Sag­dyn­ly­gyň we bag­ty­ýar­ly­gyň ýurdy hök­mün­de dün­ýä­de ykrar edi­len eziz Di­ýa­ry­myz­da ýo­ka­ry ne­ti­je­li spor­ty hem-de Olim­pi­ýa he­re­ke­ti­ni ös­dür­mek, jem­gy­ýet­de sag­dyn durmuş ýörel­ge­le­ri­ni ber­ka­rar et­mek ug­run­da giň ge­rim­li iş­ler ama­la aşyryl­ýar. Döw­let Baş­tu­ta­ny­my­zyň tagal­la­la­ry esa­syn­da be­den­ter­bi­ýe we sport ul­ga­my­nyň ka­nun­çy­lyk hem-de mad­dy-enjamlaýyn bin­ýa­dy­ny pugta­lan­dyr­mak ba­bat­da top­lum­la­ýyn çä­re­ler dur­mu­şa ge­çi­ril­ýär.

     Is­len­dik ugur­da ýo­ka­ry ne­ti­je­le­riň ga­zanyl­ma­gy, öň­de goý­lan mak­sat­la­ra ýe­tilme­gi öz işi­ne us­sat hü­när­men­le­riň yh­las­ly zähme­ti bi­len bag­la­ny­şyk­ly­dyr. Hut şo­ňa gö­rä-de, Ber­ka­rar döw­le­tiň tä­ze eý­ýa­my­nyň Gal­ky­ny­şy döw­rün­de äh­li ugur­lar bilen bir ha­tar­da, be­den­ter­bi­ýe we sport ul­ga­myn­da hem kä­mil hü­när­men­le­ri taý­ýar­la­mak ile­ri tu­tul­ýan we­zi­pe­le­riň ha­ta­ryn­da dur­ýar. «Be­den­ter­bi­ýe we sport ha­kyn­da» Türkme­nis­ta­nyň Kanu­ny­nyň 59-njy mad­da­sy­na la­ýyk­lyk­da, be­den­ter­bi­ýe we sport ba­bat­da hü­när­men­le­ri taý­ýar­la­mak Türk­me­nista­nyň kanunçy­ly­gy­na la­ýyk­lyk­da ama­la aşy­ryl­ýar. Be­den­ter­bi­ýe we sport ba­bat­da hü­när­men­ler ýö­ri­te­leş­di­ri­len or­ta hü­när we ýo­ka­ry hü­när okuw mek­dep­le­rin­de taý­ýar­la­nyl­ýar. Ka­nun­da kesgitlenili­şi ýa­ly, döw­let be­den­ter­bi­ýe we sport ba­bat­da bi­lim eda­ra­la­ry­nyň mad­dy-en­jam­la­ýyn bin­ýa­dynyň pugtalandyrylmagy­na ýar­dam ed­ýär. Öz ge­ze­gin­de, mad­dy-enjam­la­ýyn bin­ýa­dyň pug­ta­lan­dy­ryl­ma­gy sport des­ga­la­ry­nyň we en­jam­la­ry­nyň top­lu­my­nyň bol­ma­gy­ny göz öňün­de tut­ýar.

     Häzirki dö­wür­de ýur­du­myz­da us­sat türgen­le­ri we hünärmenle­ri taý­ýar­la­mak üçin ze­rur bo­lan äh­li şert­ler döredilen­dir. Döwrebap sport top­lum­la­ry, iň hä­zir­ki za­man enjam­lar bi­len üpjün edi­len bi­lim ojak­la­ry ýaş­la­ryň bedenterbiýä­niň we spor­tuň öň­deba­ry­jy tej­ri­be­si­ni özleşdirmeginde, na­za­ry ylym­la­ry tejribä or­naş­dyr­ma­gy­nda oňyn müm­kin­çi­lik­le­ri aç­ýar.

     Hünärmen­le­ri gaý­ta­dan taý­ýar­la­mak we ola­ryň hü­nä­ri­ni ýokarlan­dyr­mak hem mil­li sport ul­ga­my­myz­da ile­ri tu­tul­ýan ugur­lardyr. Mil­li ka­nun­çy­ly­ga la­ýyk­lyk­da, be­den­terbi­ýe we sport hü­när­men­le­ri­niň we­zi­pe­le­ri­ne bil­di­ril­ýän hü­när ta­lap­la­ry be­den­ter­bi­ýe hem-de sport ba­bat­da yg­ty­ýar­ly döw­let edara­sy tara­pyn­dan kes­git­le­nil­ýär. Be­den­terbi­ýe we sport hünärmenlerine de­giş­li ugur bo­ýun­ça yg­ty­ýar­ly döw­let eda­ra­sy ta­ra­pyndan bel­le­nil­ýän ter­tip­de hem-de şert­ler­de Türkmenistanyň zäh­met ka­nun­çy­ly­gy­na la­ýyk­lyk­da hü­när dereje­le­ri ber­lip bi­lin­ýär. 

     Bu gün tür­gen­le­ri­mi­ze di­ňe bir ýurdumyz­da däl, eý­sem, daşary ýurt­lar­da guralýan hal­ka­ra ýaryş­la­ra gat­naş­ma­ga hem, okuw-tür­gen­le­şik ýyg­na­ny­şyk­la­ry­ny ge­çir­mä­ge-de mümkinçilik­ler dö­re­dil­ýär. Ama­la aşy­ryl­ýan işleriň, dö­re­dil­ýän mümkin­çi­lik­le­riň ne­ti­je­sin­de türk­men spor­ty ösü­şiň tä­ze belentlik­le­ri­ne çyk­ýar. Be­den­terbi­ýä­ni we spor­ty ösdür­mek arka­ly jem­gy­ýeti­miz­de sag­dyn dur­muş ýö­rel­ge­si­ni ber­ka­rar edýän, be­den hem ru­hy taý­dan kä­mil ne­sil­le­ri ke­ma­la ge­tir­mek ug­run­da ýa­dawsyz ala­da ed­ýän Gahryman Arkadagymyzyň hem-de hormatly Prezidentimiziň jan­la­ry sag, ömür­le­ri uzak bol­sun! 

Perman SAPAROW, Türk­me­nis­ta­nyň Mej­li­si­niň Dur­muş syýasa­ty ba­ra­da­ky ko­mi­te­ti­niň baş hü­när­me­ni

     Mälim bolşy ýaly, Türkmenistanyň Mejlisiniň ýedinji çagyrylyşynyň sekizinji maslahatynda hormatly Prezidentimiziň döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugurlaryna laýyklykda, Watanymyzy durmuş-ykdysady taýdan okgunly ösdürmäge gönükdirilen Kanunlaryň birnäçesine seredildi we kabul edildi. Kabul edilen Kanunlaryň biri hem «Kazyýet hakynda» Türkmenistanyň Kanunynyň täze beýanydyr.

     «Kazyýet hakynda» Türkmenistanyň Kanunynyň täze beýany halkara hukugynyň umumy ykrar edilen kadalaryny we öňdebaryjy dünýä tejribesini milli kanunçylygymyza we kazyýet önümçiligine ornaşdyrmak hem-de Türkmenistanyň kazyýet ulgamyny ösdürmegiň 2022-2028-nji ýyllar üçin Maksatnamasynda göz öňünde tutulan wezipeleri üstünlikli ýerine ýetirmek maksady bilen taýýarlanyldy. 

     Kazyýet häkimiýeti adyl kazyýetligi amala aşyrýan döwlet häkimiýetiniň garaşsyz we özbaşdak şahasydyr. Onuň esasy tapawutly aýratynlygy Türkmenistanyň Konstitusiýasyna we «Kazyýet hakynda» Türkmenistanyň Kanunyna laýyklykda, diňe Türkmenistanyň kazyýet ulgamynyň düzümine girýän döwlet kazyýetleri tarapyndan amala aşyrylýanlygydyr. 

     Adyl kazyýetlik Kanunyň ähli talaplaryny doly we gyşarnyksyz berjaý etmek bilen, jemgyýetçilik gatnaşyklarynda ýüze çykýan dürli hukuk bozulmalarynyň Kanunlarda bellenilen kadalary we iş ýörediş tertibini berjaý etmek bilen adalatly we esaslandyrylan çözgütleri çykarmak arkaly kazyýet edaralary tarapyndan amala aşyrylýan hukuk goraýjylyk işidir. Türkmenistanda kazyýet häkimiýetini amala aşyrýan kazyýetleriň guramaçylyk-hukuk esaslaryny, kazylary wezipä bellemegiň we wezipeden boşatmagyň tertibini, şeýle hem olaryň ygtyýarlyklaryny kesgitleýän «Kazyýet hakynda» Türkmenistanyň Kanunynyň täze beýany 6 bölümden, 12 bapdan ybarat bolup, 118 maddany öz içine alýar.

