdaşlykda Bitarap Türkmenistanyň döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň biri adam hukuklarynyň goraglylygyny üpjün etmekden ybaratdyr. Şunda ýurdumyzda «Türkmenistanda adam hukuklary boýunça 2021-2025-nji ýyllar üçin Hereketleriň milli meýilnamasy», «Türkmenistanda gender deňligi boýunça 2021-2025-nji ýyllar üçin Hereketleriň milli meýilnamasy», «Türkmenistanda çagalaryň hukuklaryny durmuşa geçirmek boýunça 2023-2028-nji ýyllar üçin Hereketleriň milli meýilnamasy», «Türkmenistanda adam söwdasyna garşy hereket etmek boýunça 2025-2029-njy ýyllar üçin Hereketleriň milli meýilnamasy» üstünlikli amala aşyrylýar.
Ýakynda paýtagtymyzda «Türkmenistan -Ýewropa Bileleşigi» parlament dialogynyň 8-nji mejlisi geçirilip, onda Ýewropa Parlamentiniň wekilleri Türkmenistanyň içeri we daşary syýasatynyň ileri tutulýan ugurlary, ýurdumyzda adam hukuklaryny üpjün etmek, gender deňligi, ýaşlar syýasaty, ylym-bilim, durmuş üpjünçiligi, ekologiýa ýaly ugurlarda amala aşyrylýan maksatnamalaýyn işleri kanunçylyk taýdan üpjün etmek boýunça alnyp barylýan işler bilen tanyşdyryldy. Duşuşykda taraplar Türkmenistan bilen ÝB-niň arasynda gazanylan ylalaşyklary kanunçylyk taýdan üpjün etmekde, şertnama hukuk binýadyny pugtalandyrmakda, özara tejribe alyşmagy giňeltmekde, netijeli gatnaşyklary mundan beýläk-de ösdürmekde ikitaraplaýyn parlamentara duşuşyklaryň, geňeşmeleriň yzygiderli geçirilmeginiň ähmiýetli boljakdygyny bellediler. Myhmanlar, öz gezeginde, Türkmenistanyň Bitaraplyk syýasatyna daýanyp hem-de halkara hukugyň umumy ykrar edilen kadalaryndan ugur alyp, dünýä döwletleri, halkara guramalar bilen ýola goýan hyzmatdaşlygyna, adam hukuklaryna hormat goýmak, howanyň üýtgemegi bilen baglylykda, ekologiýa, energetika howpsuzlygyny, daşky gurşawyň abadançylygyny üpjün etmek, halkara üstaşyr ulag geçelgelerini döretmek babatda alyp barýan işlerine ýokary baha berýändiklerini aýtdylar.Türkmenistan bilen Ýewropa Bileleşiginiň arasynda soňky wagtda gazanylan ylalaşyklar, dürli ulgamlarda durmuşa geçirilýän özgertmeleri kanunçylyk taýdan üpjün etmek boýunça görülýän çäreler, kanun çykaryjylyk ulgamynda tejribe alşylmagy, ýurdumyzyň ÝB-ne girýän döwletler bilen köpugurly gatnaşyklaryny has-da giňeltmek üçin döwrebap binýady kemala getirmäge ýardam edýän parlament wekilleriniň duşuşyklarynyň, okuw maslahatlarynyň yzygiderli geçirilmegi öz oňyn netijelerini hem berýär. Bu düzüm bilen hyzmatdaşlyk köp ýyllaryň dowamynda hereket edýän taslamalaryň, maksatnamalaryň, hususan-da, «Türkmenistan Ýewropa Bileleşigi» bilelikdäki komitetiň, parlamentara dialogyň, adam hukuklary boýunça dialogyň, daşary syýasat edaralarynyň arasyndaky geňeşmeleriň çäklerinde yzygiderli ilerledilýär.
Şu ýyl Özbegistanda ilkinji «Merkezi Aziýa - Ýewropa Bileleşigi» sammitini geçirmek meýilleşdirilýär. Gahryman Arkadagymyz golaýda meşhur «Euronews» teleýaýlymyna beren interwýusynda bu sammitden ähli ugurlarda gatnaşyklar boýunça deňhukukly, strategik we işjeň dialoga, iri çözgütlerdir ylalaşyklaryň gazanylmagyna garaşylýandygyny aýtdy. Munuň özi dünýäniň barha çalt özgerýän, täze syýasy, geoykdysady ýagdaýlaryň ýüze çykýan häzirki şertlerinde bu ýagdaýlary hasaba almak bilen, köp taraply hyzmatdaşlygyň many-mazmunyny kesgitlemekde hem möhüm ädim bolar.
