Akyl­dar­ şa­hy­ry­myz­ Mag­tym­gu­ly Py­ra­gy­ny­ öw­re­ni­ji­ alym­lar,­ mirasgär­ler,­ ýa­zy­jy­lar,­ heý­kel­ta­raş­lar,­ su­rat­keş­ler,­ bag­şy-sa­zan­da­lar... söz­ us­sady­nyň ­di­ňe ­özü­ni­ däl,­ eý­sem,­ dö­re­di­ji­li­gi­ni hem­ dün­ýä tanatdylar. ­Mu­ňa­ Mag­tym­gu­ly Py­ra­gy­nyň­ Ber­di­ Ker­ba­ba­ýew tarapyndan re­dak­tir­le­nen­ il­kin­ji­ goş­gu­lar­ ýy­gyn­dy­sy,­ Türk­me­nis­ta­nyň halk­ ar­tis­ti­ Nu­ry ­Hal­mämme­do­wyň­ akyl­da­ryň­ «Pu­ka­ra­ýam»­ at­ly goşgusy­na ­dö­re­den ­ro­man­sy,­Türk­me­nista­nyň ­halk ­ar­tis­ti­ Al­ty Garlyýewiň­ su­ra­ta dü­şü­ren­ «Mag­tymgu­ly»­ at­ly­ çe­per ­fil­mi,­ ha­ly­pa­ ýazyjy­myz Ber­di­ Ker­ba­ba­ýe­wiň goş­gy­ bi­len­ ýa­zan­ «Mag­tym­gu­ly»­ at­ly dra­ma­sy­nyň­ Türkme­nis­ta­nyň­ halk­ artis­ti­ Aman­ Gul­mämme­dow­ tarapyndan il­kin­ji­ ge­zek ­sah­na­laş­dy­ryl­ma­gy,­Türk­menis­ta­nyň­ halk­ ar­tis­ti­ We­li­ Mu­ha­do­wyň ­il­kin­ji bo­lup,­ «Mag­tym­gu­ly­nyň­ ýa­dy­gär­li­gi­ne»­ at­ly­ sim­fo­ni­ýa­sy­nyň­ dö­re­dil­me­gi­ my­sal bo­lup ­bi­ler.­ Py­ra­gy­nyň ­şygyrlaryny sa­za sa­lyp, ­il-gü­nü­mi­ze­ ýaý­mak­da ­go­şant­ goşan­ us­sat­la­ryň ­bi­ri­ hem Türk­me­nis­ta­nyň halk ­ar­tis­ti,­ Mag­tym­gu­ly­ adyn­da­ky­ hal­ka­ra baý­ra­gy­nyň ­eýe­si­ Sa­hy­ Jep­ba­row­dyr. 

Gar­ry atam ­Sa­hy­ Jep­ba­row­ Ahal ­bagşy­çy­lyk ­ýolunda ­il­kin­ji­le­riň bi­ri ­bo­lup, ­halk aý­dym­la­ry­my­zyň­ dü­zü­mi­ne­ tä­ze­lik­le­ri gi­ri­zipdir.­ Ozallar­ di­ňe­ saz­ hök­mün­de çal­nyp­ gel­nen­ «Gy­zy­lin­jik»,­ «Gy­zyl­ börük»,­ «Şi­rin-şe­ker»,­ «Ýu­sup ­ow­gan»­ ýa­ly du­tar ­saz­la­ry­nyň­ he­ňi­ne ­bag­şy «Oýan»,­ «Düş­di­ na­za­rym»,­ «Ogul­bi­ke»,­ «Bu ­gün»­ ýa­ly­ uly meş­hur­lyk­ ga­za­nan­ aý­dym­la­ry dö­re­dip­dir.­ Şeý­le­lik­de,­ tä­ze ­bir­ ym­ty­ly­şa ga­dam­ basan­ Sa­hy­ Jep­ba­row­ ha­ly­pa şa­hyr­la­ryň­ goş­gu­la­ry­na ­aý­dym­la­ry ­dö­redip ­baş­lap­dyr.­ Be­ýik ­Mag­tym­gu­ly­nyň ­şygyr­la­ry ­ja­dy­ly sa­zyň syr­ly­ mukamla­ryn­da he­ňe­ gel­mek­ bi­len,­ Sa­hy­ Jep­ba­ro­wyň ýe­ri­ne­ ýetirmeginde aý­dym ­bo­lup­ dö­räpdir. ­«Ýu­sup­ ow­gan»,­ «Tap­ma­dym»,­ «Ýarahym»,­ «Ýan­dym»,­ «Ky­ýa­mat ­per­de­si»,­ «Sa­par­mäm­met»,­ «Pe­lek­ öm­rüm »,­ «Ýow­ bag­şy»,­ «Ha­tyr­jeň»,­ «Now­gül»­ ýa­ly­ on­lar­ça­ halk­ sazlary­nyň­ gym­ma­ty has-da­ ar­typ­dyr. ­Oňa ­Sa­hy­ Jep­ba­row ­tara­pyn­dan akyl­dar­ şa­hyr­ Mag­tym­gu­ly­nyň dö­re­den­ aja­ýyp ­şy­gyr­la­ry­nyň­ şol ­saz­la­ra sal­nyp ­aý­dym ­edil­me­gi ­se­bäp ­bo­lup­dyr.­ Mu­ňa­ «Bu ­gün»,­«Är­ ýa­nyn­da bel­li­dir», ­ «Gö­zel­sen», ­«Gö­rü­ner»,­ «Py­gan­ eg­lenmez»,­ «Yk­bal­ bolmady»,­ «Daş­ dö­ker»,­ «Jem­ bo­lup» ­ýa­ly­ en­çe­me ­goş­gu­lar­ de­lil bo­lup bi­ler. 

Sahyberdi JAFAROW, 

Türkmenistanyň Mejlisiniň deputaty, 

Kada-kanunçylyk baradaky komitetiniň agzasy.