     Kanunda Türkmenistanyň raýatlarynyň öz at-abraýyna we mertebesine, Konstitusiýada hem-de Kanunlarda göz öňünde tutulan hukuklaryna we azatlyklaryna hyýanat edilmeginden kazyýet goragy kepillendirilýär. Şonuň bilen bir hatarda,  daşary ýurt raýatlarynyň we raýatlygy bolmadyk adamlaryň hem Türkmenistanyň Kanunlaryna hem-de halkara şertnamalaryna  laýyklykda kazyýet tertibinde goranmaga bolan hukukdan peýdalanýandyklary beýan edilýär. 

     Kanunda Türkmenistanda kazyýet ulgamy Türkmenistanyň Ýokary kazyýeti, Türkmenistanyň Arbitraž kazyýeti, welaýat kazyýetleri, welaýat hukukly we döwlet ähmiýetli şäher kazyýetleri, etrap kazyýetleri we etrap hukukly şäher kazyýetlerinden ybarat bolup durýandygy bellenilen hem-de olaryň ygtyýarlyklary anyk kesgitlenilen. 

     Kanunda kazylary wezipä bellemegiň we wezipeden boşatmagyň tertibi, şeýle hem olaryň ygtyýarlyklary, hukuklary we borçlary kesgitlenilýär. Şeýle-de kazy wezipesine dalaşgärlere bildirilýän talaplar kadalaşdyrylypdyr. Şunda etrap kazyýetiniň we etrap hukukly şäher kazyýetiniň kazysy wezipesine 25 ýaşy dolan, ýokary ýuridik bilimi, ýuridik hünäri boýunça azyndan iki ýyl iş döwri bolan we hünär dereje synagyndan geçen Türkmenistanyň raýatynyň, Türkmenistanyň Arbitraž kazyýetiniň, welaýat kazyýetleriniň, welaýat hukukly we döwlet ähmiýetli şäher kazyýetleriniň kazysy wezipesine 30 ýaşy dolan, azyndan üç ýyl kazylyk iş döwri bolan we hünär dereje synagyndan geçen Türkmenistanyň raýatynyň, Türkmenistanyň Ýokary kazyýetiniň kazysy wezipesine bolsa 30 ýaşy dolan, azyndan bäş ýyl kazylyk iş döwri bolan we hünär dereje synagyndan geçen Türkmenistanyň raýatynyň bellenip bilinýändigi beýan edilýär. 

    Türkmenistanyň Konstitusiýasyna laýyklykda, ähli kazyýetleriň kazylary Türkmenistanyň Prezidenti tarapyndan wezipä bellenilýär. Kazylaryň ygtyýarlyklarynyň möhleti — bäş ýyl bolup, olar aýratyn hukukdan peýdalanýarlar. 

     Şeýle-de kazy wezipä bellenilende, kazynyň wezipesinde bolmagyň aňryçäk ýaşy bellenilen, ýagny Türkmenistanyň Ýokary kazyýetiniň kazylary üçin ýetmiş ýaş, beýleki kazyýetleriň kazylary üçin altmyş bäş ýaşa çenli diýlip bellenilýär. Kazynyň wezipesinde bolmaklygyň aňryçäk ýaşy Türkmenistanyň Ýokary kazyýetiniň Başlygynyň teklipnamasy boýunça Türkmenistanyň Prezidenti tarapyndan bäş ýyla çenli möhlete uzaldylyp bilinýär. 

     Kanunda kazyýet oturdaşlarynyň saýlawlary we kazyýet oturdaşlaryny bellemegiň we wezipeden boşatmagyň tertibi, şeýle hem olaryň ygtyýarlyklary, hukuklary we borçlary bellenilýär. Kazyýet oturdaşlygyna 25 ýaşy dolan Türkmenistanyň raýaty saýlanyp ýa-da bellenip bilinýär. Etrap kazyýetleriniň we etrap hukukly şäher kazyýetleriniň kazyýet oturdaşlary raýatlaryň işleýän ýa-da ýaşaýan ýerlerinde ýygnaklarda açyk ses bermek arkaly saýlanýarlar, kazyýet oturdaşlarynyň saýlawlaryny geçirmegi etraplaryň we etrap hukukly şäherleriň häkimlikleri guraýarlar.

    Türkmenistanyň Ýokary kazyýetiniň Pleniumynyň, Prezidiumynyň we Kazyýet kollegiýalarynyň düzümi, olaryň ygtyýarlyklaryny belleýän kadalar hem Kanunda anyk beýan edilen. 

     Agzalan Kanuna «Maşgala işleri boýunça kazylar» atly täze bölüm goşuldy. «Kazyýet hakynda» Türkmenistanyň Kanunynyň täze beýanynyň kabul edilmegi kazyýet önümçiliginde raýatlaryň hukuklarynyň we azatlyklarynyň goraglylygynyň has ygtybarly bolmagyny üpjün eder. 

     Berkarar döwletimizde her bir maşgalanyň bagtly, agzybir, bolelin, erkana durmuşda ýaşamagy ugrunda döwlet tarapyndan edilýän işler sanardan köpdür. Ýurdumyzyň hukuk binýadynyň kämilleşmegi ugrunda giň gerimli işlere badalga berýän hormatly Prezidentimiziň jany sag, ömri uzak, işleri rowaç bolsun!

 Meňli DIWANOWA, 

 Türkmenistanyň Mejlisiniň deputaty.

      Ber­ka­rar döw­le­tiň tä­ze eý­ýa­my­nyň Gal­ky­ny­şy döw­rün­de eziz Di­ýary­myz­da be­den­ter­bi­ýä­ni, spor­ty ös­dür­mek, be­den taýdan sag­dyn, ru­hu­be­lent ra­ýat­la­ry ter­bi­ýe­läp ýe­tiş­dir­mek boýun­ça giň ge­rim­li iş­ler al­nyp ba­ryl­ýar.Ýur­dumy­zyň dür­li künjek­le­rin­de dün­ýä öl­çeg­le­ri­ne laýyk gel­ýän, hä­zir­ki za­ma­nyň iň kä­mil enjam­la­ry bi­len en­jam­laş­dy­ry­lan sport top­lum­la­ry, mekdep­le­ri, sta­di­on­lar we baş­ga-da sport mak­sat­ly en­çe­me desga­lar gur­lup ula­nyl­ma­ga be­ril­di. Şeý­le­lik­de, ýaş­la­ry­my­zyň spor­tuň dür­li görnüş­le­ri bo­ýun­ça tä­ze üs­tün­lik­le­ri ga­zan­ma­gy, hal­ky­my­zyň köp­çü­lik­le­ýin be­den­ter­bi­ýe bi­len giň­den meşgullan­mak­la­ry üçin berk bin­ýat döre­dil­di. Bu gün gaý­rat­ly tür­gen­le­ri­miz se­bit we hal­ka­ra de­re­je­dä­ki ýa­ryş­lar­da ata Watany­myzyň baý­da­gy­ny belent­de par­la­dyp, ýur­du­my­zyň sport ab­ra­ýy­ny ar­şa gal­dyryp, wa­tan­sö­ýü­ji­li­giň, eder­men­li­giň, ha­ky­ky us­sat­ly­gyň aja­ýyp nusgasy­ny gör­kez­ýär­ler. 

     Pa­ra­hat­çy­ly­gyň we dost­lu­gyň me­ka­ny ha­sap­la­nyl­ýan Garaşsyz, ba­ky Bi­ta­rap Türkme­nis­ta­nyň mer­mer paý­tag­tyn­da en­çe­me iri sport ýa­ryş­la­ry­nyň üs­tün­lik­li ge­çi­ril­me­gi dün­ýä­niň sport jemgy­ýet­çi­li­gi ta­ra­pyn­dan ýur­du­my­za bil­di­ril­ýän uly ynamyň, bedenter­bi­ýä­ni we spor­ty ös­dür­mek, wa­gyz et­mek, bu ul­gam­da hal­ka­ra hyz­mat­daş­ly­gy pug­ta­landyr­mak ug­run­da­ky tagal­la­la­ryň do­ly yk­rar edil­ýän­di­gi­ni gör­kez­ýär. Gün­do­ga­ryň mer­je­ni hasapla­nyl­ýan paý­tag­ty­myz Aş­ga­bat­da Merke­zi Aziýada de­ňi-ta­ýy bol­ma­dyk Olim­pi­ýa şä­her­çe­si­niň gu­rul­ma­gy türk­men sportu­nyň hil taý­dan tä­ze de­re­jä çyk­ma­gy­na uly go­şant goş­dy. Hut şu ýer­de örän ýo­ka­ry gu­ra­ma­çylyk­ly ge­çi­ri­len Ýa­pyk binalar­da we söweş sunga­ty bo­ýun­ça V Azi­ýa oýun­la­ry, Agyr at­le­ti­ka bo­ýun­ça dün­ýä çem­pio­na­ty, Ku­raş bo­ýun­ça dün­ýä çempio­na­ty, ten­nis bo­ýun­ça Mer­ke­zi Azi­ýa­nyň to­par­la­ýyn birinji­li­gi, Hokkeý boýun­ça hal­ka­ra ýa­ry­şy, Mil­li we gu­şak­ly alyş gö­re­şi bo­ýun­ça hal­ka­ra ýa­ry­şy, ýur­du­my­zyň çä­gin­de geçirilen «Amul — Ha­zar» hal­ka­ra aw­to­ral­li­si mil­li spor­tuň tary­hyn­da tä­ze sa­hypa­ny aç­dy. Ol ýa­ryş­lar Türk­me­nis­ta­nyň ýokary de­re­je­li bäs­le­şik­le­ri gu­rap bil­ýän ýurt­la­ryň ha­ta­ryn­da orun alan­dy­gy­ny ala­mat­lan­dyr­dy, şeý­le hem äh­lu­mu­my parahatçy­ly­gyň, abadan­çy­ly­gyň bäh­bi­di­ne dur­mu­şa ge­çi­ril­ýän sport dip­lo­ma­ti­ýa­sy­nyň üs­tün­li­gi­ni gör­kez­di. 

