Türkmenistan Diýarymyz daşary syýasatynyň baş ugry hökmünde bitaraplyk ýoluny saýlap aldy. Munuň özi tutuş dünýäde uly goldawa eýe boldy. Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň 1995-nji ýylyň 12-nji dekabrynda hem-de 2015-nji ýylyň 3-nji iýunynda kabul eden Kararnamalaryna laýyklykda, ýurdumyzyň hemişelik Bitaraplygy iki gezek ykrar edildi. Türkmen halkynyň Milli Lideri Gahryman Arkadagymyzyň oýlanyşykly başlangyçlaryny mynasyp dowam etdirýän hormatly Prezidentimiz  Arkadagly   Gahryman  Serdarymyzyň paýhasly baştutanlygynda durmuşa geçirilýän ägirt uly tutumlar baky Bitaraplygymyzyň rowaç ýörelgelerinden ugur alýar. Bu hukuk derejämiz dünýä bileleşiginiň maksatlaryna hem-de halkara  jemgyýet çiligiň bähbitlerine doly laýyk gelýändigi bilen tapawutlanýar.

      Bäş müň ýyllyk şöhratly taryhyň eýesi bolan halkymyz däp-dessurlary, kämil durmuş ýörelgeleri bilen asyrlarboýy parahatçylyk söýüjilik, hoşniýetli goňşuçylyk, göwnaçyklyk, adalatlylyk, birek-birege goldaw-hemaýat bermek, ynanyşmak ýaly ýörelgelere ygrarly bolupdyr. Gahryman Arkadagymyzyň hem-de Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň taýsyz tagallalary netijesinde halkymyzyň adamzat gymmatlyklaryny özünde jemleýän şol ýörelgeleri rowaçlyklara beslenýär. Munuň özi ynsanperwerlik ýörelgeleriniň türkmen halkynyň durmuşynda berk orun eýeleýändigini aňladýar. Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň parahatçylyk söýüji syýasatynyň netijesinde türkmen halkynyň asyrlaryň kämillik mekdebinde sünnälenen milli häsiýetleriniň dabaralanmasy bolup durýan baky Bitaraplygymyz diňe bir milli bähbitlerimiz bilen däl, eýsem, dünýä halklarynyň ýagşy arzuw-maksatlary, uzak möhletleýin döwletli tutumlary bilen hem sazlaşykly utgaşýar. Şeýlelikde, hemişelik Bitaraplygymyz dünýä döwletleri we halklary bilen dostlukly, özara bähbitli hyzmatdaşlyk gatnaşyklaryny alyp barmagyň, bagtyýar durmuşymyza gönükdirilen beýik tutumlaryň berk binýady bolup durýar.

Eziz Matdyýew,

«Balkan» gämi gurluşyk we 

abatlaýyş zawody» açyk görnüşli 

paýdarlar jemgyýetiniň baş 

inženeriniň orunbasary,

Türkmenistanyň Mejlisiniň 

deputaty.

     BMG-niň Baş Assambleýasy tarapyndan hemişelik Bitaraplyk hukuk ýagdaýy iki gezek ykrar edilen ata Watanymyzyň umumadamzat bähbitli başlangyçlary halkara jemgyýetçiliginde giň goldawa eýe bolýar. Gahryman Arkadagymyzyň, Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň taýsyz tagallalarynyň, beýik başlangyçlarynyň esasynda Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasy tarapyndan «2025-nji ýyl ­ Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýyly» diýlip yglan edildi. Munuň özi ýurdumyzyň başlangyjy bilen dünýäde parahatçylygyň we dost-doganlygyň ösdürilýändigini aýdyň beýan edýär. Türkmenistanyň oňyn Bitaraplyk syýasaty sebitde hem-de dünýäde durnuklylygy, howpsuzlygy berkitmekde, ykdysady we ynsanperwer hyzmatdaşlygy ösdürmekde aýratyn möhüm ähmiýete eýe bolup durýar. 

     Garaşsyz Türkmenistanyň hemişelik Bitaraplyk hukuk ýagdaýy sebit we ählumumy möçberli syýasy, ykdysady we ynsanperwer meseleleri çözmäge juda oňyn täsir edýän ýagdaý hökmünde, dünýä syýasatynda has hem möhüm ýörelge bolup, bu babatdaky netijeler dünýä jemgyýetçiligine barha aýdyň bolýar. Hormatly Prezidentimiz  «Ýaşlar- -Watanyň daýanjy» atly kitabynda şeýle belleýär: «Biziň alyp barýan içeri we daşary syýasatymyz, innowasiýalara esaslanýan milli ykdysadyýetimiziň dürli pudaklaryny ösdürmäge mümkinçilik berýän giň gerimli we strategik maksatnamalarymyz, ösüşimiziň hemmetaraplaýyn sazlaşykly milli nusgasy, iri halkara guramalaryň belent münberlerinden adamzadyň parahat, bagtyýar geljeginiň hatyrasyna öňe sürýän derwaýys başlangyçlarymyz, «Dialog- parahatçylygyň kepili» atly ýörelgä eýerip, dünýäniň halklarydyr ýurtlary bilen ýola goýýan dost-doganlyk gatnaşyklarymyz halkara bileleşikde uly gyzyklanma döredýär». Şu parasatly sözlerden görnüşi ýaly, «Dialog - parahatçylygyň kepili» atly beýik taglymat bu günki günde bütin dünýäde goldanylýar. Halkara gatnaşyklarynda bu taglymat işjeň ulanylyp, dost-doganlygy berkitmäge hyzmat edýär. 

     Garaşsyz Türkmenistanyň hemişelik Bitaraplyk hukuk ýagdaýy birek-birege hormat goýmagyň, deňhukuklylygyň, özara bähbitli hyzmatdaşlygyň esasynda döwletleriň arasyndaky gatnaşyklaryň mizemez nyşany hökmünde çykyş edýär. Türkmenistanyň Esasy Kanuny bolan Konstitusiýanyň 2-nji maddasynda döwletimiziň hemişelik hukuk ýagdaýy şeýle kesgitlenýär: «Türkmenistan dünýä bileleşigi tarapyndan ykrar edilen we kanun esasynda berkidilen hemişelik bitaraplyk hukuk ýagdaýyna eýedir». Bu bolsa hemişelik Bitaraplygymyzyň Konstitusiýamyz tarapyndan berkidilendigini aýdyň görkezýär. Şu nukdaýnazardan-da, ýurdumyzyň hemişelik Bitaraplygy halkara we sebit derejesinde uly ähmiýete eýedir. Çünki türkmeniň saýlan ak ýoly ­  hemişelik Bitaraplyk, baky parahatçylyk halkymyzyň bagtydyr. 