Häzirki zaman dünýäsiniň gün tertibinde parahatçylygy üpjün etmek ählumumy mesele bolup, döwletleriň dürli ugurlardaky hyzmatdaşlygynda özara düşünişmek arkaly tagallalaryny birleşdirmeklerini talap edýär. Şunda halklaryň bitewüligini ynsanperwer gatnaşyklar, parahatçylyk söýüjilik medeniýeti hasyl edýär. 

Zandynda dünýä halklary bilen ylalaşykly ýaşamak, özgelere hoşniýetli garamak ýaly häsiýetler jemlenen halkymyz birek-birege ynanyşmak, gapma-garşylyklary parahatçylykly ýollar, ýagny gepleşikler arkaly çözmek ýörelgesine ygrarly bolmagynda galýar. Şonuň üçin-de ata-babalarymyz parahatçylygy gazanmak medeniýetiniň mazmunyny kämilleşdirip, türkmen Bitaraplygynyň berk binýadyny emele getiripdirler. Islendik çylşyrymly meselede türkmen Bitaraplygynyň parahatçylyk söýüjiligi çelgi edinen maksatlarynyň syýasy jedellerde, düşünişmezliklerde, döwletleriň birek-birege garşy ulanýan hukuk taýdan gadaganlyklaryndan ýa-da ýaragly güýçlerinden rüstemdigi, onuň parasada, adamzadyň abadançylygyna gulluk etmäge daýanýandygy biziň günlerimizde hem nusgalyk mysala öwrüldi. 

Ministrler Kabinetiniň 23-nji martda sanly ulgam arkaly geçirilen mejlisinde BMG-niň Baş Assambleýasynyň 78-nji sessiýasynyň 63-nji plenar mejlisinde 2025-nji ýylyň «Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýyly» diýlip atlandyrylýandygy hakynda Kararnamanyň kabul edilendigi barada hoş habar aýdyldy. Kararnamanyň kabul edilmegi dialog arkaly parahatçylygy berkitmegi nobatdaky gezek öňe sürýän Türkmenistanyň başlangyçlarynyň dünýä bileleşigi tarapyndan biragyzdan ykrar edilýändigini ýene bir ýola äşgär etdi. Täze taryhy eýýamda türkmen Bitaraplygynyň nusgasynda parahatçylygyň kepili, ynanyşmagy berkitmegiň, ählumumy çylşyrymly meselelerde ylalaşygy gazanmagyň guraly hökmünde işjeň we netijeli dialogy alyp barmak göz öňünde tutulýar. Munuň özi ýurtlaryň özbaşdaklygyny, adam hukuklaryny hormatlamak, durnukly ösüşi goldamak ýaly gymmatlyklarydyr maksatlary ilerletmekde-de möhüm orny eýeleýär. 

Geografik taýdan ýerleşýän ýerine, döwletiniň syýasy gurluşyna, ilatynyň sanyna, ykdysady mümkinçiliklerine garamazdan, adamzadyň öňünde durýan wezipeleri çözmäge Milletler Bileleşiginiň agzalary deň derejede gatnaşýarlar. Şunda senagat önümlerini öndürmegiň çaltlandyrylan usullarynyň ýüze çykarylmagy, tebigy serişdelerden rejeli peýdalanmak, tygşytlylyk hem-de ekologiýa abadançylygy, ynsan saglygy ýaly dünýäde barha giň gerim alyp, goldaw tapýan ugurlarda tagallalaryň birleşdirilmegi bagtyýar ýaşaýşy nazarlaýar. Bu geoykdysady we geosyýasy gatnaşyklarda ýurtlaryň arasynda öňe sürlen dürli garaýyşlaryň, bähbitleriň umumylygyny gazanmakda türkmen Bitaraplygy jedelleriň gepleşikler, syýasy-diplomatik serişdeler arkaly çözülmegine itergi bermäge ukyplydyr. 

Bitarap Türkmenistanyň daşary syýasaty parahatçylygyň ýoly bolup, ol dostlugy, ynsanperwerligi, hyzmatdaşlygy hem-de ösüşi dabaralandyrýar. Döwletimiz köpugurly diplomatiýanyň netijeli gurallaryny ulanmak arkaly Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmäge, energiýa howpsuzlygy, durnukly ulag ulgamy, howanyň üýtgemegi ýaly meseleler boýunça hyzmatdaşlyga netijeli goşandyny goşýar. Munuň şeýledigini geçen ýyllarda Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynda ýurdumyzyň başlangyjy boýunça kabul edilen, halkara hyzmatdaşlygyň dürli ugurlaryny öz içine alýan Kararnamalar hem aýdyň görkezýär. Türkmenistanyň teklibi boýunça 2020-nji ýylyň sentýabrynda Milletler Bileleşiginiň meýdançasynda parahatçylygyň, howpsuzlygyň we ösüşiň bähbidine Bitaraplygyň dostlary topary döredilip, oňa goşulýan döwletleriň sanynyň ýyl saýyn artmagy ýurdumyzyň halkara başlangyçlaryny tutuş dünýä jemgyýetçiliginiň giňden goldaýandygynyň nyşanydyr. 