     Hä­zir­ki dö­wür­de spor­ta we olim­pi­ýa here­ke­ti­ne döw­let­le­riň, halk­la­ryň ara­syn­da­ky yn­san­per­wer gat­na­şyk­la­ry, bi­rek-bi­re­ge yna­nyş­ma­gy, dur­nuk­ly ösü­şi üp­jün et­me­giň mö­hüm şert­le­ri­niň bi­ri hök­mün­de ba­ha berilýär. Ga­raş­syz Di­ýa­ry­my­zyň öňe sür­ýän sport dip­lo­ma­ti­ýasy hem dün­ýä­de pa­ra­hat­çy­ly­gy we äh­lu­mu­my aba­dan­çy­ly­gy üp­jün et­mä­ge gö­nükdi­ril­ýär. Bu ugur­da ab­raý­ly hal­ka­ra gu­ra­ma­lar bilen iki­ta­rap­la­ýyn gat­na­şyk­lar ýo­la go­ýul­ýar. Dün­ýä halklarynyň ara­syn­da dost-do­gan­ly­gy, pa­ra­hat­çy­ly­gy we raýdaşly­gy ber­kit­mek­de spor­tuň uly äh­mi­ýe­te eýe­di­gi ta­ry­hyň yk­rar eden ha­ky­ka­ty­dyr. Şo­ňa bag­ly­lyk­da, pa­ra­hatçy­ly­gyň, dostlu­gyň we yna­nyş­ma­gyň çeş­me­si ha­sap­lan­ýan sport hal­ka­ra gat­na­şyk­la­ry­nyň esa­sy ugur­la­ry­nyň bi­ri hök­mün­de kes­git­lenýär. BMG-niň Baş As­samb­le­ýa­sy­nyň 78-nji ses­si­ýa­syn­da Türkmenis­ta­nyň baş­lan­gy­jy bi­len hem-de Mil­let­ler Bi­le­le­şi­gi­ne ag­za döwlet­le­riň bi­ra­gyz­dan gol­da­ma­gyn­da «Bir­le­şen Mil­let­ler Gu­ra­ma­sy­nyň oýun­la­ry» at­ly Ka­rarna­ma­nyň ka­bul edil­me­gi hem mu­nuň aý­dyň su­but­na­ma­sy bol­dy. Bu res­mi­na­ma­nyň ka­bul edil­me­gi­niň göz­ba­şyn­da sport ar­ka­ly yn­sanper­wer­li­giň wa­gyz edil­me­gi­niň, yna­nyş­ma­gy  ýaý­baň­lan­dyr­ma­gyň dün­ýä­de parahat­çy­ly­gy we aba­dan­çy­ly­gy ber­ka­rar et­mek ba­bat­da­ky umuma­dam­zat äh­mi­ýe­ti aý­dyň şöh­le­len­ýär. 

     Hor­matly Prezidenti­miz  Ser­dar  Berdimuhamedow  Gahryman  Arkadagy­my­zyň sport bi­len meşgul­lan­mak we wagyz et­mek bilen bag­ly asyl­ly baş­lan­gyçla­ry­ny do­wam etdirmek bi­len, iş­jeň, sag­dyn dur­muş ýö­rel­ge­le­ri­niň peý­da­sy­ny iş ýü­zünde tas­syk­lap, wa­tan­daş­la­ry­my­za nus­ga­lyk gö­rel­de görkez­ýär. Be­den­ter­bi­ýe-sa­gal­dyş he­re­ke­ti­ne, ýo­ka­ry de­re­je­li spor­ta döw­let tara­pyn­dan uly äh­mi­ýet be­ril­me­gi ne­ti­je­sin­de, halka­ra ýa­ryş­lar­da Türkmenis­ta­na we­kil­çi­lik ed­ýän ýaş türgenleriň tä­ze nes­li kemala gelýär. Şeý­le­lik­de, ýur­du­myz­da sport ul­ga­my­ny, şol sanda at­çy­lyk spor­tu­ny ös­dür­mek iş­le­ri hem üs­tün­lik­li dur­mu­şa ge­çi­ril­ýär. 

     Hal­ka­ra pa­ra­hat­çy­lyk we yna­nyş­mak ýylyn­da «Galky­nyş» mil­li at üs­tün­dä­ki oýun­lar to­pa­ry­nyň Mo­na­ko Knýaz­ly­gyn­da geçi­ri­len Mon­te-Kar­lo hal­ka­ra sirk sun­ga­ty festiwa­lynda Al­tyn baý­ra­ga hem-de ýö­ri­te baý­rak­la­ra my­na­syp bol­ma­gy, «Arkadag» fut­bol to­pa­rynyň uly ýe­ňiş ga­za­nyp, Aziýa­nyň Futbol konfe­de­ra­si­ýa­sy­nyň Ça­gy­ryş li­ga­sy­nyň çempio­ny bolmagy eziz Di­ýa­ry­myz­da ýo­ka­ry ne­ti­je­li spor­ty we Olim­pi­ýa he­re­ke­ti­ni ös­dür­mek boýun­ça Gah­ry­man Arkadagymy­zyň binýa­dy­ny go­ýan, Ar­ka­dag­ly Gah­ry­man Serdary­my­zyň paýhasly baş­tu­tan­ly­gyn­da do­wam et­di­ril­ýän köpta­rap­ly iş­le­riň bü­tin dün­ýä­de ro­waç­lanýan­dy­gy­nyň aý­dyň su­but­na­ma­sy bol­dy. 

     Türk­men ýaş­la­ry spor­ty, be­den­ter­bi­ýäni özle­ri­niň durmuşlaryn­da ka­da­ly en­di­ge öwür­di­ler. Bedenterbiýäniň hem-de spor­tuň ýö­rel­ge­sin­de ke­ma­la gel­ýän ýaş­la­ry­myz bu gün belent ruh­ly, giň dün­ýä­ga­ra­ýyş­ly, be­den taýdan sag­dyn nesillerdir. Ýaş­la­ry­myz sportuň bar ýe­rin­de parahat­çy­ly­gyň, aba­dan­çyly­gyň, bag­ty­ýar­ly­gyň, gül­läp ösü­şiň hö­küm sürýändigine, dost-do­gan­lyk gat­na­şyk­la­ry­nyň berkidilýän­di­gi­ne tüýs ýü­rek­den ynan­ýar­lar. Bü­tin dün­ýä­de para­hat­çy­ly­gy, durnuk­ly ösü­şi, dost-do­gan­ly­gy da­ba­ra­lan­dyr­ýan sport diplomati­ýa­sy­nyň ro­waç­lan­ma­gy ug­run­da çäk­siz ala­da­la­ry edýän, köp­ta­rap­ly iş­le­ri dur­mu­şa ge­çir­ýän Gah­ry­man Arkadagymy­zyň, Ar­ka­dag­ly Gah­ry­man Ser­da­ry­my­zyň jan­la­ry sag bol­sun, il-ýurt bäh­bit­li alyp bar­ýan iş­le­ri üs­tün­lik­le­re beslensin! 

Perman SAPAROW,

Türkmenistanyň Mejlisiniň Durmuş syýasaty baradaky komitetiniň baş hünärmeni.

     Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe mähriban zenanlarymyz uly hormata eýe bolýarlar. Garaşsyz, baky Bitarap Türkmenistan döwletimizde Gahryman Arkadagymyzyň we Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň irginsiz aladalary netijesinde zenanlarymyza birnäçe ýeňillikler berilýär, döredijilikli zähmeti üçin zerur şertler döredilýär.