Perman SAPAROW, 

Türkmenistanyň Mejlisiniň Durmuş syýasaty 

baradaky komitetiniň baş hünärmeni.

     Parahatçylyk we ynanyşmak adamzadyň abadan geljegini üpjün etmekde biri-biri bilen aýrylmaz baglanyşykly gymmatly düşünjeler bolup durýar. Şonuň üçinem hormatly Prezidentimiziň alyp barýan öňdengörüjilikli daşary syýasaty dünýäde parahatçylygy, ynanyşmagy we hyzmatdaşlygy pugtalandyrmagyň ýörelgesine eýerýändigi bilen adamzat jemgyýetçiliginde uly gyzyklanma döredýär. Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň kabul eden Kararnamalarynyň ikisi bilen ykrar edilen hemişelik Bitaraplygymyzyň taryhy ähmiýeti uludyr. Hemişelik Bitaraplygymyzyň 30 ýyllygynyň uly toýunyň üstümizdäki — Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýylynda toýlanyljakdygy şanly ýylymyzyň şanyna şan goşýar.

     Garaşsyz döwletimiziň Bitaraplyk hukuk derejesinden ugur alyp öňe sürýän halkara ähmiýetli başlangyçlaram dünýä jemgyýetçiliginiň ünsüni özüne çekýär we içgin öwrenilýär. Mysal üçin, geçen ýylda Türkmenistanyň başlangyjy esasynda BMG-niň Baş Assambleýasy tarapyndan “2025-nji  ýyl — Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýyly” hem-de “Merkezi Aziýa — parahatçylyk, ynanyşmak we hyzmatdaşlyk zolagy” atly Kararnamalaryň Milletler Bileleşigine agza döwletleriň biragyzdan goldamagynda kabul edilmegi möhüm waka boldy. Munuň özi Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň parasatly daşary syýasatynyň rowaç alyp, uly goldawa eýe bolýandygyna aýdyň subutnamadyr. Döwlet Baştutanymyzyň hoşniýetli, parahatçylyksöýüjilikli, daşary syýasat strategiýasy giň gerime eýe bolup, bütin dünýäde ählumumy howpsuzlygy berkidip, parahatçylykly gatnaşyklarda özara bähbitli köptaraplaýyn hyzmatdaşlygy ösdürmäge ýardam edýär. Bu ýörelge bolsa, durnukly ösüşi, abadançylygy, rahat durmuşy kepillendirýär.

Atamyrat AMANDURDYÝEW.

S.Türkmenbaşy şäherçesindäki 

saglyk merkeziniň bölüm müdiri, 

Türkmenistanyň Mejlisiniň deputaty.

     Türkmen halkynyň Milli Lideri Gahryman Arkadagymyzyň beýik başlangyçlaryny mynasyp dowam edýän Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň tagallalary bilen gurluşygynyň birinji tapgyry tamamlanan nusgalyk şäher —Arkadag şäheriniň açylyp, ulanylmaga berilmegi taryhy waka boldy. Gojaman Köpetdagyň eteginde peýda bolan bu ajaýyp şäher “akylly” şäher konsepsiýasynyň ýörelgelerinden ugur alnyp bina edildi. Arkadag şäherine Türkmenistanyň Kanuny esasynda döwlet ähmiýetli şäher diýen hukuk derejesiniň berilmegini ýatlamagam guwandyrýar. 

     Bu şäher häzirki zaman “akylly” şäher konsepsiýasynyň ýörelgelerinden ugur alnyp guruldy. Peder ýoluny mynasyp dowam edýän Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň baştutanlygynda ajaýyp şäheriň gurluşygynyň ikinji tapgyry üstünlikli alnyp barylýar.

     “Akylly” şäher konsepsiýasy esasynda bu döwrebap şäherde edara we durmuş-medeni binalar we desgalar, has oňaýly, ýaşaýyş jaýlary gurlup, ulanylmaga berildi. Şeýle hem bu ajaýyp şäherde ministrlikleriň, pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň, banklaryň şahamçalarynyň we beýleki edaralaryň gözel binalary Arkadag şäheriniň görküne görk goşýar. Dünýä nusgalyk Arkadag şäheri — milli binagärligiň merjeni, ajaýyp keşbi göreni haýrana goýýar. Şäheriň binalarynyň we desgalarynyň gurluşygynda ekologik taýdan arassa materiallaryň ulanylandygyny ýatlamak ýakymlydyr. “Akylly” şäherde ekologiýa taýdan arassa elektrobuslaryň we elektromobil taksileriň amatly hyzmatlarynyň ýola goýulmagy bähbitli çözgütlere mümkinçilik berýär.

     Gurluşygynyň ikinji tapgyryna badalga berlen ajaýyp — Arkadag şäheri dünýä nusgalyk şäherdigi bilen özüne çekýär. Garaşsyz, Bitarap Watanymyzyň bu gözel mekanyň uly geljegi guwanjymyza guwanç goşýar.

Saparmyrat ÇARŞAKOW.

Türkmengala etrap alyjylar jemgyýetiniň ykdysatçysy, 

Türkmenistanyň Mejlisiniň deputaty

     Hormatly Prezidentimiziň: «Birleşen Milletler Guramasy tarapyndan iki gezek ykrar edilen ýurdumyzyň hemişelik Bitaraplyk hukuk ýagdaýy halkymyzyň beýik gymmatlygydyr» diýip belleýşi ýaly, baky Bitaraplygymyz ilkinji gezek 1995-nji ýylda 185 döwletiň biragyzdan ses bermegi bilen ykrar edilen bolsa, 2015-nji ýylda 193 döwletiň goldamagynda ikinji gezek ykrar edildi. Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe hormatly Prezidentimiziň başlangyjy bilen BMG-niň Baş Assambleýasy tarapyndan 2025-nji ýylyň «Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýyly» diýlip yglan edilmegi bolsa Bitaraplyk syýasatymyzyň berkarar döwletimiziň Ýer ýüzündäki abraý-mertebesini has-da pugtalandyrmakdaky ähmiýetiniň iňňän uludygyny subut edýär.