DOGANLYK RUHY BILEN
TÄZE GÖZÝETIMLERE
Baýramgözel MYRADOWA,
Türkmenistanyň Mejlisiniň Ylym, bilim, medeniýet we ýaşlar syýasaty baradaky komitetiniň başlygy:
— Golaýda Türkmenistanyň Mejlisiniň Başlygynyň ýolbaşçylygyndaky parlament wekiliýetiniň Türkiýe Respublikasyna amala aşyran iş saparynyň meýilnamasy baý mazmuny bilen tapawutlandy. Saparyň çäklerinde Türkiýäniň Beýik Millet Mejlisiniň Başlygy Numan Kurtulmuş bilen ikiçäk we giňişleýin düzümdäki gepleşikler geçirilip, olarda parlamentara dialogyň iki doganlyk ýurduň özara gatnaşyklarynyň möhüm bölegini emele getirýändigi nygtaldy. Ikitaraplaýyn esasda döredilen parlamentara dostluk toparlary bolsa kanunçykaryjylyk işinde tejribe alyşmak, parlament diplomatiýasyny ösdürmek üçin giň mümkinçilikleri açýar. Şeýle-de duşuşykda Türkmenistanyň başlangyjy esasynda Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň «2025-nji ýyl — Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýyly» atly Kararnamasynyň kabul edilmeginiň wajypdygy bellenildi. Şunuň bilen baglylykda, Türkiýe Respublikasynyň Hökümetine bu teklibi goldandygy üçin türkmen tarapynyň hoşallygy beýan edildi.
Mälim bolşy ýaly, gözbaşyny ýüzýyllyklardan alyp gaýdýan türkmen-türk doganlyk gatnaşyklary häzirki döwürde täze mazmun bilen baýlaşdyrylýar. Iki ýurduň hem-de olaryň halklarynyň arasyndaky özara düşünişmek, ynanyşmak, dostluk gatnaşyklary ikitaraplaýyn hem-de köptaraplaýyn esasda, ilkinji nobatda, iri halkara guramalaryň, şol sanda Birleşen Milletler Guramasynyň çäklerinde okgunly ösdürilýän netijeli hyzmatdaşlyk üçin ygtybarly esas bolup durýar. Geçen 30 ýyldan gowrak wagtyň dowamynda döwletara gatnaşyklaryň şertnama-hukuk binýady pugta berkidilip, ol ikitaraplaýyn resminamalaryň giň toplumyny özünde jemleýär. Şoňa laýyklykda, tutuş sebitde durnuklylygy we gülläp ösüşi üpjün etmekde ägirt uly ähmiýeti bolan bilelikdäki möhüm taslamalaryň onlarçasy amala aşyryldy. Özara bähbitli gatnaşyklary ösdürmekde bilelikdäki hökümetara topara we Türkmen-türk işewürlik geňeşine, yzygiderli guralýan parlament ugurly duşuşyklara, işewürlik maslahatlaryna, sergilere aýratyn orun degişlidir. Şu nukdaýnazardan, türkiýeli parlamentariler bilen geçirilen duşuşykda parlamentara dostluk toparlarynyň işini kämilleşdirmegiň, ugurdaş komitetleriň, ýaşlardyr zenan deputatlaryň arasyndaky gatnaşyklary işjeňleşdirmegiň wajypdygyna üns çekildi.
Ankara iş saparynyň çäklerinde Türkmenistanyň Mejlisiniň Başlygy D.Gulmanowa Türkiýe Respublikasynyň Prezidenti Rejep Taýyp Ärdogan tarapyndan kabul edildi. Milli parlamentiň ýolbaşçysy dostlukly ýurduň Baştutanyna hemişelik Bitaraplygymyzyň 30 ýyllygy hem-de Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýyly mynasybetli şu ýylyň dekabrynda Aşgabatda geçiriljek halkara foruma gatnaşmak üçin Gahryman Arkadagymyzyň adyndan çakylyk hatyny gowşurdy. Duşuşykda Prezident Rejep Taýyp Ärdogan ýurdumyzyň hemişelik Bitaraplyk derejesine uly hormat goýýandygyny, onuň Türki Döwletleriň Guramasyna agza bolmagyna garaşýandygyny belledi.
Türkmen wekiliýetiniň dostlukly ýurda sapary baý mazmunly medeni maksatnamany hem öz içine aldy.
Pursatdan peýdalanyp, daşary döwletleriň parlamentleri bilen gatnaşyklary ýola goýmak we ösdürmek, Garaşsyz, hemişelik Bitarap Watanymyzyň gazanýan üstünliklerini dünýä ýaýmak, kanun çykaryjylyk işinde tejribe alyşmak babatda döredýän giň mümkinçilikleri üçin Arkadagly Gahryman Serdarymyza, Milli Liderimize tüýs ýürekden sagbolsun aýdýarys.