     Maşgala ojagyna wepalylyk, salyhatlylyk, eli hünärlilik biziň enelerimiziň hem-de gelin-gyzlarymyzyň mertebesini müňýyllyklaryň dowamynda ýokary derejelere göterip gelýän milli häsiýetlerdir. Häzirki döwrümizde türkmen gelin-gyzlarynyň bu asylly häsiýetleri ahlak gözelliginiň ajaýyp nusgasyna öwrülip, tug deýin belentde pasyrdaýar. Türkmen zenanlarynyň süňňüne siňen bu ebedi häsiýetler ýaş nesilleriň kalbynda şöhratly geçmişimize buýsanjy, şu günümize çäksiz söýgini, nurana ertirlere bolan uly ynamy terbiýeleýär, halkymyzyň abraýynyň, mertebesiniň ýokary göterilmegine hyzmat edýär. 

     Biziň gadymy däp-dessurlarymyzyň, baý medeni mirasymyzyň şu günlerimize gelip ýetmeginde gelin-gyzlarymyzyň hyzmaty uludyr. Gözel tebigatymyzyň ajaýyp keşbini, halkymyzyň şöhratly taryhyny zenanlar öz nepis halylarynyň öwüşgini öçmejek göllerine siňdirip, biziň günlerimize ýetiripdirler. Medeni mirasymyzyň egsilmez çeşmesi bolan hüwdüler, läleler, monjugatdylar hem biziň gelin-gyzlarymyzyň şahyrana döredijiliginiň nusgasy hökmünde asyrlar aşyp gelýär. Türkmen gelin-gyzlarynyň edep-ekram göreldesi müňýyllyklaryň synagyndan geçen terbiýäniň dury akabasyndan gözbaş alýan nusgalyk mekdebe öwrüldi. 

     Ata Watanymyzyň ösüşlerinde enelerimiziň, gelin-gyzlarymyzyň saldamly goşandy bar. Olar jemgyýetimizde düýpli özgertmeleriň amala aşyrylmagy, kabul edilen maksatnamalaryň üstünlikli ýerine ýetirilmegi ugrunda döredijilikli, tutanýerli zähmet çekýärler. Ösüp gelýän ýaş nesillerde watansöýüjilik, ynsanperwerlik ýaly belent duýgulary terbiýelemekde, jemgyýetimiziň agzybirligini, jebisligini berkitmekde nusgalyk görelde görkezýärler.

     Döwlet dolandyryş edaralarynda, halk hojalygynyň dürli pudaklarynda, ylymda, bilimde, medeniýetde, jemgyýetçilik işlerinde we beýleki ugurlarda gelin-gyzlarymyz yhlasly zähmet çekip, mähriban Watanymyzyň gülläp ösmegi ugrunda amala aşyrylýan beýik işlere özleriniň mynasyp goşantlaryny goşýarlar. Şonuň üçin hem bu ajaýyp zamanada zenanlaryň sarpasy belentdir. 

     Göwünlerimizi joşdurýan, kalbymyzy galkyndyrýan özgerişler we ösüşler zamanamyzda ýurdumyzda eşretli ýaşaýşymyzyň zynaty bolan eziz enelerimiziň, mähriban gelin-gyzlarymyzyň sarpasynyň belent tutulýandygyna her ýylda Halkara zenanlar gününiň uly baýram edip bellenilmegi aýdyň şaýatlyk edýär. 

     Jemgyýetçilik durmuşynyň ähli ugurlarynda zenanlara erkekler bilen deňhukuklaryň berilýändigi Baş Kanunymyz bolan Türkmenistanyň Konstitusiýasynda kesgitlenendir. Zenanlaryň hukuklary we borçlary barada ýurdumyzyň kanunlarynyň iň möhüm aýratynlyklary olaryň bu babatda halkara ölçeglerine doly gabat gelýändiginden ybaratdyr.

     Eziz Watanymyzyň şan-şöhratynyň, at-abraýynyň barha artýan döwründe milli bitewüligimizi has-da berkidýän hem-de belent sepgitlere ruhlandyrýan, mylaýym, güler ýüzli mährem enelerimiziň, asylly gyz-gelinlerimiziň mertebesini belende göterýän Gahryman Arkadagymyzyň we Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň janlarynyň sag, belent başlarynyň aman bolmagyny arzuw edýäris.

Aýgözel KUTLYÝEWA,

Köneürgenç etrabynyň  Akgala  geňeşliginiň Geňeşiniň hünärmeni, Türkmenistanyň Mejlisiniň deputaty.

     Türkmenistanyň Konstitusiýasynda kesgitlenen kadalar we ýörelgeler döwletiň durnukly ykdysady ösüşini üpjün etmek, halkyň abadançylygyny mundan beýläk-de ýokarlandyrmak babatda gazanylan we gazanylýan üstünlikleriň möhüm hukuk esasy bolup durýar. Konstitusiýa raýaty we döwleti özara hukuklary, borçlary ykrar etmek arkaly baglanyşdyryp, olaryň ylalaşykly işiniň hukuk esaslaryny kesgitleýär. Konstitusion kadalardyr ýörelgeler adamyň hem-de raýatyň syýasy, durmuş ykdysady hukuklarynyň durmuşa geçirilmegi üçin zerur şertleri döredýär. Şunuň bilen baglylykda, Esasy Kanunymyz dünýäde, ýurtda bolup geçýän öňegidişlikleri, döwletliligiň dowamly ösüşini, demokratik tapgyrlaryň kämilleşdirilmegini hasaba almak bilen,üsti ýetirilýän, ösdürilýän resminamadyr.

     Adam hukuklary we azatlyklary döwletliligiň berkligine, onuň demokratik derejesine, hukuk binýadyna, umumadamzat gymmatlyklaryna ygrarlylygyna baha bermegiň baş çelgisidir. Ýurdy syýasy, ykdysady, durmuş we medeni taýdan durnukly ösdürmekde adam hukuklarynyň goraglylygy esasy orunda durýar. Bu ugurda gazanylýan üstünlikler ýurdumyzyň ykdysady kuwwatyny pugtalandyrmak bilen, halkymyzyň durmuş hal-ýagdaýyny, ýaşaýyş derejesini düýpli gowulandyrmaga ýardam berýär.

     Ýurdumyz halkara hukugyň umumy ykrar edilen kadalaryny ileri tutmak maksatlaryndan ugur alyp, halkara gatnaşyklary berkitmekde Birleşen Milletler Guramasy, Ýewropa Bileleşigi, Ýewropada Howpsuzlyk we Hyzmatdaşlyk Guramasy ýaly iri halkara guramalar bilen netijeli hyzmatdaşlyk saklaýar. BMG-niň Ösüş maksatnamasynyň, Ilat gaznasynyň, Çagalar gaznasynyň, Halkara Migrasiýa Guramasynyň Türkmenistandaky wekilhanalarynyň goldaw bermeginde ýurdumyzda «Türkmenistanyň Adam hukuklary boýunça 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Hereketleriň milli meýilnamasy», «Türkmenistanda gender deňligi boýunça 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Hereketleriň milli meýilnamasy» we «Türkmenistanda çagalaryň hukuklaryny durmuşa geçirmek boýunça 2023—2028-nji ýyllar üçin Hereketleriň milli meýilnamasy», «Türkmenistanda adam söwdasyna garşy hereket etmek boýunça 2025—2029-njy ýyllar üçin Hereketleriň milli meýilnamasy» işlenip taýýarlandy we olar üstünlikli durmuşa geçirilýär. Olaryň mysalynda Türkmenistanyň Konstitusiýasynyň her bir adamyň bilim almaga, zähmet çekmäge, dynç almaga we saglygyny gorap saklamaga bolan hukugyny beýan edýän kadalarynyň durmuşa ornaşdyrylýandygyna göz ýetirmek bolýar.

     Ýurduň Esasy Kanunynda we konstitusion kadalarynda adamyň we raýatyň haýsydyr bir hukugynyň ýa-da azatlygynyň berkidilmezligi şol hukugyň ýa-da azatlygyň bikanundygyny ýa-da tebigatda ýokdugyny aňlatmaýar. Ählumumy ykrar edilen ynsanperwerlik ýörelgelerine laýyklykda, adamyň we raýatyň özgeleriň kanuny bähbitlerine, daşky gurşawa, milli howpsuzlyga, jemgyýetçilik tertibine, şeýle hem ahlak kadalaryna zelel ýetirmeýän islendik hukugy we azatlygy kanunydyr. Hukuk adamlaryň arasyndaky gatnaşyklary täsir ediş, gözükdiriş güýjüne daýanyp tertipleşdirse, ahlak kadalary jemgyýetçilik garaýyşlary, ruhy gymmatlyklar bilen rejeleýär.