     Ýurdumyzyň hemişelik Bitaraplygynyň kökleri halkymyzyň müňýyllyklara uzaýan taryhyndan gözbaş alýar. Hoşniýetli Bitaraplyk parasatly pederlerimiziň ädimme-ädim sünnäläp gelen ynsanperwer ýol-ýörelgeleriniň biridir. Häzirki ajaýyp döwrümizde bu ýörelge täzeden dikeldilip, berkarar türkmen döwletiniň syýasatyna esas edilip, mynasyp dowam etdirilýär. Agzybirlikden kemal tapan halkymyz asyrlarboýy gelýän gadymy däp-dessurlaryna, myhman-mediwany güler ýüzli garşylamak, rehim-şepagatly bolmak, birek-biregi goldamak bilen bagly esasy ýol-ýörelgelerine eýerip, deňhukukly we özara bähbitli gatnaşyklary saklamaga, ähli ýurtlar bilen özara bähbitli hyzmatdaşlyk etmäge taýýardygyny dünýä ýüzüne äşgär etdi. Ulus-ilimiziň şu dogrusyndaky ýürek isleglerini we aýdyň maksatlaryny özünde jemleýän Türkmenistanyň Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýylynyň dowamyndaky işleriniň we ileri tutýan ugurlarynyň Konsepsiýasy döwletimiziň ählumumy parahatçylygyň, gülläp ösüşiň we abadançylygyň hatyrasyna Milletler Bileleşigi bilen hyzmatdaşlygy giňden ýaýbaňlandyrmaga, halkara meselelerini parahatçylyk we ynanyşmak arkaly çözmäge örän gyzyklanýandygyny ýene-de bir gezek tassyklaýar. 

    Ata Watanymyzyň Bitaraplygynyň ýöne bir hormatly dereje däldigini, eýsem, parahatçylygy goramak, ylalaşyklary berkitmek ugrundaky tagallalaryň jemidigini Milli Liderimiz we hormatly Prezidentimiz Milletler Bileleşiginiň forumlarynda söwda-ykdysady gatnaşyklary ösdürmek, howanyň üýtgemegi bilen baglylykda ekologik howpsuzlyk boýunça teklipleri, daşky gurşawy goramak, energetika howpsuzlygyny üpjün etmek, halkara ulag geçelgelerini döretmek barada öňe sürýän başlangyçlary, şeýle-de iş ýüzünde amala aşyrýan dünýä nusgalyk özgertmeleri bilen subut edýär. Hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda Garaşsyz döwletimiziň Bitaraplyk hukuk ýagdaýynyň maksady halkara hukugyň kadalaryna hem-de borçnamalaryna gyşarnyksyz eýerip, geosyýasy we geoykdysady mümkinçilikleri asuda, abadan durmuşyň, döredijilikli ösüşiň bähbidine gönükdirilýär. Şoňa görä-de, Birleşen Milletler Guramasy, Ýewropa Bileleşigi, Şanhaý Hyzmatdaşlyk Guramasy, Garaşsyz Döwletleriň Arkalaşygy ýaly dünýäniň abraýly halkara guramalary,  Aziýa -Ýuwaş umman sebitleri, Orta hem-de Ýakyn Gündogar, Ýewropa we Amerika döwletleri bilen syýasy-ykdysady, medeni-ynsanperwer ugurlarda özara bähbitli hyzmatdaşlygy berkitmäge uly ähmiýet berýär. Munuň özi Gahryman Arkadagymyzyň we hormatly Prezidentimiziň dünýäde parahatçylygyň rowaçlanmagy, ählumumy howpsuzlygyň pugtalanmagy ugrundaky tagallalarynyň ajaýyp netijesidir.

Serdar ÝUMITOW,

Çärjew etrap häkimliginiň 

baş hünärmeni, 

Türkmenistanyň 

Mejlisiniň deputaty.

     Döwletiň ösüşi belli bir derejede onuň dünýä döwletleri bilen parahatçylyk söýüjilikli gatnaşyklarynyň gerimine bagly bolýar. Türkmenistanyň hoşniýetlilik we parahatçylyk söýüjilik ýörelgelerine esaslanýan daşary syýasaty dünýä döwletleri we halkara guramalar bilen deňhukukly hem-de özara bähbitli hyzmatdaşlygy giň gerimde ösdürmäge gönükdirilendir. Häzirki wagta çenli Türkmenistan dünýäniň 156 döwleti bilen işjeň diplomatik gatnaşyklary ýola goýdy. Halkara guramalaryň 50-den gowragyna agza bolmak bilen, ýurdumyz borçlaryna ygrarly, ygtybarly we ynamdar hyzmatdaş hökmünde özüni dünýä tanatdy.

     Diplomatik wekilhanalarymyz dünýäniň iri sebitleriniň onlarça ýurdunda hereket etmek bilen, şol ýurtlarda ikitaraplaýyn gatnaşyklary ösdürmekde we milli bähbitlerimizi üpjün etmekde netijeli işleri alyp barýarlar. Arkadagly Gahryman Serdarymyz ýurdumyzyň diplomatik korpusynyň anyk wezipelerini kesgitläp, Bitarap döwletimiziň alyp barýan halkara hyzmatdaşlygynyň geriminiň yzygiderli giňelýändigini we onuň köpugurly häsiýete eýedigini, Türkmenistanyň dünýä giňişliginde tutýan ornunyň berkeýändigini we täsiriniň barha artýandygyny aýratyn nygtaýar. Halkara gatnaşyklarda hemişelik Bitaraplyk syýasatynyň derwaýys häsiýete eýe bolýandygy nygtalmaga mynasyp. Türkmenistan dünýäniň beýleki döwletleri bilen diplomatik gatnaşyklaryny oňyn häsiýetli «Açyk gapylar» syýasaty esasynda barha berkidýär. 