Geçen ýylyň 19-njy sentýabrynda ýurdumyzyň Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň 78-nji sessiýasynda öňe süren, sebit we ählumumy derejedäki möhüm meseleler boýunça netijeli halkara hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de giňeltmäge gönükdirilen täze başlangyçlary türkmen Bitaraplygynyň mümkinçilikleriniň giňdigini aýdyň ýüze çykardy. Döwlet Baştutanymyz BMG-niň belent münberinde çykyş edip, Ählumumy howpsuzlyk strategiýasyny işläp taýýarlamak mümkinçiligini ara alyp maslahatlaşmaga başlamagy teklip etdi. Şonuň ýaly-da, Arkadagly Gahryman Serdarymyz «Merkezi Aziýa — BMG» ugry boýunça inklýuziw, doly görnüşli we ulgamlaýyn dialogy ýola goýmagyň wagtynyň gelendigini, Türkmenistanyň hyzmatdaşlaryny oňa girişmäge hormat bilen çagyrýandygyny nygtady. Şunuň bilen baglylykda, BMG-niň howandarlygynda Merkezi Aziýada we onuň bilen ýanaşyk zolaklarda Howpsuzlyk boýunça maslahaty döretmek baradaky başlangyç beýan edildi. Maslahatyň maksady sebit ýurtlarynyň hem-de dünýä bileleşiginiň, halkara guramalaryň, dünýäniň iri maýadarlarynyň, kompaniýalarynyň bähbitlerini utgaşdyrmakdan, sebiti durnukly ösdürmegi üpjün etmekden we döwrüň ählumumy meselelerine gönükdirilen çözgütleri işläp taýýarlamakdan ybaratdyr. Şunuň bilen birlikde, ýurdumyzyň ilkinji maslahaty 2024-nji ýylda Aşgabatda geçirmäge taýýardygy beýan edildi. 

Ösüş arkaly parahatçylygy berkitmek ugrunda ýurdumyz tarapyndan öňe sürülýän başlangyçlardyr çagyryşlaryň halkyň ýaşaýyş-durmuşyny özgertmek bilen birlikde, sebitiň, dünýä döwletleriniň durmuşyna-da oňyn täsir edýändigi aýdyň hakykatdyr. 

Merjen BORJAKOWA, 

Türkmenistanyň Mejlisiniň Durmuş syýasaty 

baradaky komitetiniň hünärmeni.

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda ýurdumyzda daşary ýurt dillerini öwretmek ugrunda bagtyýar çagalarymyza döwrebap ylym-bilim bermekde degerli işler alnyp barylýar. Gahryman Arkadagymyzyň, hormatly Prezidentimiziň öňdengörüjilikli syýasaty netijesinde bagtyýar nesillerimize dünýä ölçeginde ylym-bilim, asylly terbiýe bermek üçin ähli şertler döredilýär. Hut şu maksat bilen biz — mugallymlar bilim ulgamynda ajaýyp zamanamyzyň bezegi bolan ýaş nesliň erkana ösmegi, olaryň beden hem-de ruhy taýdan sagdyn bolmagy, giň dünýägaraýyşly, watansöýüji, kämil nesiller bolup ýetişmegini gazanmak maksady bilen janaýamazakly zähmet çekýäris. 

Ajap eýýamymyzda mekdebimiziň agzybir mugallymlary bolup, Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň geljegimiz bolan bagtyýar çagalar üçin edýän bimöçber aladalaryny, öwüt-ündewlerini, sargytlaryny ýaş nesle giňden düşündirýäris. Mugallymlar we okuwçylar üçin döredilýän ajaýyp şertlere jogap edip, biz ýaş nesle bilim-terbiýe berlişini ýokary derejä çykarmak ugrunda yhlasymyzy gaýgyrman zähmet çekýäris. Bu ugurda bizde öz işine berlen, kämil mugallymlaryň ençemesi bar. Olaryň birleşen tagallasy bilen mekdebimiz ýaşlara döwrebap bilim-terbiýe bermekde göreldeli mekdep hökmünde tanalýar. 

Aýjemal ALLANOWA. 

                                                                                                              Murgap etrabyndaky 28-nji 

                                                                                                orta mekdebiň iňlis dili mugallymy,                                                                                            Türkmenistanyň Mejlisiniň deputaty.

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň alyp barýan giň möçberli döwlet syýasatyny kanunçylyk taýdan goldamak, ýurdumyzda hereket edýän kanunçylygy döwrüň talaplaryna laýyklykda kämilleşdirmek boýunça Türkmenistanyň Mejlisi tarapyndan degişli işler alnyp barylýar. Şol işler, ilkinji nobatda, ilatyň hal-ýagdaýyny mundan beýläk-de ýokarlandyrmaga gönükdirilýär. Bu babatda aýdylanda, ýaňy-ýakynda Türkmenistanyň Mejlisiniň ýedinji çagyrylyşynyň 5-nji maslahatynyň geçirilendigini bellemek gerek. Maslahatyň dowamynda ýurdumyzda ykdysadyýetiň dürli ugurlarynda ýüze çykýan hukuk gatnaşyklaryny kadalaşdyrmak, ilatyň ýaşaýyş-durmuş derejesini mundan beýläk-de ýokarlandyrmak boýunça birnäçe kanunlar kabul edildi. Öň hereket edýän kanunçylyk namalaryna degişli üýtgetmeler we goşmaçalar girizildi. Bu işleriň amala aşyrylmagy «Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022-2052- nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasynyň» we «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022-2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynyň» üstünlikli durmuşa geçirilmegine gönükdirilendir. 

Maşgala ynsan durmuşynyň gözbaşy hasaplanýar. Maşgalanyň abatlygy, agzybirligi jemgyýetiň ösüşine uly täsir edýär. Şonuň üçin il arasynda agzybir maşgala döwletli maşgala hasaplanýar. Türkmen halkymyz maşgala bitewüligini ähli zatdan ýokary goýýar. Hormatly Prezidentimiziň tagallasy netijesinde kämilleşdirilýän kanunçylyk namalarynda, şol sanda Türkmenistanyň Maşgala kodeksinde maşgalany berkitmek, çagalaryň hukuklaryny, kanuny bähbitlerini goramak babatynda ähli üpjünçilikler göz öňünde tutulýar. 

Her bir maşgala jemgyýetimiziň gülläp ösmegine uly goşant goşýar. Şonuň üçin sagdyn pikirli, sagdyn bedenli maşgala sagdyn jemgyýetiň gözbaşynda durýar. Bu barada hormatly Prezidentimiz Arkadagly Gahryman Serdarymyz şeýle belleýär: «Jemgyýetiň bir bölegi bolan her bir türkmen maşgalasyndaky saklanyp galan däp-dessurlar biziň döwletimiziň milli medeni gymmatlyklary bolup durýar». 