      Hormatly Prezidentimiziň üstünlikli alyp barýan syýasatynda jemgyýetiň we döwletiň, her bir raýatyň demokratik ýörelgelerini hem-de hukuk esaslaryny berkarar etmek ileri tutulýan ugurlaryň hatarynda kesgitlendi. Bu wezipeler hukuk ulgamynyň ähli düzüm böleklerini gurşap almak bilen, ol aň-düşünjeliligiň, edep-terbiýäniň, ýaşaýyş-durmuşyň has-da gowulandyrylmagyna gönükdirilendir. 

     Halkyň öz erk-islegini göni beýan etmeginiň kanuny görnüşi bolan saýlawlar raýatlaryň döwlet häkimiýet edaralarynyň emele gelmegine işjeň gatnaşmaklaryny üpjün edýär. Muňa mysal edip, demokratiýanyň iň möhüm ýüze çykmalarynyň biri hökmünde ýurdumyzyň döwlet häkimiýet we ýerli öz-özüňi dolandyryş edaralarynyň saýlawlaryny görkezmek bolar. Munuň özi Adam hukuklary hakyndaky ählumumy Jarnamanyň 21-nji maddasynyň 3-nji böleginiň 1-nji bendindäki: «Halkyň erk-islegi hökümetiň (häkimiýetiň) esasyny düzmeli» diýen halkara hukuk kadasynyň amal edilýändigini aýdyň görkezýär.

     Soňky ýyllarda ýurdumyzda köppartiýaly ulgam döredildi, jemgyýetiň öz-özüni dolandyryşy ösdürilýär. Raýat jemgyýetiniň binýady bolan we onuň mazmunyny kesgitleýän institutlara goldaw berilýär. Türkmenistanda syýasy köpdürlülik we köppartiýalylyk ykrar edilýär. Döwlet raýatlaryň Konstitusiýanyň we kanunlaryň çäklerinde hereket edýän syýasy partiýalary we gaýry jemgyýetçilik birleşiklerini döretmäge bolan hukugyny, dine uýmagyň erkinligini, jemgyýetçilik birleşikleriniň kanunyň öňündäki deňligini hem-de her bir adamyň pikir we söz azatlygyny kepillendirýär, raýat jemgyýetiniň ösmegi üçin zerur şertleri üpjün edýär.

     Mahlasy, adamyň hukuklaryny we azatlyklaryny goramagyň, ony durmuşa ornaşdyrmagyň gurallaryny döretmek wajyp wezipe bolup durýar. Jemgyýetde hukuk medeniýetiniň derejesiniň kämil bolmagy döwletiň hukuk kadalarynyň bökdençsiz durmuşa geçirilmegine, adam hukuklarynyň goraglylygyna, halkyň aň-düşünjesiniň has-da ýokarlanmagyna ýardam edýär. Hukuk medeniýetiniň derejesini dürli görnüşli hukuk gatnaşyklarynyň işjeňligi, kanunçylyk ulgamynyň we hukuk tertibiniň, hukuk resminamalarynyň dogry ýöredilişiniň ýagdaýy kesgitleýär.

     Ýurdumyzda häzirki döwürde hereket edýän kanunçylyk namalary Konstitusiýada berkidilen düzgünler we kadalar esasynda berkarar Watanymyzy hemmetaraplaýyn ösdürmegiň kanunçylyk binýadyny kämilleşdirmäge gönükdirilýär. Türkmenistanyň Konstitusiýasynyň her bir kadasy adamyň hukuklaryny, azatlyklaryny hem-de öňünde durýan wezipelerini durmuşa geçirmegiň ýörelgelerini açyp görkezýär. Bu bolsa ýurtda jebisligi, raýdaşlygy we sazlaşykly durmuşy üpjün edýär. 

Merjen BORJAKOWA,

Türkmenistanyň Mejlisiniň Durmuş 

syýasaty baradaky komitetiniň hünärmeni.

     Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda durmuşa geçirilýän oňyn özgertmeler syýasaty ýurduň jemgyýetçilik durmuşynyň ähli ugurlaryny öz içine alýar. Döwleti we jemgyýeti mundan beýläkde demokratiýalaşdyrmakda, raýatlaryň hukuklaryny, azatlyklaryny berkitmekde, milli kanunçylygymyzyň hukuk binýadyny halkara hukugynyň umumy ykrar edilen kadalaryna laýyklykda kämilleşdirmekde, sanly hyzmatlary milli ykdysadyýetiň ähli ugurlaryna ornaşdyrmakda giň gerimli işler amala aşyrylýar. Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýylynda hem bu işler üstünlikli ösdürilýär. Adamzadyň ýaşaýşyny hakyky eşrete öwrüp bilýän güýje eýe bolan sanly ulgamyň esasy ugurlary kesgitlenip, milli bilim, kanunçylyk, saglygy goraýyş, şäher gurluşyk, oba hojalygy ulgamlarynda netijeli işler amala aşyrylýar. Jemgyýetiň we döwletiň galkynyşy bilimiň, ylmyň ösüşi bilen berk baglanyşyklydyr. Bu günki­gün ylym we bilim ösüşleriň kämil binýady hökmünde kesgitlenilýär. Bilimiň, ylmyň, tehnologiýanyň we önümçiligiň baglanyşygy netijesinde

durmuş­ykdysady özgertmeler sazlaşykly alnyp barylýar. Şonuň netijesinde bolsa ýurdumyzda önümçiligiň ähli pudaklaryna sanly ulgam giňden ornaşdyrylýar.

     Häzirki wagtda Ýer ýüzünde sanly ulgam, maglumat tehnologiýalary durmuşyň ähli ugurlaryna aralaşyp ugrady. Ýurdumyzda sanly ykdysadyýeti, innowasion we intellektual ösüşi ýokarlandyrmak, milli ykdysadyýetiň hukuk we institusional düzümini özgertmek boýunça netijeli işler amal edilýär. Hut şu nukdaýnazardan hem,ýurdumyzyň depginli ösüşini artdyrmak we durmuş ykdysady ulgamyny kämilleşdirmek maksady bilen, sanly ulgamy ornaşdyrmak bilen bagly kadalaşdyryjy hukuk namalary döwrebaplaşdyrylyp, kämilleşdirilip, kanunlar, konsepsiýalar, döwlet maksatnamalary kabul edilýär. Ýurdumyzda sanly ulgamyň kanunçylyk binýady berkidilýär. Bu babatda «Elektron hökümet hakynda», «Maglumat we ony goramak hakynda», «Türkmenistanda Internet torunyň ösüşini we internet hyzmatlaryny etmegi hukuk taýdan düzgünleşdirmek hakynda», «Elektron resminama, elektron resminama dolanyşygy we sanly hyzmatlar hakynda»,

«Kiberhowpsuzlyk hakynda», «Şahsy durmuş barada maglumat we ony goramak hakynda» Türkmenistanyň Kanunlaryny we bu Kanunlara esaslanýan kadalaşdyryjy hukuk namalaryny görkezmek bolar. 

     Häzirki wagtda adam hukuklaryny we azatlyklaryny goramak döwletimiziň baş maksadynda goýuldy. Döwletiň, jemgyýetiň medeni, ykdysady, intellektual, mümkinçilikleriniň ösmegi üçin ýurduň geljegi bolan ýaş nesle öwredilýän bilime aýratyn ähmiýet berilýär. Bu ulgamy sanlylaşdyrmak, ösdürmek hem-de hukuk binýadyny berkitmek esasy wezipeleriň biridir. Türkmenistanyň Konstitusiýasynyň 55-nji maddasynda her bir adamyň bilim almaga bolan hukugy kepillendirilip, ähli bilim edaralary üçin hökmany bolan döwlet bilim standartlary bellenilýär. Milli bilim babatda gatnaşyklary düzgünleşdirýän kadalaşdyryjy hukuk namalarynyň toplumlaýyn we bitewi häsiýete eýe bolmagy kanunçylyk namalarynda aýdyň şöhlelenýär. Esasy Kanunymyzyň kadalaryna esaslanýan Türkmenistanyň «Bilim hakynda» Kanuny döwletimizde üstünlikli dowam edýän bilim özgertmeleri bilen baglanyşykly hukuk gatnaşyklaryny düzgünleşdirýär. Bilime sanly ulgamy ornaşdyrmak Kanunyň 6-njy maddasynda görkezilýär.