     Hemişelik Bitaraplygymyzyň gymmaty, ähmiýeti halkara borçlar meselesinde ygrarlylyga eýerýän döwletimiziň hoşniýetli goňşuçylyk, sebit, şol bir wagtda dünýä döwletleri bilen köpasyrlyk däplerini, baý taryhy tejribesini, medeni we ykdysady ýagdaýlaryny öwrenmek esasynda ýola goýan hyzmatdaşlygynyň üstünliklere beslenmeginde ýüze çykýar. Umumadamzat bähbitli başlangyçlarynyň halkara giňişlikde ählumumy ykrara eýe bolmagynda şöhlelenýär. Ýurdumyzyň Bitaraplyk derejesi häzirki wagtda hem sebit we dünýä möçberinde ýagdaýlary durnuklylaşdyrmakda, ynsanperwer, syýasy, ykdysady, ekologik taýdan wajyp meseleler çözülende döwletleriň we halkara guramalaryň netijeli hyzmatdaşlygyna oňyn täsirini ýetirýär. Hususan-da, ýurdumyz ählumumy parahatçylygy we howpsuzlygy üpjün etmek, Durnukly ösüş maksatlaryny durmuşa geçirmek meseleleriniň çözgüdini tapmak boýunça hyzmatdaşlygy işjeňleşdirmegi üns merkezinde saklaýar. 

    Durnukly ösüş maksatlaryny amala aşyrmagyň çäklerinde döwletimiziň energiýa, suw diplomatiýalaryny, halkara ulag-aragatnaşyk ulgamyny ösdürmek boýunça alyp barýan işleri uly ähmiýete eýe. Şonuň ýaly-da, özara gatnaşyklaryň söwda-ykdysady, medeni we ynsanperwer ulgamlaryň hukuk jähetleriniň häzirki zaman meselelerini ara alyp maslahatlaşmakda Türkmenistanyň gyzyklanma bildirýän taraplaryň arasynda baglaýjy halka bolup durýandygyna göz ýetirmek bolýar. Türkmenistan abraýly halkara düzümler, ozaly bilen, BMG-niň çäklerinde ýola goýan hyzmatdaşlygy esasynda, ählumumy parahatçylygy we howpsuzlygy berkitmek, adam hukuklaryny goramak, ekologiýa, maliýe-ykdysady meselelerde durnuklylygy saklamak, ylym-bilim, medeniýet ulgamlaryny ösdürmek boýunça netijeli tagallalary birleşdirýär. 

     Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň dünýä bileleşiginde gyzgyn goldaw tapýan, parahatçylygy, durnukly ösüşi pugtalandyrmaga gönükdirilen daşary syýasy başlangyçlar bilen çykyş etmegi türkmen diplomatiýasynyň we diplomatik gullugynyň ähmiýetiniň yzygiderli ýokarlanmagyna getirdi. Netijede, bu günki gün Türkmenistanda daşary syýasatyň we diplomatiýanyň netijeli ulgamy döredildi. Bu bolsa döwletimize halkara durmuşyň islendik meselesiniň çözgüdine işjeň gatnaşmaga mümkinçilik berýär. 

     Mälim bolşy ýaly, diplomatik gulluk örän inçe, çylşyrymly we akyl zähmetini talap edýär. Şoňa görä-de, ýurdumyzyň geljekki diplomatik işgärleriniň seçilip alynmagyna we taýýarlanylmagyna aýratyn talaplar bildirilýär. Diplomat üçin bildirilýän ýokary talaplar ähli döwürlerde-de üýtgewsiz bolmagynda galypdyr we onuň barha kämilleşmegine getiripdir. Halkara giňişlikde hyzmatdaşlygy berkitmekde we ösdürmekde toplanan diplomatik tejribäniň gymmaty ägirt uludyr. 

     Diplomatik gullugyň esaslaryny gowy bilmek diňe bir diplomatlar we döwlet işgärleri üçin zerur bolman, eýsem, daşary syýasy iş, halkara gatnaşyklar bilen bagly adamlar üçin-de möhüm ähmiýete eýe. Häzirki döwürde döwletleriň arasynda halkara gatnaşyklaryň barha giň gerime eýe bolmagy bilen bagly döwlet edaralarynyň gullukçylary resmi gepleşikleri we dürli duşuşyklary geçirmek üçin daşary ýurtlarda iş saparlarynda bolýarlar. Şonuň üçin-de olaryň ählumumy kabul edilen diplomatik protokolyň düzgünlerine eýermegi zerur bolup durýar. Ol döwletiň içeri syýasatynyň dowamy bolup, ýurduň ykdysady, demografik, ylmy-tehniki we medeni kuwwatyna esaslanýar.

     Diplomatiýa döwletleriň arasynda syýasy, ykdysady hem-de medeni gatnaşyklary dogry alyp barmak üçin zerur bolan bilimleriň we ýörelgeleriň jemidir. «Diplomatik gulluk hakynda» Türkmenistanyň Kanunynda Türkmenistany daşary ýurt döwletleri we halkara guramalar bilen ikitaraplaýyn we köptaraplaýyn syýasy, söwda-ykdysady hem-de beýleki ulgamlardaky gatnaşyklaryny ösdürmek esasy wezipeleriň hatarynda kesgitlenýär. 

     Döwletimiziň konsullyk edaralary bolsa Türkmenistanyň adyndan bolýan ýurdunyň çäginde ýerleşen konsullyk okrugynyň ýerine ýetirmeli wezipelerini amala aşyrýar. «Konsullyk gullugy hakynda» Türkmenistanyň Kanunyna laýyklykda, konsullyk edaralarynyň ýerleşýän döwletiniň çäklerinde açylyşynyň we işleýşiniň düzgüni, olaryň wezipeli adamlarynyň we işgärleriniň bellenilmegi, mundan başga-da, Türkmenistanyň daşary ýurtlardaky raýatlarynyň we ýuridik şahsyýetiniň goralmagy boýunça konsulyň işleri kesgitlenen. Konsullyk edaralary Türkmenistanyň beýleki ýurtlar bilen dostlukly gatnaşyklarynyň ösdürilmegine, ykdysady, söwda, ylmy-tehniki, medeni gatnaşyklarynyň we syýahatçylygynyň giňeldilmegine ýardam berýär. 