Maşgaladaky asudalyk, agzybirlik raýat jemgyýetiniň agzybirliginiň gözbaşydyr. Şahsyýetiň ahlaklylygynyň, edebiniň hut maşgalada düýbi tutulýar we onuň jemgyýetde özüni alyp barmagynyň, medeniýetli gylyk-häsiýetiniň emele gelmeginiň esasyny düzýär. Çagany ösdürip ýetişdirýän we terbiýeleýän ýaş maşgala uly durmuş ýüküni çekýär. Şol esasynda ýaşlary durmuşa taýýarlamak, maşgala mukaddesligine söýgi döretmek, ýaşlarda halallyga, edeplilik we maşgala gymmatlyklaryna ygrarlylyk ýaly häsiýetleri terbiýelemek barada yzygiderli wagyz-nesihat işleri geçirilip durulýar. 

Türkmen maşgalasynyň bagtyýar durmuşda ýaşamagy üçin ähli mümkinçilikleri döredip beren türkmen halkynyň Milli Lideri Gahryman Arkadagymyza we Arkadagly Gahryman Serdarymyza tüýs ýürekden hoşallyk bildirýäris. 

Ogulşad DURDYMEDOWA, 

Beki Seýtäkow adyndaky mugallymçylyk mekdebiniň mugallymy, Türkmenistanyň Mejlisiniň deputaty

Türkmen jemgyýetinde asyrlaryň jümmüşinden bäri maşgala institutynyň belent abraýy saklanyp gelýär. Maşgala ojagynyň mukaddesligi, enä we ululara hormat goýmak, geçirimlilik, sadalyk, zähmetsöýerlik ýaly asylly häsiýetler halkymyzyň taryhy köklerinden gözbaş alýar. Gahryman Arkadagymyz öz çykyşlarynda maşgalanyň jemgyýetiň özenidigini, özboluşly ilkinji guramadygyny, onda gatnaşyklaryň köpugurly görnüşleriniň kemala gelip, dürli meseleleriň çözülýändigini, her bir maşgalanyň maddy we ruhy taýdan üpjün bolmalydygyny, maşgalanyň näçe berk boldugyça, jemgyýetiň şonça-da hemmetaraplaýyn baýdygyny, biziň esasy wezipämiziň türkmen maşgalasynyň sütünlerini gorap saklamakdan, berkitmekden, onuň maddy üpjünçiligini gowulandyrmakdan ybaratdygyny yzygiderli belleýär. 

Mälim bolşy ýaly, Milli Liderimiz şu ýylyň fewralynda geçirilen Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Prezidiumynyň mejlisinde maşgalanyň goraglylygyny we bitewüligini, çagalaryň iň gowy bähbitlerini üpjün etmegiň hukuk usullaryny berkitmegiň döwrüň zerur talaplarynyň biri bolup öňe çykýandygyny nygtady. Şoňa göräde, Gahryman Arkadagymyzyň hem-de hormatly Prezidentimiziň maşgala mukaddesligini gorap saklamak, agzybirligini berkitmek baradaky tabşyryklaryny amal etmek maksady bilen, milli kanunçylygymyza seljerme geçirilip, «Türkmenistanyň Raýat iş ýörediş kodeksine goşmaçalar girizmek hakynda» Türkmenistanyň Kanuny kabul edildi. Kanuna laýyklykda, maşgala oňşuksyzlygynyň döremegine getirýän sebäpleriň hem şertleriň öňüni almak, olary aradan aýyrmak, maşgala abatlygyny gazanmak babatda hereket edýän kanunçylykda kesgitlenen öňüni alyş çäreleriniň netijeliligini has-da ýokarlandyrmak, maşgala gymmatlygyny goramak we bitewüligini üpjün etmek maksady bilen, Türkmenistanyň Raýat iş ýörediş kodeksiniň 149-njy maddasynyň ikinji böleginden soňra, nika bozmak hakyndaky hak isleýiş arzasynda är-aýalyň bile ýaşamagy, maşgalanyň saklanyp galmagy mümkinçiliginiň aradan aýrylandygy barada nikany bozmagyň sebäpleriniň hem-de oňa getiren ýagdaýlaryň anyk görkezilmelidigi barada goşmaça bölek girizildi. 

Şeýle-de raýat işini kazyýet seljerişine taýýarlamagyň tertibinde kazynyň nika bozmak hakyndaky işler boýunça taraplar bilen söhbetdeşlik geçirmegi, nikany bozmagyň sebäplerini deslapdan aýdyňlaşdyrmagy we taraplaryň ýaraşmagy üçin her bir işiň aýratynlyklaryndan (maşgalanyň ýaşaýyş şertleri, maşgala agzalarynyň özara gatnaşygy, çagalaryň iň gowy bähbitleriniò üpjün edilmegi, işe jemgyýetçilik wekilleriniň çekilmegi we beýleki ölçegler) ugur alyp, zerur çäreleri görmegi hem-de nika bozmagyň hakykat ýüzünde başga maksatlar üçin ulanylmagyna ýol bermezlik üçin degişli işleri geçirmegi, şunda taraplara ugurdaş işleri çözmegiň tertibiniň hökmany düşündirilmelidigi we mümkin boldugyça, olary bilelikde seretmek üçin çäreleriň görülmelidigi barada hukuk resminamasynyň 171-nji maddasynyň 2-nji bendinden soň, bir belgili 2-nji bent girizildi. Mundan başga-da, 180-nji maddada maşgala işleri boýunça önümçilikde seredilýän işlere taraplaryň özüniň gatnaşmagynyň hökmanydygy, ýöne taraplaryň biriniň ýurduň çäginden daşarda halatlary muňa degişli däldigi görkezildi. 