    Türkmenistan milli bilim ulgamyny kämilleşdirmekde halkara şertnamalaryna ilkinjileriň hatarynda goşulmak bilen, öz üstüne alan halkara borçnamalaryny üstünlikli berjaý etmekde maksatnamalaýyn işleri alyp barýar. Birleşen Milletler Guramasynyň Durnukly ösüş maksatlarynyň dördünjisi bolan «Hemmeleri öz içine alýan we adalatly hem-de ýokary hilli bilimi üpjün etmek we hemmeleriň bütin ömrüniň dowamynda

okamak mümkinçiligini höweslendirmek» atly maksadyny durmuşa geçirmekde alnyp barylýan işler muny tassyklaýar. Bilim ulgamyny okgunly ösdürmegiň her bir ugrunyň Milletler Bileleşigi tarapyndan kabul edilen 2030-njy ýyla çenli döwür üçin Durnukly ösüş maksatlaryna wezipelerine kybap gelýändigini aýratyn bellemek gerek. 

     Häzirki zaman şertlerinde jemgyýetiň ösüşi ýurdumyzyň bilim ulgamynda sanly tehnologiýalardan netijeli peýdalanyp, dünýäniň öňdebaryjy tejribelerinden ugur alyp, okatmakda, pedagogik işgärleri taýýarlamakda, gaýtadan taýýarlamakda we olaryň hünär derejelerini ýokarlandyrmakda giň gerimli ulgamlaýyn özgertmeleri geçirmegi, umumy bilim maksatnamalary boýunça okatmagyň usulyýetini yzygiderli kämilleşdirmegi talap edýär. Şunuň bilen baglylykda, «Türkmenistanda umumy bilim maksatnamalary boýunça okatmagyň usulyýetini kämilleşdirmegiň 2028-nji ýyla çenli Konsepsiýasy» bilim bermegiň hilini dünýä standartlaryna laýyk getirmegi nazarlaýar. Sanly ösüşiň durmuşyň ähli ugruny gurşap almagy, täze tehnologiýalaryň döredilmegi ýaş nesliň taýýarlygynyň barha kämilleşdirilmegini talap edýär. Okatmagyň täze usullaryny we tehnologiýalaryny durmuşa ornaşdyrmak döwrüň wajyp meseleleriniň birine öwrüldi. Häzirki döwürde geljekki hünärmenleri halkara ülňülerinde sazlaşykly we hemmetaraplaýyn ösen derejede taýýarlamak möhüm wezipeleriň biridir. Şunuň bilen baglylykda, täze taryhy döwürde ýurdumyzda innowasion tehnologiýalary öwrenmäge,

kompýuter programmalaryny düzmäge uly üns berilýär. Elektron maglumatlar asyrynda iň zerur ugurlar hökmünde kompýuter programmalaryndan baş çykarmak, robototehnikany kämil özleşdirmek we kämil tehnologiýalary durmuşa ornaşdyrmak möhümdir. 

     Türkmen halkynyň Milli Lideri Gahryman Arkadagymyz tarapyndan başy başlanan beýik işleriň hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda üstünlikli dowam etdirilmegi Watanymyzyň bilimler ýurdy hökmünde rowaçlyklara beslenmegi üçin giň mümkinçilikleri açýar. Mekdebe çenli çagalar edaralarynyň, umumybilim edaralarynyň, hünär bilimi edaralarynyň döwrebap binalarynyň gurlup ulanylmaga berilmegi, olarda sanly ulgamdan peýdalanmaga döredilen mümkinçilikler we şertler ýurdumyzy ösüşlere besleýär.

Nepes ROZYÝEW,

Türkmenistanyň Mejlisiniň deputaty, Ylym, bilim, medeniýet we ýaşlar syýasaty baradaky komitetiniň agzasy.

     Hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda ýurdumyz BMG-niň düzüm birlikleri we beýleki halkara guramalary bilen adam hukuklary, gender deňligi, enäniň we çaganyň saglygyny goramak we beýlekiler babatda meseleleriň giň gerimi boýunça yzygiderli hyzmatdaşlygy alyp barýar. Şeýle çemeleşme Türkmenistanyň Konstitusiýasynda öz beýanyny tapdy. Bu ýörelgä laýyklykda, ýurdumyzda «Aýallaryň we erkekleriň deň hukuklarynyň we deň mümkinçilikleriniň üpjün edilmeginiň döwlet kepillikleri hakynda» Türkmenistanyň Kanuny hereket edýär. Döwletimiz adam hukuklary boýunça esasy halkara resminamalara, şol sanda zenanlaryň hukuklary hakynda konwensiýalara we deklarasiýalara goşuldy.

     Gender deňligi meselesine diňe bir Türkmenistanda däl, eýsem, Merkezi Aziýa sebitinde ýokary ähmiýet bermek maksady bilen, 2021-nji ýyldan başlap, her ýyl Merkezi Aziýa ýurtlarynyň zenanlarynyň dialogy geçirilýär. Bu däbiň dowamy hökmünde 2025-nji ýylyň 29-njy maýynda Täjigistan Respublikasynyň paýtagty Duşenbe şäherinde «Zenanlar we buzluklar» at bilen Merkezi Aziýa ýurtlarynyň zenanlarynyň dialogy geçirildi. Forum «Howanyň üýtgemeginiň öňüni almakda we oňa uýgunlaşmakda zenanlaryň orny», şeýle hem «Buzluklary gorap saklamakda zenanlaryň üstünlikli başlangyçlary» diýen iki sany plenar mejlisden ybarat boldy.

     Bilşimiz ýaly, köp döwletleriň, şol sanda Türkmenistanyň Daşary syýasatynyň ileri tutulýan ugry hökmünde suw diplomatiýasy çykyş edýär. Oňa köptaraplaýyn hyzmatdaşlygyň syýasy diplomatik görnüşi hökmünde garalýar. 

     Türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy «Bitewi suw» sammitinde eden çykyşynda: «Buzluklaryň Türkmenistandan uzakda ýerleşýändigine garamazdan, biziň ýurdumyz üçin olaryň ägirt uly ähmiýeti bardyr. Buzluklar sebitde ýaşaýşyň, oba hojalygynyň we ekoulgamyň esasy serişdesi bolan Amyderýa ýaly derýalaryň tebigy çeşmeleri bolup durýar. Biz diňe iň häzirki zaman tehnologiýalaryny ulanmak arkaly buzluklary gorap saklamagyň mümkindigine ynanýarys» diýip belledi. 

     Ýurdumyz Merkezi Aziýanyň ähli beýleki ýurtlary ýaly arid zolagynda ýerleşmek bilen, howanyň üýtgemeginiň täsirlerini özünde duýýar. Şunuň bilen baglylykda, howanyň üýtgemegine uýgunlaşmak we täsirini gowşatmak boýunça çärelere diňe bir ekologiýa çygrynda däl, eýsem, ykdysady we durmuş çygyrlarynda hem aýratyn üns berilýär. 

     Türkmenistanyň howanyň üýtgemegi boýunça milli strategiýasy suw we oba hojalygy, toprak we ýer serişdeleri pudaklary, ekoulgamlar we tokaýlar üçin uýgunlaşdyryş çäreleriň, şeýle hem senagat, energetika we ulag pudaklary boýunça çäreleriň giňişleýin sanawyny öz içine alýar.

     Her ýyl Tokaý maksatnamasynyň çäginde bütin yurt boýunça 3­million düýbe çenli ýaprakly, pürli we miweli agaçlar ekilýär. Suw serişdelerini gorap saklamak we howanyň üýtgemegine uýgunlaşmak bilen bagly ählumumy meseleleri çözmäge saldamly goşantlaryň mysallarynyň biri hem «Altyn asyr» türkmen kölüniň gurluşygy bolup durýar. Bu gidrotehniki taslama ýurduň çäginde, şonuň ýaly-da bütin Merkezi Aziýa sebitinde ekologiýa abadançylygyny üpjün etmäge ýardam etmegi maksat edinýär. Şunda Türkmenistanyň zenanlarynyň ekologiýa maksatnamalaryny işläp taýýarlamaga, tassyklamaga we amala aşyrmaga işjeň çekilýändigini bellemek zerurdyr.

     Häzirki zaman tehnikasyna ussatlyk bilen erk etmek we zerur bolan çeşmeleri peýdalanmak bilen, zenanlar azyk howpsuzlygyny gazanmak, ýerden peýdalanmak, howanyň üýtgemeginiň zyýanly täsirlerini azaltmak boýunça amala aşyrylýan işlere işjeň gatnaşýarlar. Duşenbe şäherinde geçirilen «Zenanlar we buzluklar» atly Merkezi Aziýa ýurtlarynyň zenanlarynyň dialogynda çykyş edenler bular barada giňişleýin

durup geçdiler. 

     Türkmen zenanlaryna şeýle ajaýyp mümkinçilikleri döredip berýän Gahryman Arkadagymyza hem-de Arkadagly Gahryman Serdarymyza alkyş aýdýarys.

Çemen REJEPOWA,

Türkmenistanyň Mejlisiniň deputaty, Ýerli wekilçilikli 

häkimiýet we öz-özüni dolandyryş edaralary bilen 

işlemek baradaky komitetiniň agzasy.