TÜRKMEN DEPUTATLARYNYŇ
DOHA SAPARY
Batyr BAÝLYÝEW,
Türkmenistanyň Mejlisiniň Kada-kanunçylyk baradaky komitetiniň başlygy:
— Milli parlamentimizde dünýä ýurtlarynyň 50-si bilen ikitaraplaýyn esasda döredilen parlamentara dostluk toparlarynyň hatarynda Türkmen-katar parlamentara dostluk topary hem bolup, onuň işi iki ýurduň arasyndaky özara gatnaşyklary pugtalandyrmakda, hyzmatdaşlygyň şertnama-hukuk binýadyny kämilleşdirmekde möhüm ähmiýete eýedir. Bu ugurda alnyp barylýan işleriň çäklerinde golaýda Türkmenistanyň Mejlisiniň wekilleri Katar-türkmen parlamentara dostluk toparynyň birinji mejlisine gatnaşmak üçin Katar Döwletiniň Doha şäherinde iş saparynda boldular.
Saparyň çäklerinde türkmen wekiliýetiniň Katar Döwletiniň Şura Geňeşiniň Başlygy Hasan bin Abdullah Al-Ganim bilen duşuşygy boldy. Türkmenistanyň Mejlisiniň wekilleriniň, Şura Geňeşiniň ýolbaşçysynyň, onuň orunbasarynyň, şeýle hem Katar-türkmen parlamentara dostluk toparynyň agzalarynyň gatnaşmagynda geçirilen gepleşiklerde parlament diplomatiýasyny mundan beýläk-de ilerletmegiň zerurdygy bellenildi. Duşuşygyň dowamynda jenap Hasan bin Abdullah Al-Ganim Türkmenistanyň we Katar Döwletiniň sebitde hem-de dünýäde parahatçylygy üpjün etmek babatda uly tagallalary edýändiklerini, bu babatda iki döwletiň syýasy-diplomatik garaýyşlarynyň örän ýakyndygyny nygtady.
Türkmen tarapynyň wekilleri, öz gezeginde, Türkmenistanyň başlangyjy bilen Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasy tarapyndan 2025-nji ýylyň «Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýyly» diýlip yglan edilmegi hem-de Türkmenistanyň hemişelik Bitaraplygynyň 30 ýyllygy mynasybetli milli we halkara derejede birnäçe maslahatlaryň, forumlaryň, duşuşyklaryň geçirilmeginiň meýilleşdirilýändigi barada aýtdylar. Şunda ýylyň dowamynda alnyp baryljak işleriň Türkmenistanyň Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýylynyň dowamyndaky işleriniň we ileri tutýan ugurlarynyň Konsepsiýasyna esaslanýandygy bellenilip, onuň mazmuny barada maglumat berildi.
Katar Döwletiniň Şura Geňeşiniň binasynda geçirilen Katar-türkmen parlamentara dostluk toparynyň birinji mejlisinde türkmen tarapy dostlukly döwletiň parlamentarilerini ýurdumyzyň içeri we daşary syýasatynyň esasy ugurlary, Mejlisiň alyp barýan işleri bilen tanyşdyrdy. Duşuşykda Katar-türkmen parlamentara dostluk toparynyň ýolbaşçysy Ahmad bin Hatmi Al Hatmi şeýle mejlisleri geçirmek tejribesiniň dowam etdirilmeginiň, parlament diplomatiýasynyň mümkinçiliklerinden netijeli peýdalanylmagynyň geljekde ikitaraplaýyn we köptaraplaýyn gatnaşyklaryň ösdürilmegine giň ýol açmaga itergi berjekdigine ynam bildirdi.
Iş saparynyň çäklerinde türkmen wekiliýetiniň agzalarynyň hem-de Türkmenistanyň Katar Döwletindäki Adatdan daşary we Doly ygtyýarly ilçisi M.Seýitmämmedowyň gatnaşmagynda «Al Shark» gazetiniň baş redaktory Jaber Salem Al-Harmi bilen duşuşyk geçirildi. Onda Türkmenistanyň sebitde hem-de dünýäde parahatçylygy, durnuklylygy, abadançylygy üpjün etmek boýunça öňe sürýän başlangyçlarynyň ähmiýeti, iki ýurduň Birleşen Milletler Guramasynyň we onuň düzüm birlikleriniň, beýleki abraýly halkara guramalaryň çäginde alyp barýan hyzmatdaşlygy barada durlup geçildi. Taraplar ilkinji gezek guralýan parlamentara dostluk toparynyň duşuşygynyň özara gatnaşyklary mundan beýläk-de ilerletmäge goşant boljakdygyny bellediler. Şunda Türkmenistanyň we Kataryň parlamentarileriniň arasynda geçirilen duşuşyklaryň netijeleriniň «Al Shark» gazetinde çap edilen habarda öz beýanyny tapandygyny hem nygtamak gerek.