Türkmenistanyň Konstitusiýasynyň esasy ýörelgelerinden ugur alnyp, Raýat iş ýörediş kodeksi bilen bagly täze Kanunyň kabul edilmeginiň Esasy Kanunymyzyň maşgalanyň, eneligiň, atalygyň we çagalygyň döwletiň goragynda durýandygy baradaky kadasynyň hemme taraplaýyn durmuşa geçirilmeginiň hukuk binýadyny kämilleşdirmekde, maşgala oňşuksyzlygynyň döremegine getirýän sebäpleriň we şertleriň öňüni almakda, olary aradan aýyrmakda, maşgala abatlygyny gazanmak babatda hereket edýän kanunçylykda kesgitlenen öňüni alyş çäreleriniň netijeliligini has-da ýokarlandyrmakda, maşgala gymmatlygynyň goragyny we bitewüligini, çagalaryň terbiýesini, iň gowy bähbitlerini üpjün etmegiň hukuk usullaryny berkitmekde uly gollanma boljakdygy şübhesizdir. 

Ýusupguly EŞŞÄÝEW, 

Türkmenistanyň Mejlisiniň Adam hukuklaryny we azatlyklaryny goramak baradaky komitetiniň başlygy

Türk­men be­de­wi­niň mil­li baý­ra­my ýurdu­my­zyň äh­li kün­je­gin­de bol­şy ýa­ly, Ahal we­la­ýa­tyn­da hem ulu­dan bel­le­nip ge­çil­di. We­la­ýat dere­je­sin­dä­ki esa­sy da­ba­ra Bä­herden et­ra­by­nyň Bör­me oba­sy­nyň golaýyn­da — te­bi­ga­tyň gö­zel ýe­rin­de ýaý­baň­lan­dyryl­dy. Oňa köp ­san­ly il­deş­le­ri­mi­z gat­naş­dy. 

We­la­ýa­ty­my­zyň me­de­ni­ýet we sun­gat us­sat­la­ry­nyň ýe­ri­ne ýetirmegin­de ýaý­baňlan­dy­ry­lan joş­gun­ly aý­dym-saz­lar­da, mil­li ru­ha bes­le­nen tans-halk dö­re­di­ji­lik çy­kyşla­ryn­da gö­zel­lik­de we ýyn­dam­lyk­da de­ňi-ta­ýy bol­ma­dyk, şan-şöh­ra­ty dün­ýä do­lan ahal­te­ke be­dew­le­ri­mi­ziň was­py joş­gun­ly be­ýa­ny­ny tap­dy. 

Du­tar­çy we gy­jak­çy bag­şy­la­ryň jo­şup aýdym aýt­ma­gy, at üstündäki ji­git­le­riň aja­ýyp to­ma­şa­la­ry bi­len da­ba­ra be­zeg ber­me­gi, toý ga­zan­la­ry­nyň ata­ryl­ma­gy hem-de ol ýer­de taý­ýar­la­nan mil­li ta­gam­lar­dan toý­çy mä­re­kä hö­dür-ke­rem edil­me­gi tä­ze ta­ry­hy döw­rümiz­de ga­dy­my toý däp­le­ri­mi­ze bir­kem­siz eýe­ril­ýän­di­gi­ni ala­mat­lan­dyr­dy. Da­ba­ra­nyň geç­ýän ýe­rin­de kör­pe nes­liň ýe­ri­ne ýe­tirme­gin­de hal­ky­my­zyň asyr­lar­ bo­ýy do­wam edip gel­ýän mil­li ça­ga oýun­la­ry bo­ýun­ça şü­we­le­ňe orun be­ril­di. 

To­ma­şa­ly toý­la­ry­my­zyň be­ze­gi bo­lan be­hiş­di be­dew­le­ri­mi­ziň şany­na Ak bug­daý et­ra­by­nyň Gu­ry­how­dan ýaý­la­syn­da, Ka­ka et­ra­by­nyň Hy­waa­bat jül­ge­sin­de, Sa­rahs etra­by­nyň Tä­ze gu­ýy ýaý­la­syn­da degişlilik­de «Ro­waç­ly Wa­ta­ny­myz­da sar­paň be­lentdir, be­de­wim!», «Türk­men hal­ky­nyň mil­li buý­san­jy — za­ma­naň gu­wan­jy türk­men bedewi», «Be­hiş­di be­dew — türk­me­niň buý­san­jy» ady bi­len ge­çi­ri­len baý­ram­çy­lyk da­ba­ra­la­ry hem ýa­kym­ly duý­gu­la­ry bi­len ýat­da gal­dy. 

Resul IŞANGULYÝEW, 

Türkmenistanyň Demokratik partiýasynyň 

Ahal welaýat komitetiniň başlygy. 

Ýurdumyzda täze ekologik dünýägaraýşy emele getirmek, ekologiýa diplomatiýasyny ilerletmek, «ýaşyl» ykdysadyýetiň standartlaryny ornaşdyrmak, bu ulgamda kadalaşdyryjy hukuk binýadyny pugtalandyrmak maksady bilen, netijeli başlangyçlar durmuşa geçirilýär, halkara borçnamalary we milli hukuk namalaryny ýerine ýetirmäge aýratyn üns berilýär. Ýurtda sebit we dünýä derejesinde Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmek ugrunda edilýän işler ekologiýa syýasatynyň iş ýüzünde üstünlikli durmuşa geçirilýändiginiň subutnamasydyr. Daşky gurşawy goramaga gönükdirilen işleri kanun taýdan berkitmek üçin degişli hukuk namalaryny kabul etmek zerur bolup durýar. 