     Diplomatik gulluk ýurduň daşary syýasy wezipelerini amaly taýdan durmuşa geçirmek boýunça gündelik işi alyp barýan döwlet gullugydyr. Onuň esasy wezipesi beýleki döwletleriň daşary syýasy gulluklary bilen 

hemişelik aragatnaşygy we halkara meseleler boýunça gepleşikleri üpjün etmek bolup durýar. Ol halkara gatnaşyklaryň çäginde öz döwletiniň hukuklaryny goramak wezipesini öňde goýmak bilen hereket edýär.

     Umuman, Türkmenistanyň dünýä döwletleri bilen ýola goýan diplomatik gatnaşyklarynyň, geçen döwrüň içinde toplan baý tejribesiniň ýurduň daşary syýasatynyň özeni bolan hemişelik bitaraplygyna daýanýandygyny hem-de milli we halkara ynamy ödeýändigini buýsanç bilen aýdyp bileris. Halkara hukuk borçnamalaryna ygrarly bolan ýurdumyzyň alyp barýan işleri hoşniýetli goňşuçylyk, sebitiň döwletleri bilen medeni we täze syýasy-ykdysady ýagdaýlary nazara almak esasynda ýola goýýan ynsanperwer gatnaşyklarynda öz beýanyny tapýar.

Merjen BORJAKOWA,

Türkmenistanyň Mejlisiniň 

Durmuş syýasaty baradaky 

komitetiniň hünärmeni.

          За годы независимости Туркменистан достиг значительного прогресса во всех сферах жизни, построив сильное национальное государство, совершив прорыв в рыночную экономику обеспечив социальную стабильность и согласие в обществе. В результате Туркменистан под руководством уважаемого Президента Сердара Бердымухамедова динамично развивается в эру Возрождения новой эпохи могущественного государства. Всего этого удалось достичь в кратчайшие по историческим меркам сроки. Важным фактором обеспечения национальных интересов служит статус нейтралитета, неотъемлемой составляющей которого является международное экономическое сотрудничество. 

   Налаживание конструктивного диалога со странами, заинтересованными в развитии эффективного сотрудничества с Туркменистаном, – главная цель внешнеполитической стратегии нашей страны. Она основывается на принципах позитивного нейтралитета, открытости и добрососедства, что обусловило конструктивное международное взаимодействие со всеми странами и авторитетными финансовыми структурами для привлечения в страну иностранных инвестиций, освоения лучшего мирового опыта и внедрения передовых технологий.

   Политика «открытых дверей», как неотъемлемая составляющая нейтралитета подразумевает создание условий для ускоренного социально-экономического роста Туркменистана, развития взаимовыгодных внешнеэкономических и торговых связей. И что особенно важно, нейтралитет Туркменистана служит гарантом от какой-либо политизации такого сотрудничества, обеспечивает равное и равноправное отношение Туркменистана ко всем зарубежным партнёрам. Определяющими критериями здесь являются взаимная выгода, экономическая и коммерческая обоснованность, уважение к традициям и законам нашей страны. Таким образом как нейтральное государство Туркменистан формирует свою долгосрочную внешнеэкономическую стратегию, опираясь на чёткие и гуманные принципы, вытекающие из статуса постоянного нейтралитета.

   Именно это, наряду с экономической выгодой, привлекает мировые промышленные и финансовые структуры для реализации прорывных для экономики страны масштабных и инновационных проектов. Показательными примерами долгосрочного, конструктивного и плодотворного межгосударственного сотрудничества, нацеленного на конкретный результат, служат построенные совместными усилиями Туркменистана и известных компаний из японии, Республики Корея, Турции, Объединённых Арабских Эмиратов, Китая, России, Малайзии и других стран крупные промышленные объекты, относящиеся к разработке, освоению углеводородных месторождений и диверсификации маршрутов их поставок на международные рынки, к нефтехимии, газохимической и химической отраслям, электроэнергетике, текстильной индустрии, транспортной сфере. В качестве примера можно отметить завод по производству синтетического бензина из природного газа, завод по производству полипропилена и полиэтилена, газотурбинные электростанции, проекты по реконструкции дорожно-транспортной инфраструктуры, строительство воздушных гаваней и Международного морского порта Туркменбаши, инвестирование в сферу связи и коммуникаций. На основе международного сотрудничества активно наращивает свой потенциал первенец отечественного судостроения судостроительный и судоремонтный завод «Balkan». В 2024 году в партнёрстве с компанией «Koryo Shipbuilding Industry Technology Co. Ltd.» (Республика Корея) на заводе запущено строительство двух сухогрузов, соответствующих международным стандартам. Ввод в эксплуатацию судов позволит перевозить грузы отечественного производства на собственных кораблях. В результате внедрения передовых научно-технических достижений, инкорпорированию лучшей мировой практики достигнуты впечатляющие результаты также в развитии агропромышленного комплекса и обеспечении продовольственного изобилия.

   Данный список можно продолжить, включая и другие отрасли в рамках политики Туркменистана по диверсификации экономики и выпуска импортозамещающей и экспортно-ориентированной продукции, конкурентоспособной на мировых рынках.

   Помимо устойчивого социально-экономического развития нашей страны, политика нейтралитета создала условия для установления взаимовыгодного регионального и субрегионального взаимодействия для осуществления крупномасштабных международных проектов в области транспорта, энергетики, экологии. В частности, это строительство сети транснациональных трубопроводов, разработка энергетических ресурсов, прокладка транспортных коридоров Север–Юг и Восток–Запад. Помимо экономического эффекта международные проекты являются весомым фактором поддержки регионального сотрудничества, существенно влияют на укрепление региональной безопасности.