     Täze taryhy döwrümizde Gahryman Arkadagymyzyň hem-de hormatly Prezidentimiziň tagallalarynyň netijesinde, rowaçlyklara beslenýän ýurdumyzda ýaşlar syýasaty üstünlikli durmuşa geçirilýär. Şunda giň gözýetimli, çuňňur dünýägaraýyşly we täzeçe pikirlenmäge ukyply ýaşlary kemala getirmäge aýratyn üns berilýär. Çünki ýaş nesil baradaky alada eziz Watanymyzyň geljegi baradaky aladadyr.

     Gahryman Arkadagymyz «Ömrümiň manysynyň dowamaty» atly kitabynda: «Men türkmen ýaşlaryna kalbymyň töründen orun berip, olary ezizleýärin» diýýän bolsa, Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň «Ýaşlar — Watanyň daýanjy» atly kitabynda: «Ýaşlar döwletimiziň kuwwatly güýjüdir, halkymyzyň belent maksatlara ýugrulan nurana geljegidir» diýip nygtamagy ýaş nesillerimize bildirilýän uly ynamyň beýanydyr. Milli Liderimiziň hem­de döwlet Baştutanymyzyň durmuş tejribelerine esaslanyp berýän öwüt­ündewleri ýaş nesillerimiz üçin nusgalyk ýol­ýörelgedir. 

     Häzirki wagtda ýurdumyzda ýaşlaryň hukuklary ygtybarly goralyp, mertebesi belent tutulýar, olaryň ýaşaýyş derejesini we durmuş taýdan goraglylygyny ýokarlandyrmak üçin zerur şertler döredilýär. Ýaş türkmenistanlylaryň döredijilik taýdan kämilleşmegine möhüm ähmiýet berilýär. Bu ugurda durmuşa geçirilýän işler, ilkinji nobatda, köpugurly bilim bermäge, ýaş nesli watançylyk ruhunda terbiýelemek üçin zerur şertleri üpjün etmäge gönükdirilendir. 

     Mälim bolşy ýaly, 2022­nji ýylyň 1­nji sentýabrynda «Ýaşlar barada döwlet syýasaty hakynda» Türkmenistanyň Kanunyň rejelenen görnüşi kabul edildi. Jemgyýetiň iň işjeň bölegini düzýän ýaşlaryň pikir­garaýyşlary çuňňur öwrenilip taýýarlanylan, 10 bapdan we 57 maddadan ybarat bu kanunda ýaşlar barada döwlet syýasatynyň maksatlary, wezipeleri, ýörelgeleri, esasy ugurlary kesgitlenilip, ylym­bilim, döredijilik, telekeçilik, maşgala babatda ýaşlarymyzyň goldanylmagy we goralmagy göz öňünde tutulýar.

     «Bir ýyl öňüňi görjek bolsaň, däne ýetişdir. On ýyl öňüňi görjek bolsaň, bag ýetişdir. Ýüz ýyl öňüňi görjek bolsaň, terbiýeli nesil ýetişdir» diýlişi ýaly, ata Watanymyzyň at­abraýynyň has­da ýokarlanmagyna öz mynasyp goşantlaryny goşýan nesilleri terbiýeläp ýetişdirmek biziň mukaddes borjumyzdyr. Şu jähetden, Kanuna «Ýaşlaryň watançylyk terbiýesi» atly täze babyň girizilmegi ýaşlarymyzy watançylyk ruhunda terbiýelemek ugrunda durmuşa geçirilýän beýik işleriň kanunçylyk binýadyny döretmekde uly ähmiýete eýedir.

     Dünýäniň häzirki şertlerinde parahatçylygy we howpsuzlygy pugtalandyrmak işlerinde ýaşlara wajyp ähmiýet berilýär. Şoňa görä­de, hormatly Prezidentimiziň Karary bilen «Türkmenistanyň ýaşlarynyň halkara hyzmatdaşlygynyň 2023 — 2030­njy ýyllar üçin Strategiýasynyň» tassyklanylmagy, şeýle hem Türkmenistanyň Magtymguly adyndaky Ýaşlar guramasynyň ÝUNESKO­nyň  Bütindünýä Ýaşlar jemgyýetiniň resmi agzalygyna kabul edilmegi dünýä jemgyýetçiliginde ýaşlar hyzmatdaşlygyny ösdürmäge aýratyn üns berilýändigine şaýatlyk edýär. 

     Ýaşlar syýasatyny halkara derejede ýaýbaňlandyrmak Türkmenistanyň daşary syýasy strategiýasynyň hem esasy ugurlarynyň biridir. Şoňa görä­de, 2023­nji ýylda Arkadag şäherindäki Aba Annaýew adyndaky Halkara atçylyk akademiýasynda «Dialog — parahatçylygyň kepili» atly halkara ýaşlar forumynyň, Türkmenistanyň Daşary işler ministsliginiň Halkara gatnaşyklary institutynda «Halklaryň dostlugy — ýaşlaryň bagtyýar geljeginiň kepili» atly Ýaşlaryň halkara maslahatynyň, şeýle hem Mary şäherinde «Beýik Ýüpek ýolunyň täze eýýamy» atly Merkezi Aziýa ýurtlarynyň we Hytaýyň ýaşlarynyň forumynyň geçirilmegi taryhy wakalaryň hataryndan orun aldy.

     Jemläp aýdanyňda, türkmen ýaşlary jemgyýetiň ähli gurşawynda bolup geçýän özgerişleri, täzelikleri durmuşa geçirmäge we ösdürmäge ukyplydyrlar. Ýaşlar döwletiň işjeň we örän wajyp güýjüdir, olaryň islegleri, gymmatlyklary, garaýyşlary geljegiň binýadydyr. Ýurdumyzy gülledip ösdürmek babatda ägirt uly işleri amala aşyrýan, ýaş nesle uly ynam bildirýän Gahryman Arkadagymyzyň hem­de Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň janlary sag, ömürleri uzak, beýik işleri elmydama rowaç bolsun!

Maksat JANMYRADOW,

Türkmenistanyň Magtymguly adyndaky Ýaşlar guramasynyň 

Mary welaýat geňeşiniň başlygy, Mejlisiň deputaty.

     Nirede parahatçylyk, asudalyk, bagtyýarlyk bar bolsa, şol ýerde çagajyklaryň şadyýan sesleri belentden ýaňlanýar. Olar biziň kalbymyzyň buýsanjy, dünýämiziň iň uly şatlyk­şowhuny, öýlerimiziň ýaraşygy, bagtyýar durmuşymyzyň gül­gunçalary, ömrümiziň dowamaty.

     Täze taryhy döwürde ösüşleriň röwşen ýolundan bedew bady bilen öňe barýan eziz Diýarymyzda ýetilen belent sepgitleriň hözirini görüp, erkana durmuşda ýaşaýan çagalar baradaky alada ýurdumyzda alnyp barylýan döwlet syýasatynyň esasy ugurlarynyň biridir. Çaga hukuklarynyň goragynyň binýadynyň berkden tutulyp, bu ugurdaky milli kanunçylygyň halkara hukugyň umumy ykrar edilen kadalaryna, döwrüň talabyna laýyklykda yzygiderli kämilleşdirilmegi bagtyýar nesilleriň bähbidinden ugur alýar. «Jemgyýetiň we döwletiň iň ýokary gymmatlygy adamdyr» diýip ykrar edýän Türkmenistanyň Konstitusiýasyna esaslanýan kanunçylyk namalarynda çaga hukuklarynyň goragynyň kanuny esaslarynyň, şeýle-de ýaş nesilleriň hemmetaraplaýyn ösüşiniň üpjün edilmegi meselelerine örän jogapkärli hem-de toplumlaýyn esasda çemeleşilýär. Esasy Kanunymyzyň 40-njy maddasynda: «Ata-eneler ýa-da olaryň ornuny tutýan adamlar çagalaryny terbiýelemäge, olaryň saglygy, ösüşi, okuwy barada alada etmäge, olary zähmete taýýarlamaga, kanunlara, taryhy we milli däp-dessurlara hormat goýmak medeniýetini olaryň aňyna ornaşdyrmaga hukuklydyrlar we borçludyrlar» diýlip berkidilýär. Milli kanunçylygymyzda Konstitusiýadan ugur alýan Türkmenistanyň Zähmet, Maşgala, Ýaşaýyş jaý, Ilaty durmuş taýdan goramak hakynda Kodeksleri, «Ýaşlaryň zähmet 

çekmäge bolan hukugynyň kepillendirmesi hakynda», «Çaganyň hukuklarynyň döwlet kepillikleri hakynda», «Bilim hakynda», «Ýaşlar barada döwlet syýasaty hakynda», «Raýatlaryň saglygynyň goralmagy hakynda», «Ene süýdi bilen iýmitlendirmegi wagyz etmek we goldamak hakynda», «Hossarlyk we howandarlyk hakynda», «Durmuş hyzmatlary hakynda», «Türkmenistanyň «Arkadag» medalyny döretmek hakynda» Türkmenistanyň Kanunlary çagalygy goramagyň, bu ugurdaky işleri höweslendirmegiň kanuny hukuk esaslary bolup durýar. Bu Kanunlara esaslanýan milli strategiýalaryň, maksatnamalaryň we olary amala aşyrmak boýunça meýilnamalaryň kabul edilmegi, durmuşa ornaşdyrylmagy ýurduň geljegi bolan ýaş nesiller hakdaky aladanyň döwlet derejesindedigini tassyklaýar. 