Türkmenistanyň Konstitusiýasynyň 53-nji maddasynda: «Her bir adamyň jany we saglygy üçin amatly daşky gurşawa, onuň ýagdaýy barada hakyky maglumata we ekologiýa kanunçylygynyň bozulmagy ýa-da tebigy bet bagtçylyk netijesinde saglygyna we emlägine ýetirilen zyýanyň öweziniň dolunmagyna hukugy bardyr. Döwlet ilatyň sagdyn ýaşaýyş şertlerini goramak we üpjün etmek, daşky gurşawy goramak we onuň durnukly ýagdaýyny saklamak maksady bilen tebigy baýlyklaryň rejeli peýdalanylyşyna gözegçilik edýär. Her bir adam tebigaty goramaga, daşky gurşawa we tebigy baýlyklara aýawly çemeleşmäge borçludyr» diýlip bellenilýär. Häzirki wagtda Konstitusiýamyzdan gözbaş alýan Howa kodeksi, «Ekologiýa howpsuzlygy hakynda», «Ekologiýa maglumaty hakynda», «Tebigaty goramak hakynda», «Aýratyn goralýan tebigy ýerler hakynda», «Ozon gatlagyny goramak hakynda» Türkmenistanyň Kanunlary, «Howanyň üýtgemegi boýunça Türkmenistanyň Milli strategiýasy», Milli tokaý maksatnamasy hereket edýär. Olaryň täze döwrebap kanunlar bilen üstüniň ýetirilip durulmagy ähmiýeti örän uly möhüm çärelerdir. 

2023-nji ýylyň 6-njy aprelinde geçirilen Türkmenistanyň Mejlisiniň ýedinji çagyrylyşynyň birinji maslahatynda hormatly Prezidentimiz: «Türkmenistanda adamyň we raýatyň Konstitusiýada hem-de kanunlarda kepillendirilen hukuklaryny, azatlyklaryny goramak biziň alyp barýan döwlet syýasatymyzyň baş maksady bolup durýar. Şunuň bilen baglylykda, bu işleriň kanunçylyk binýadyny kämilleşdirmek ýurduň kanunçykaryjy edarasynyň esasy wezipeleriniň biri bolmaly» diýip nygtady. Arkadagly Gahryman Serdarymyz milli parlamentiň deputatlary bilen duşuşygynda eden maksatnamalaýyn çykyşynda öňde durýan belent maksatlary nazarlaýan işleriň kanunçylyk esaslaryny kesgitlemegiň, jemgyýetçilik ösüşini gazanmagyň aýdyň ýoluny salgy berdi. 

Ajaýyp üstünliklere beslenýän täze taryhy döwürde milli kanunçylygymyzy kämilleşdirmek maksady bilen, täze kanunlary kabul etmek hem-de hereket edýän kanunlary döwrebaplaşdyrmak ugrunda Mejlisde yzygiderli işler alnyp barylýar. Şu ýylyň 30-njy martynda geçirilen Türkmenistanyň Mejlisiniň ýedinji çagyrylyşynyň bäşinji maslahatynda ýurdumyzyň kanunçylyk-hukuk binýadyny döwrebaplaşdyrmak boýunça toplumlaýyn maksatnama laýyklykda işlenilip taýýarlanylan birnäçe kanunlaryň taslamalaryna garaldy we olar kabul edildi. Maslahatda birnäçe kanunlar bilen birlikde, «Gidrometeorologiýa işi hakynda» Türkmenistanyň Kanuny hem kabul edildi. Bu Kanun V bapdan we 27 maddadan ybarat bolup, onda ulanylýan düşünjelere anyk kesgitlemeler berildi. Olara gidrologiýa, meteorologiýa, gidrometeorologiýa işi, gidrometeorologiýa gözegçilikleri, gidrometeorologiýa gözegçilikleriniň ulgamy, gidrometeorologiýa maglumatlary, umumy maksatly gidrometeorologiýa maglumatlary, ýöriteleşdirilen gidrometeorologiýa maglumatlary, gyssagly gidrometeorologiýa maglumatlary, göçme gidrometeorologiýa gözegçilik nokady ýaly düşünjeler degişlidir.

 Bu Kanun ýurdumyzyň çäginde gidrometeorologiýa gözegçilikleriniň globallygyny, toplumlaýynlygyny, ulgamlylygyny we üznüksizligini berjaý etmäge, daşky gurşawyň ýagdaýyna gözegçilikleri geçirmegiň ylmy taýdan esaslandyrylan tehnologiýalarynyň gidrometeorologik maglumatyny toplamagyň, işläp taýýarlamagyň, seljerme geçirmegiň, saklamagyň we peýdalanmagyň bitewüligini üpjün etmäge, şeýle hem bu ugurda milli kanunçylyk binýadyny döwrebaplaşdyrmaga gönükdirilendir. Kanunda gidrometeorologiýa maglumatlaryny peýdalanmagyň düzgünleri beýan edilýär. Esasy bellemeli zatlaryň biri hem Kanunda degişli kadalaşdyryjy hukuk namalarynyň kabul edilmeginiň göz öňünde tutulmagydyr. Olaryň kabul edilmegi bu ulgamdaky işleriň döwrebap alnyp barylmagynda we täzeçil guralmagynda, gözegçilikler esasynda alynýan maglumatlaryň anyk we dogry bolmagynda hem-de degişli peýdalanyjylara wagtynda ýetirilmeginde oňyn netijesini berer. Kanuna gidrometeorologiýa işi babatda hünärmenleri taýýarlamak, gidrometeorologiýa işini ygtyýarlandyrmak, maliýeleşdirmek, gidrometeorologiýa işi babatda jedelleri çözmek hem-de halkara hyzmatdaşlygy amala aşyrmak barada kadalar hem girizildi. Kanun ýurdumyzda gidrometeorologiýa işiniň hukuk esaslaryny kesgitlemek bilen, döwlet häkimiýet edaralaryny, ýuridik we fiziki şahslary gidrometeorologiýa işi we tebigy gurşawyň ýagdaýy baradaky anyk maglumatlar bilen üpjün etmekde ýüze çykjak gatnaşyklary düzgünleşdirmekde döwrebap hukuk binýady bolup hyzmat eder. 