   В эру Возрождения новой эпохи могущественного государства Туркменистан под руководством уважаемого Президента Сердара Бердымухамедова, продолжающего курс Национального Лидера туркменского народа, Председателя халк Маслахаты Героя-Аркадага, приступил к решению новых задач. Они изложены в Программе «Возрождение новой эпохи могущественного государства: Национальная программа социально-экономического развития Туркменистана в 2022–2052 годах», «Программе Президента Туркменистана социально-экономического развития страны в 2022–2028 годах» и «Национальной программе Президента Туркменистана по преобразованию социально-бытовых условий населения сёл, посёлков, городов этрапов и этрапских центров на период до 2028 года». В соответствии с этими программами Туркменистан нацелен на дальнейшую диверсификацию национальной экономики, повышение индустриально-инновационного развития регионов, внедрение во все отрасли высокотехнологичных цифровых систем, современных передовых знаний, управленческих решений и активное интегрирование в мировые экономические связи.

   На расширенном заседании Кабинета Министров Туркменистана 7февраля была принята «Программа социально-экономического развития Туркменистана и инвестиций в 2025 году», в которой констатируется важность продолжения эффективной деятельности по укреплению фундамента национальной экономики, созданию производств посредством внедрения во все сферы инновационных технологий.

   В контексте развития на современном уровне нефтегазового сектора, освоения богатых и перспективных нефтяных залежей поставлена задача активизировать промышленное освоение газового месторождения «Galkynyş», усиленными темпами вести строительство газопровода Туркменистан–Афганистан–Пакистан–Индия, особенно его ключевого участка Серхетабат–Герат, именуемого «Arkadagyň ak ýoly». Особое значение придаётся повышению производственных мощностей Туркменбашинского комплекса нефтеперерабатывающих заводов и Сейдинского нефтеперерабатывающего завода, ускорению темпов работы по разведке и поиску перспективных залежей углеводородных ресурсов, геологических изысканий по поиску залежей полезных ископаемых, редко встречающихся минералов, подземных вод. Глава государства также дал указание продолжить успешное внедрение цифровых технологий.

   Перед строительно-промышленным комплексом поставлена задача создания новых современных предприятий по промышленному и строительному производству на основе достижений науки и передовых технологий, строительству новых электростанций и выводу на полную мощность предприятий химической индустрии.

   Предстоит также большая работа по расширению маршрутов транзитных и международных грузовых сообщений.

   В этой связи внешнеполитическая стратегия нашей страны остаётся неизменной, она «нацелена на развитие равноправного и взаимовыгодного сотрудничества с государствами мира и международными организациями», – подчёркивает уважаемый Президент Сердар Бердымухамедов. В рамках реализации Целей устойчивого развития Туркменистан намерен расширять международное сотрудничество в сфере энергетики и энергобезопасности, устойчивого транспорта, экологии и охраны окружающей среды, в решении важных вопросов, касающихся водородной энергетики, продовольственной безопасности и по другим направлениям. Активная деятельность в системе внешнеэкономического сотрудничества, основанная на принципах нейтралитета, ещё больше повысит международный авторитет Туркменистана как надёжного и ответственного партнёра, откроет новые возможности для освоения новых рынков и повышения притока иностранных инвестиций, а также расширит эффективное сотрудничество с мировыми финансовыми и торговыми структурами

Бегенчгелди Байраммырадов, 

депутат меджлиса Туркменистана, 

член Комитета по экономическим 

вопросам.

 Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň ýurdumyzda durmuşa ornaşdyrýan bilim syýasatyna laýyklykda, mekdebe çenli çagalar edaralarynda terbiýelenýän körpeleriň ählisi üns­alada bilen gurşalyp alynýar we olaryň hemmetaraplaýyn ösüp, kemala gelmegi üçin dürli usullardan peýdalanylýar. Esasan hem, psihologik hem­de ýaş aýratynlyklaryny göz öňünde tutmak bilen, çagany hemmetaraplaýyn ösdürýän terbiýeçilik sapaklaryny guramak, oýunlar arkaly onuň dünýägaraýşyny giňeltmek ýaly ugurlara uly üns berilýär. 

     Ruhy ösüş çaganyň dünýä inen gününden başlap, pedagogik- psihologik gözegçilikde saklanylmalydyr. Täze dünýä inen körpäniň ilkinji gözegçisiniň ata­enesidigine ýa­da enekesidigine garamazdan, onuň kadaly ösüşi degişli hünärmenleriň üns merkezinde bolmalydyr, çünki çaganyň irki ösüş döwrüniň özüne mahsus psihologik aýratynlyklary bardyr. Irki ýaş onuň durmuşynyň iň möhüm döwri bolup, bu döwürde çaganyň mundan beýläk bütin ömrüniň dowamynda ösüşini kesgitleýän möhüm ukyplardyr başarnyklar, ýagny akyl işjeňligi, sözleýiş dili, özüne ynamlylyk, daş­töweregindäkilere mähirli garaýyş, hereket edijilik mümkinçilikleri, umumy durmuş işjeňligi we beýleki esasy häsiýetleri kemala gelýär. Şeýle başarnyklaryň ösüşi çagada birden ýüze çykmaýar. Kadaly ösüşiň gazanylmagy çagany gurşap alýan we onuň terbiýesine gatnaşýan adamlaryň dogry işlemegini, olar bilen çaganyň arasynda belli­bir aragatnaşyk görnüşiniň, bilelikdäki işjeňliginiň dogry amala aşyrylmagyny talap edýär. Şu makalada köp ýyllyk iş tejribämize esaslanyp, irki ösüş döwri bolan 1­3 ýaşly çagalaryň psihologik aýratynlyklarynyň ösüşini häsiýetlendirmäge synanyşdyk. 

    Çaganyň akyl işjeňliginiň kemala gelşi. Bu döwür sözleri öwrenmek üçin amatly hasaplanýar. 3­ýaşa çenli çaganyň sözleýiş dili onuň durmuşynda hakykatdan hem görýän, eşidýän, elläp bilýän zatlary esasynda kämilleşýär (sözleýiş anyk mana eýe bolýar, şunuň bilen baglanyşyklylykda çaganyň aňynda obýektiw umumylaşdyrmalar ýüze çykýar). Kadaly ösýän çaga 3 ýaşyna çenli köp zada düşünýär, ol 1000­1500­e çenli sözi ýatda saklamaga we sözleýişde ulanmaga ukyplydyr. 