     «Çaganyň hukuklarynyň döwlet kepillikleri hakynda» Türkmenistanyň Kanunynyň 6-njy maddasynda: «Çaganyň iň gowy bähbitleriniň üpjün edilmegi onuň bähbitleri babatda döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugry bolup durýar» diýlip bellenilýär. Bu Kanunda çaganyň azatlyklary, borçlary, gowy ýaşamaga, mynasyp terbiýelenmäge, şahsy aýratynlyga we durmuş taýdan goralmaga, ýaşaýyş jaýyna, maşgalada ýaşamaga, saglygyny goramaga, bilim almaga hukuklary anyk kesgitlenýär. 

     Türkmenistanyň Maşgala kodeksiniň 12-nji babynda çaganyň hukuklary, ata-enäniň olar babatdaky hukuklary we borçlary giňişleýin beýan edilip, körpe nesliň hukuklary hakdaky Konwensiýanyň kadalary öz beýanyny tapýar. Ýaş nesliň ýaşaýyş-durmuş şertlerini mundan beýläk-de gowulandyrmak, çagalary okatmak, durmuşa taýýarlamak, döwrebap dynç alşyny guramak, olar bilen geçirilýän terbiýeçilik işleriniň hilini has-da ýokarlandyrmak, ýurdumyzyň halkara şertnamalar esasynda çaga hukuklaryny üpjün etmek barada öz üstüne alan borçnamalaryna ygrarlydygyny beýan etmek maksady bilen, 2023-nji ýylda döwlet Baştutanymyzyň Karary bilen «Türkmenistanda çagalaryň hukuklaryny durmuşa geçirmek boýunça 2023 - 2028-nji ýyllar üçin Hereketleriň Milli meýilnamasynyň» tassyklanmagy çagalar hakyndaky aladalaryň üns merkezinden düşürilmeýändiginiň ýene-de bir güwäsine öwrüldi. 

     Türkmenistan 1994-nji ýylda BMG tarapyndan kabul edilen «Çaganyň hukuklary hakynda Konwensiýany» tassyklamak bilen, ösüp gelýän nesilleriň hemmetaraplaýyn kämilleşmegi üçin oňaýly şertleri üpjün etmäge işjeň gatnaşýandygyny nobatdaky gezek aýdyň görkezdi. BMG-niň Çagalar gaznasy bilen hyzmatdaşlygyň iş meýilnamalaryna laýyklykda, ýaş nesliň abadançylygyny üpjün etmek boýunça bilelikde alnyp barylmaly işleriň meýilleşdirilmegi bu ugurdan gatnaşyklarymyzy has-da berkidýär. Türkmenistanyň BMG-niň çaga hukuklary we bähbitleri babatda esasy ýörelgelerine ygrarlydygyny iş ýüzünde görkezmegi ÝUNISEF-niň uly goldawyna eýe bolýar. Munuň şeýledigini milli kanunçylygyň kämilleşdirilişi, meýilnamalaryň çäklerinde ýerine ýetirilýän toplumlaýyn çäreler, şeýle hem Türkmenistanyň 2024 — 2026-njy ýyllar üçin ÝUNISEF-niň Ýerine ýetiriji geňeşiniň agzalygyna saýlanmagy hem doly tassyklaýar. Ýurdumyzda çagalaryň şu güni, nurana geljegi barada alnyp barylýan işler BMG tarapyndan kabul edilen 2030-njy ýyla çenli döwür üçin Gün tertibinde kesgitlenen Durnukly ösüş maksatlarynyň «Sagdyn durmuşy üpjün etmek we hemmeler üçin islendik ýaşda abadançylyga ýardam etmek» atly üçünji maksadyna ýetmekde aýratyn ähmiýete eýedir.

     Gahryman Arkadagymyzyň hem-de hormatly Prezidentimiziň tagallalary bilen eneleriň we çagalaryň hukuklaryny goramaga gönükdirilen hukuk resminamalarynyň kabul edilmegi, olaryň döwrüň talabyna görä kämilleşdirilip durulmagy, paýtagtymyzda, Arkadag şäherinde welaýat merkezlerinde çaganyň we enäniň saglygyny goraýan «Ene mähri» merkezleriniň hereket etmegi, çaganyň irki döwürden hemmetaraplaýyn kadaly ösüşini, ajaýyp durmuşyny üpjün etmekde zerur şertleriň döredilmegi, şeýle hem köp çagaly maşgalalara durmuş ýeňillikleriniň berilmegi mähriban halkymyzy guwandyrýar we buýsandyrýar. 

     Çagalaryň jemgyýetde öz ornuny tapmagynda, olaryň saglygyny goramakda, bagtyýar durmuşyny üpjün etmekde, ýurduň ösüşlerine öz goşantlaryny goşmagyna höweslendirmekde, ähli taraplaýyn ösüşini üpjün etmäge zerur şertleri döretmekde Gurbanguly Berdimuhamedow adyndaky Howandarlyga mätäç çagalara hemaýat bermek boýunça haýyr-sahawat gaznasy tarapyndan nusgalyk işleriň alnyp barylýandygyny aýratyn bellemek gerek. Ýurdumyzyň hemişelik Bitaraplygynyň şanly 30 ýyllygyna beslenýän Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýylynda bu gaznanyň döredilmeginiň 4 ýyllygy mynasybetli Arkadag şäherinde «Parahatçylyk we ynanyşmak ýyly: çagalaryň hatyrasyna halkara işiniň ösüşi» atly maslahat geçirildi. Bu çäre hemaýata mätäç çagalaryň ykbalyna, olaryň nurana geljeginiň üpjün edilmegine örän jogapkärli hem-de toplumlaýyn esasda çemeleşilip, ýaş nesil barada edilýän çynlakaý tagallalaryň halkara derejede uly goldawa eýe bolýandygyny aýdyň şöhlelendirdi. 

     Birleşen Milletler Guramasynyň çagalaryň hukuklary we bähbitleri babatda esas goýujy maksatlaryna, ýörelgelerine ygrarlylygyň beýany hökmünde ýurdumyzyň resmi baýramçylyklarynyň sanawyna girizilen Çagalary goramagyň halkara güni 1-nji iýunda, bütin dünýäde bolşy ýaly, eziz Diýarymyzda hem giňden bellenildi. Bu senäniň şanyna ýurdumyzyň ähli künjeklerinde medeni-köpçülikleýin çäreler, döredijilik bäsleşikleri, sport ýaryşlary guraldy. 

     Bilşimiz ýaly, tomus paslynyň gelmegi bilen, mekdep okuwçylary dynç alyş möwsümine gadam basýar. Tomsuň güneşli günlerinde ýurdumyzyň ähli sebitlerinde hereket edýän çagalar sagaldyş we dynç alyş merkezlerinde ýaş türkmenistanlylaryň sapaly dynç, döwrebap bilim-terbiýe almagy, sagdyn ösmegi üçin ähli şertler döredilen. Munuň özi körpeleriň arzuwynyň hasyl bolýan ýurdunda maşgala institutlarynyň döwlet bilen gatnaşyklarynyň has berkemegine mümkinçilik berýän şertlerdir. Awazada, Gökderede we welaýat merkezlerinde gurlan dynç alyş we sagaldyş merkezlerinde çagalaryň müňlerçesi wagtyny şatlykly hem manyly geçirýär. 

     Körpeleriň arzyly islegleriniň hasyl bolýan şeýle ajaýyp zamanasynda bagtyýar çagalygyň ýurdy hökmünde ykrar edilen eziz Watanymyzyň ýaş nesliniň okamagy, öwrenmegi üçin ajaýyp mümkinçilikleri we şertleri döredip berýän Gahryman Arkadagymyza we hormatly Prezidentimize il-halkymyz tüýs ýürekden alkyş aýdýar.

Nepes ROZYÝEW,

Türkmenistanyň Mejlisiniň  deputaty, Ylym, bilim, medeniýet we ýaşlar syýasaty baradaky  komitetiniň agzasy.