Umuman, Mejlisiň ýedinji çagyrylyşynyň bäşinji maslahatynyň dowamynda kabul edilen kanunlaryň ählisi ýurdumyzyň mundan beýläk-de demokratik ýol bilen ynamly öňe gitmegini, milli ykdysadyýetimiziň ähli ulgamlarynyň okgunly ösmegini, halkymyzyň hal-ýagdaýynyň has-da gowulandyrylmagyny üpjün eder. 

Serdar GAÝYPOW, 

Türkmenistanyň Mejlisiniň Daşky gurşawy 

goramak, tebigatdan peýdalanmak we agrosenagat 

toplumy baradaky komitetiniň başlygy.

Beýik Ýüpek ýolunyň ýüregi bolan Türkmenistan häzirki döwürde hem howa, awtomobil, demir we deňiz ýollary arkaly aragatnaşygy üpjün edýän iri merkezleriň biri hökmünde tanalýar. Onuň geostrategik ýerleşişi ulag-aragatnaşyk we logistika ulgamyny ösdürmäge giň ýollary açýar. Ýurdumyz ulag-aragatnaşyk we logistika ugry boýunça halkara çärelere işjeň gatnaşyp, netijeli teklipler bilen çykyş edýär. 

Golaýda Russiýa Federasiýasynyň Astrahan şäherinde geçirilen «Hazar sebitiniň ulag logistikasy — 2024» atly III halkara forumy şeýle çärelere mysal hökmünde görkezmek bolar. Oňa Azerbaýjanyň, Gazagystanyň, Eýranyň, Russiýanyň, Türkmenistanyň ugurdaş döwlet edaralarynyň, ulag-logistika kompaniýalarynyň wekilleri hem-de Ýewraziýanyň beýleki ýurtlaryndan bank, ätiýaçlandyryş we maýa goýum düzümleriniň hünärmenleri gatnaşdylar. 

Halkara çäräniň dowamynda Wolga — Hazar ulag-logistika ulgamynyň we Ýewraziýanyň halkara ulag geçelgeleriniň esasy meseleleri barada pikir alşyldy. Bütin dünýäde ulag akymlarynyň üýtgemegi we Ýewraziýanyň köp gatnawly Demirgazyk — Günorta, Günbatar — Gündogar, Demirgazyk — Gündogar, Günorta — Günbatar ugurlaryna öwrülmegi şertlerinde özara bähbitli gatnaşyklary ösdürmegiň ýollarynyň üstünde durlup geçildi. Mundan başga-da, Hazar deňzi sebitinde ulag logistikasyny ösdürmegiň mümkinçilikleri, ýükleri daşamagyň esasy ugurlary, deňiz portlarydyr gury ýer duralgalaryny döwrebaplaşdyrmak, Demirgazyk — Günorta ugry boýunça, şeýle-de Wolga derýasynyň üsti bilen ýükleri geçirmek, gämi gurluşygy we ýük daşamak bilen bagly meseleler dogrusynda, halkara hyzmatdaşlygyň giňeldilmegi, ulag-logistika infrastrukturasynyň, işewürligiň ösmegi, sebitde agrar önümleriň eksporty üçin taslamalara maýa goýmak ýaly meselelerede garaldy. 

Forumda nygtalyşy ýaly, Türkmenistan Hazarüsti halkara gatnaw ýollaryna işjeň goşulyşýar we bu ugurdaky kuwwatlyklary doly peýdalanmaga çalyşýar. Türkmenbaşy Halkara deňiz portunyň netijeli ulanylmagy, öz gezeginde, milli deňiz flotuny has-da giňeltmäge, ýükleriň möçberini, üstaşyr geçirilmegini artdyrmaga we daşary ýurt gämileri üçin hyzmatlaryň hilini ýokarlandyrmaga mümkinçilik berýär. 

Halkara forumyň çäginde şäheriň derýa duralgasyna gezelençler guralyp, medeni çäreler ýaýbaňlandyryldy.

Eziz MATDYÝEW, «Balkan gämi gurluşyk we abatlaýyş zawody» açyk görnüşli paýdarlar jemgyýetiniň gämi gurluşyk toplumynyň başlygy.

Be­ýik tu­tum­lar, şan­ly wa­ka­lar, şöh­rat­ly men­zil­ler mil­le­tiň buýsançly ta­ry­hy­ny ke­ma­la ge­tir­ýär. Ber­ka­rar döw­le­tiň tä­ze eý­ýa­my­nyň Gal­ky­ny­şy döw­ri türk­men hal­kynyň müň­ýyl­lyk­la­ra uza­ýan şöh­rat­ly taryhy­nyň tä­ze al­tyn sa­hy­pa­la­ry­nyň ýa­zyl­ýan eý­ýa­my­dyr. Tür­ki medeniýe­tiň hal­ka­ra gu­ra­ma­sy­nyň — TÜRK­SOÝ-nyň He­mi­şe­lik ge­ňe­şi ta­ra­pyn­dan «Tür­ki dün­ýä­si­niň be­ýik şa­hy­ry we akyl­da­ry Mag­tym­gu­ly Py­ra­gy ýy­ly», Änew şä­he­ri­niň «Tür­ki dün­ýä­siniň me­de­ni paý­tag­ty» diýlip yg­lan edi­len hem-de ag­zy­bir hal­ky­my­zyň ýü­rek ar­zu­wy bi­len «Pä­him-paý­has um­ma­ny Mag­tym­guly Py­ra­gy» şy­ga­ry as­tyn­da geç­ýän 2024-nji ýy­ly­my­zyň ta­ry­hy pur­sat­la­ry mu­ny jüm­le-ja­ha­na ýaý­ýar. Merda­na hal­ky­my­zyň gö­wün gu­şu­ny ga­nat­lan­dyr­ýan şeý­le şan­ly wakala­ryň maz­mun taý­dan bi­ri-bi­ri­niň üs­tü­ni ýe­tir­ýän gün­le­rin­de Arkadag­ly Gah­ry­man Ser­da­ry­my­zyň «Änew — müň­ýyl­lyk­lar­dan gözbaş al­ýan me­de­ni­ýet» at­ly ki­ta­by­nyň çap­dan çyk­ma­gy kö­ňül buýsanjy­my­zy go­şa­lan­dyr­dy. 