    Düşünmek işjeňliginiň ösüşi. Çaganyň ýokarda agzalan (1­3ýaşly) döwürde duýmak, pikirlenmek, ýatlamak, üns bermek ýaly akyl taýdan ösüşiniň dürli taraplary kemala gelýär we ösýär. Şeýlelikde, düşünmek ukyby artýar. Bu bolsa körpejäniň beýleki akyl amallaryny ýerine ýetirmegi üçin düşünmek başarnygynyň örän möhümdigini aňladýar. Çagalaryň özüni alyp barşynda islegleri peýda bolýar (erkin pikirli, özdiýenli hereket etmek islegi ýokarlanýar),daşky ýagdaýlaryň hiç biri olaryň ünsüni çekmeýär, çekäýende­de, bu ýaşdaky çagalaryň ünsi şeýle ýagdaýlarda uzak saklanmaýar. 

     Psihologlaryň pikiriçe, çaganyň iki ýaşyna çenli hereketi ulularyň (ata­enäniň ýa­da terbiýeçiniň) kömegine daýanmazdan, duýgularyny, hyýallaryny durmuşa ornaşdyrmakda heniz gowşak bolýar. Körpede duýgynyň başlangyç görnüşleri we hyýal etmek islegi ösüşli häsiýete eýedir. Kiçijik çaga bir zady oýlap tapmaga, ýalan sözlemäge ukyply däldir. Çaga daş­töwereginde gören-eşiden zatlaryny, wakalaryny bolşy ýaly, hakykata laýyk gürrüň berýär, düşündirýär. Bu ýaşdaky çaganyň dili grammatik taýdan dogry we mazmuna baý bolmasa­da, ýaş aýratynlygyna laýyklyk­da, kadaly ösýän çaga, özi duýmazdan, takyk maglumat bermäge, baglanyşykly we yzygiderli düşündirmäge çalyşýar.

     Terbiýeçiniň wezipesi körpäniň sözleýşini ösdürmekdir. Mekdebe çenli çagalar edaralarynda körpeler bilen sözleýşi ösdürmek sapaklary guralýar. Her bir terbiýeçiniň bu sapaklary talabalaýyk guramagy zerurdyr, çünki bu sapaklaryň üsti bilen çaganyň sözleýşi kämilleşdirilýär. Bu sapaklarda çagalara gysgajyk hem gyzykly ertekiler gürrüň berilýär. Goşgular ýatdan öwredilýär. Gaty gysga tekstli paýhasly sözleriň manysy düşündirilýär. Munuň netijesinde, çagalarda hem gürrüň bermek başarnygy kämilleşýär. Ýat tutmak ukyby has ýitileşýär. Ertekiniň gahrymanlarynyň häsiýetleri baradaky gürrüňdeşlikler olarda uly gyzyklanma döredýär we kiçijik çaga üçin täsirli bolýar. Çaganyň ata­eneleri çagalar bagynda öwredilen düşünjeler bilen yzygiderli gyzyklanyp, gürrüň berdirip, çagany diňläp, öwredilenler bilen baglanyşykly sorag-jogap alşyp durmagy endik etseler, bu çagada gürrüň bermek endigini berkider, sözleýşini çeperleşdirer we düşünmek işjeňligini artdyrar.

     Ýatda saklamak ukyby we onuň ösüşi. Bu ýaşda entek ýat tutmak, unutmazlyk, ýatda berk saklamak babatda çaganyň tejribesi ýok. Çaganyň daş­töweregi kabul etmek başarnygy güýçli bolsa­da, çaganyň görýän-eşidýän, öwrenýän zatlaryny, düşünjelerini ýadynda saklamagy we ýatda saklamak ukybyny ösdürmek üçin, ata­enelerdir terbiýeçiler anyk usuly işleri geçirmelidir. Mysal üçin, terbiýeçi durmuşda gaýtalanyp duran käbir zatlar barada her gün şol bir soraglar bilen ýüzlenmäge endik edinse, çaga hem şoňa jogap bermäge gündelik taýýar bolar. Görkezmek, öwran-öwran gaýtalatmak, sorag bermek arkaly gaýtaladan zadyny berkitmek, ýörite ýat tutdurmak ýaly usullardan peýdalanmak netijelidir. Güýç ýeterliligine görä, çaga goşgy, çeper tekst ýat tutdurmak hem onuň ýadyny berkitmekde ähmiýetli usuldyr.

    Çagada hereketleriň we pikirlenmegiň ösüşi. Bu döwürde çaganyň pikirlenişi “wizual täsirli” diýilýär. Çaga özündäki bar bolan düşünjelerine we hereketlerine esaslanýar (isleýşiçe düşünýär we isleýşiçe­de hereket edýär). Çaga eýýäm, takmynan, 2 ýaşynda özüniň “içerki hereket meýilnamasyny düzýän” hem bolsa, irki çagalyk döwründe obýektiw işjeňlik onuň intellektual ösüşiniň möhüm esasy bolmagynda galýar. Uly adam bilen bilelikdäki işjeňlik ýagdaýlarynda (bile gezelenç edenlerinde, tebigata çykanlarynda, öý şertlerindäki işlerde) çaga dürli görnüşde hereket etmegiň usullaryny öwrenýär.

    Çaganyň 1­3 ýaşly döwründe onuň işjeňligi oýunlar arkaly ýüze çykýar. Ösüşiniň bu döwründe çagalar üçin reňkli kublar, toplar, piramidalar, höwürtgejikler, guşjagazlar, dürli gurjaklar, geometrik şekiller ýerleşdirilen tagtalar, gurluşyk materiallary ýaly oýunjaklar bolmalydyr. Ilki çaga ýeke oýunjak bilen oýnaýar, soňra ol oýunjaklarynda “ýönekeýje ýordumlary döretmäge” höwes edip başlaýar. Çaganyň döredýän ýordumlary onuň öz durmuşy, öýündäki ýagdaýlar, özüni gurşap alan töweregindäki wakalar bilen baglanyşykly bolýar. Oýunjaklar oýnalyp, öwrenilen düşünjeler, endikler, başarnyklar kämilleşdirilýär. Öwrenilen hereketler kem­kemden çaganyň durmuş şertlerinde peýdalanmak başarnygyna geçýär.

     Duýgynyň ösüşi. Akyl işiniň kadaly bolmagy çaganyň duýgulaýyn (emosional) ösüşi bilen aýrylmaz baglanyşyklydyr. Çaga 1­3 ýaş aralygyndaky döwründe diňe duýýan zatlaryna laýyk garşylykly hereket edip bilýär. Çaganyň islegleri durnuksyz we çalt bolup geçýän psihologik ýagdaýdyr, ol öz duýgularynyň hemmesine özbaşdak erk edip bilmeýär hem­de diňe ulularyň täsiri bilen hereket etmeli bolýar. Çaga bu döwürde örän duýgurdyr. Ol “Et!” ýa­da “Etme!”­diýlen buýruga düşünýär hem­de özüniň hereketleriniň goldanylýandygyny ýa­da inkär edilýändigini gowy duýýar. Kiçijik çaga öz deň­duşlary bilen aragatnaşyk saklanda, hemişe başgalaryň isleglerini inkär edip, öz islegleriniň kanagatlandyrylmagyny halaýar. 

     Çagada içki “ego” (“men”düşünjesi) güýçlüdir, ol duýgudaşlygy bilenok. Şeýlelikde, irki çagalyk döwri, körpäniň islegleri bilen baglanyşykly aýdyň duýgularynyň ýüze çykýandygy, olara erk etmekde entek güýçli bolmadyk bellibir çägiň, ukybyň bardygy bilen häsiýetlendirilýär. Bu döwrüň ahyrynda, ýagny 3 ýaşly çaganyň ýüzbe­ýüz bolýan durmuş wakalarynda, hereketlerinde olary täsirli duýmak pursatlary we degerli jogap bermek ukyplary ýüze çykyp başlaýar. 

     Çaga hoşal bolsa, onuň bile dil tapyşmak oňaýly bolar, emma gaharly, öýkeli bolsa, onda körpejäniň özüniň halaýan oýunjagyny ýa­da täze oýnawaç görkezmek, gyzykly bir zatlary bilelik-de ýerine ýetirmegi teklip etmek zerurdyr. Şeýle usul çaganyň ünsüni başga bir zada sowmakda örän netijelidir. 

    Çaga terbiýesiniň ähli görnüşinde şahsy görelde uly ähmiýete eýedir. Çaga näme öwredesiň gelse, nämäni unutmazlygyny isleseň, ony özüň edip görkezmelidir. Ata­enäniň we terbiýeçiniň çaganyň irki ösüş döwründe beren terbiýesi hem­de onuň jemgyýete goşulyşmagynyň gazanylmagy geljekde şol çaganyň näderejede il­gününe peýdaly şahsyýet bolup ýetişjekdigini kesgitleýär. Diňe dogry terbiýelenen çaga geljekde eziz Watanymyzyň kuwwatyna kuwwat goşmakda wepaly zähmet çeker we döwrebap ýaşar. Bu bolsa türkmen halkynyň Milli Lideri Gahryman Arkadagymyzyň hem­de Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň nesilleriň terbiýesi ynanylan bilim işgärlerinden edýän esasy talabydyr.

Annabagt Maýewa, Balkan welaýat Baş bilim

müdirliginiň Mekdebe çenli bilim,

terbiýe we mekdepden daşary eda-

ralar bölüminiň başlygy, Türkme-

nistanyň Mejlisiniň deputaty.

     Döwletimiziň Bitaraplyk hukuk ýagdaýy döwlet Baştutanymyzyň alyp barýan öňdengörüjilikli daşary syýasatynyň özenini düzýär. Şu syýasatyň netijesinde döwletimiz parahatçylygyň, ynanyşmagyň pugtalandyrylyp, döwletleriň arasynda deňhukukly we özara bähbitli hyzmatdaşlygyň giňeldilmeginiň tarapdary bolup çykyş edýär. Bu bolsa, Garaşsyz, Bitarap döwletimiziň halkara abraýynyň ýokarlanmagyna netijeli täsirini ýetirýär. 

      Şeýle parahatçylyksöýüjilikli ýörelge üstümizdäki — Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýylynda has-da işjeň häsiýete eýe bolýar. Parahatçylyk hakynda gürrüň açylanda Gahryman Arkadagymyzyň ýiti zehininden dörän “Türkmenistan parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany” atly ajaýyp goşgusyndaky:                                                                                                               

Parahatlyk geljege iň mukaddes mirasdyr-

- diýen setiri ýadyňa düşýär. Hakykatdanam, parahat, asuda, abadan durmuş geljekki nesillere iň mukaddes mirasdyr. Şonuň üçinem ýurt   Baştutanymyzyň yzygiderli tagallalary bilen bütin dünýäde parahatçylygy, ynanyşmagyň pugtalandyrylmagy ugrunda tutumly işleriň bady artýar. Çünki, durnukly ösüş ýoly gözbaşyny parahatçylykdan alyp, abadan geljegimiziň ygtybarly kepili bolup hyz- mat edýär. 

     Bilşimiz ýaly, Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýylynda Türkmenistanyň hemişelik Bitaraplygyna 30 ýyl dolýar. Şu taryhy senä taýýarlyk işleri giň gerime eýe bolýar. Şu ýylyň 15-nji fewralynda türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedow Türkmenistanyň Bitaraplygynyň 30 ýyllygynyň dabaralaryna görülýän taýýarlyk işleri bilen tanyşdy. Tanyşlygyň barşynda Milli Liderimiz Bitaraplyk binasynyň talabalaýyk döwrebaplaşdyrylmalydygyny, onda BMG-niň baýdagynyň reňkiniň öz beýanyny tapmagyna jogapkärli çemeleşmelidigini aýtdy.

Arslan ÇARYÝEW.

Türkmenistanyň “Türkmenistan” DTB-niň Pendi şahamçasynyň

esasy hünärmeni, Türkmenistanyň Mejlisiniň deputaty.