Hormatly Prezidentimiz bu kitaby ýazmak bilen, öňde goýýan baş maksadynyň türkmen we daşary ýurtly okyjylaryny ýurdumyzda alnyp barylýan il-halk bähbitli işleriň geriminiň giňligi, tagallalaryň beýikligi bilen tanyşdyrmakdan, şeýle hem olary beýik döwletimiziň bagtyýar hem-de ajaýyp geljegi üçin belent işlere ruhlandyrmakdan ybaratdygyny aýratyn belläp geçýär. Şunuň ýaly asylly hem-de beýik maksat bilen ýazylan bu eser ýene-de bir buýsançly hakykaty, ýagny peder ýoluny dowamata atarýan Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň türkmen halkynyň beýik taryhyna, ýeten belent derejelerine, umumadamzat ösüşiniň bölünmez synasy bolup durýan ruhy-medeni, taryhy gymmatlyklaryna bolan nusgalyk söýgi-sarpasyny aýdyňlygy bilen açyp görkezýär. Şol bir wagtda, munuň özi hormatly Prezidentimiziň döwletimiziň we jemgyýetimiziň sazlaşykly ösüşini üpjün etmekde, ýaş nesilleriň ruhy hem-de ahlak taýdan kämilligini gazanmakda oýlanyşykly durmuşa geçirilýän düýpli özgertmelerde taryhy-medeni mirasymyzy mizemez binýada öwren türkmen halkynyň Milli Lideri Gahryman Arkadagymyzyň beýik başlangyçlaryny has-da berkidip, mazmun taýdan yzygiderli baýlaşdyrýandygyny hem doly tassyklaýar. Şunlukda, şöhratly geçmişimiziň gymmatly mirasyny öz gymmaty bilen geljege ýetirmekde we jahana ýaýmakda paýhasly döwlet syýasatymyz täze belentliklere göterilýär. Sebäbi bu gymmatly miras irki adamzat medeniýetiniň esaslandyrylmagyna ummasyz goşant goşan halkymyzyň synmaz erkiniň, agzybirliginiň, watansöýüjiliginiň, ýaşaýşa bolan nusgalyk söýgüsiniň misilsiz güwäsidir. Şeýle beýik hakykaty özünde jemleýän Änew topragynyň her daban ýeri adamzat ösüşiniň gadymy subutnamalaryny özünde jemleýär. 

Änew ak bugdaýy dünýä beren mukaddes toprak hasap edilýär. Munuň özi türkmen topragynyň gadymy ekerançylygyň gözbaşydygyna, oturymly ilatyň diňe bir ekerançylyk bilen däl, eýsem, hünärmentçilik, söwda-satuw bilen meşgullanyp, adamzat medeniýetiniň kemala gelmegine önjeýli goşant goşandygyna güwä geçýär. Ylmy maglumatlaryň, arheologik gazuw-agtaryş işleriniň netijeleri arkaly tassyklanylan bu taryhy hakykatlar Änew medeniýetiniň adamzat siwilizasiýasynyň häzirki ýeten derejesindäki mynasyp ornunyň kepilidir. Hormatly Pre­zi­den­ti­mi­ziň «Änew — müň­ýyl­lyk­lar­dan gözbaş alýan medeniýet» atly kitaby öz okyjylaryny şeýle buýsançly hakykatlaryň jümmüşine gaýybana syýahata alyp gitmek arkaly, döwürler bilen döwürleriň, nesiller bilen nesilleriň sazlaşykly arabaglanyşygyny üpjün edýär. 

Täze eser hormatly Prezidentimiziň Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwrüniň köptaraply ösüşinde taryhy-medeni gymmatlyklarymyza möhüm ähmiýet berýändigini ýene bir ýola görkezdi. Döwlet syýasatymyzyň häsiýetli aýratynlygy bolup durýan şeýle tagallalaryň oňyn netijeleri ýurdumyzyň egsilmez kuwwaty hasaplanylýan ýaş nesillerde halkymyza, eziz Watanymyza, şöhratly geçmişimize çäksiz buýsanç duýgularyny terbiýelemekde ýetilýän belent sepgitlerde ähli aýdyňlygy bilen ýüze çykýar. Bu bolsa öz nobatynda, bagtyýar ýaşlarymyzy täze taryhy eýýamda berkarar Diýarymyzyň ykdysady kuwwatyny yzygiderli ýokarlandyrmak, hoşniýetli we ynamdar hyzmatdaş hökmünde ýeten belent derejesini has-da berkitmek babatda üstünliklere beslenýän taryhy tutumlara mynasyp goşant goşmak hyjuwyny has-da artdyrýar. Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň daşyna mäkäm jebisleşen hyjuwly ýaşlarymyz pederlerimiziň miras galdyran medeni gymmatlyklarynyň, mertebeli ýollarynyň mukaddesligine çuňdan düşünýärler. Şeýlelikde, milli taryhy-medeni gymmatlyklarymyz ýaşlaryň kalbynda halkymyzyň beýikligine bolan buýsanç duýgusyna öwrülýär. 

Hormatly Prezidentimiziň özboluşly terbiýe mekdebine öwrülip, okyjylarynyň kal­byn­da iň naý­ba­şy duý­gy­ny — mil­le­tiň beýikligine bolan çäksiz buýsanç duýgusyny kemala getirýän ajaýyp eserleriniň höwri köp bolsun! 

Guwanç ÇENDIROW, 

Türkmenistanyň Magtymguly adyndaky Ýaşlar 

guramasynyň Balkan welaýat geňeşiniň başlygy, 

Mejlisiň deputaty.