TÜRKMENISTANYŇ KANUNY

Psihologik hyzmatlar hakynda

(Türkmenistanyň Mejlisiniň Maglumatlary, 2019 ý. № 2, 26-njy madda)

Şu Kanun psihologik hyzmatlar bilen baglanyşykly gatnaşyklaryň hukuk we guramaçylyk esaslaryny kesgitleýär.

I BAP. UMUMY DÜZGÜNLER

1-nji madda. Esasy düşünjeler

Şu Kanunda aşakdaky esasy düşünjeler ulanylýar:

1) psiholog – ýokary psihologik bilimli ýa-da ýokary hünär biliminiň binýadynda psihologiýa babatda goşmaça hünär taýýarlygyny geçen hünärmen;

2) psihologik hyzmat – psiholog tarapyndan psihologik hyzmaty alyja edilýän hyzmat;

3) psihologik hyzmaty alyjy – psihologik hyzmatyň edilmegi üçin psihologa ýüz tutan ýa-da şol hyzmaty alýan adam ýa-da adamlaryň topary;

4) psihologik mesele – adamyň özünden, öz hünäri boýunça işinden, şahsyýetara gatnaşyklaryndan, maşgalasyndaky, köpçülikdäki ýagdaýyndan ýa-da durmuşynyň başga ahwalatlaryndan kanagatlanmazlygy bilen baglanyşykly ruhy ýagdaýy.

2-nji madda. Psihologik hyzmatlar hakynda

                        Türkmenistanyň kanunçylygy

Psihologik hyzmatlar hakynda Türkmenistanyň kanunçylygy Türkmenistanyň Konstitusiýasyna esaslanýar we şu Kanundan hem-de psihologik hyzmatlaryň çygrynda ýüze çykýan gatnaşyklary düzgünleşdirýän Türkmenistanyň beýleki kadalaşdyryjy hukuk namalaryndan ybarat bolup durýar.

3-nji madda. Şu Kanunyň hereket edýän çygry

Şu Kanunyň hereketi Türkmenistanyň raýatlaryna, şeýle hem, eger Türkmenistanyň kanunçylygynda başgaça bellenilmedik bolsa, daşary ýurt raýatlaryna we raýatlygy bolmadyk adamlara degişli bolup durýar.

4-nji madda. Psihologik hyzmatlaryň çygryndaky işiň

     esasy ýörelgeleri

Şular psihologik hyzmatlaryň çygryndaky işiň esasy ýörelgeleri bolup durýar:

1) şahsyýetiň mertebesine, hukuklaryna we azatlyklaryna hormat goýmak;

2) meýletinlik;

3) tarapgöýsüzlik;

4) dogruçyllyk;

5) salgylylyk;

6) psihologik hyzmatlaryň edilmeginiň toplumlaýynlygy;

7) başarjaňlyk;

8) ýaşyrynlylyk;

9) jogapkärlilik.

5-nji madda. Psihologik hyzmatlary etmekde çäklendirmeler

Psihologik hyzmatlaryň şu adamlar tarapyndan edilmegine ýol berilmeýär:

1) ýokary psihologik bilimi bolmadyklar ýa-da ýokary hünär biliminiň binýadynda psihologiýa babatda goşmaça hünär taýýarlygyny geçmedikler;

2) bilkastlaýyn jenaýat edendigi üçin iş kesilenlik aýby bolanlar;

3) ahlaksyz etmişi amala aşyrandygy üçin işden boşadylanlar;

4) psihonewrologiýa we (ýa-da) narkologiýa edaralarynda hasapda duranlar.

6-njy madda. Psihologlaryň jemgyýetçilik birleşikleri

1. Psihologlaryň meýletinlik esasynda, Türkmenistanyň kanunçylygynda bellenilen tertipde psihologlaryň jemgyýetçilik birleşiklerini döretmäge hukugy bardyr.

2. Psihologlaryň jemgyýetçilik birleşikleri öz işini «Jemgyýetçilik birleşikleri hakynda» Türkmenistanyň Kanunyna we öz tertipnamalaryna laýyklykda amala aşyrýarlar.

7-nji madda. Psihologik hyzmatlar çygrynda maliýeleşdirmek

Psihologik hyzmatlar çygrynda maliýeleşdirmek Türkmenistanyň Döwlet býujetiniň serişdeleriniň, şeýle hem Türkmenistanyň kanunçylygynda gadagan edilmedik başga çeşmeleriň hasabyna amala aşyrylýar.

II BAP. PSIHOLOGIK HYZMATLAR ÇYGRYNDA

DÖWLET TARAPYNDAN DÜZGÜNLEŞDIRMEK WE

GÖZEGÇILIK

8-nji madda. Psihologik hyzmatlar çygrynda döwlet

     tarapyndan düzgünleşdirmegi we 

     gözegçiligi amala aşyrýan edaralar

Türkmenistanyň Ministrler Kabineti, Türkmenistanyň Saglygy goraýyş we derman senagaty ministrligi (mundan beýläk – ygtyýarlandyrylan edara), beýleki ministrlikler we pudaklaýyn dolandyryş edaralary, ýerine ýetiriji häkimiýetiň ýerli edaralary we ýerli öz-özüňi dolandyryş edaralary öz ygtyýarlyklarynyň çäklerinde psihologik hyzmatlar çygrynda döwlet tarapyndan düzgünleşdirmegi we gözegçiligi amala aşyrýan edaralar bolup durýarlar.

9-njy madda. Psihologik hyzmatlar çygrynda Türkmenistanyň

      Ministrler Kabinetiniň ygtyýarlylygy

Türkmenistanyň Ministrler Kabineti psihologik hyzmatlar çygrynda:

1) ýeke-täk döwlet syýasatyny kesgitleýär;

2) kadalaşdyryjy hukuk namalaryny çykarýar;

3) döwlet gözegçiligini amala aşyrýar;

4) ygtyýarlandyrylan edaranyň, beýleki ministrlikleriň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň, ýerine ýetiriji häkimiýetiň ýerli edaralarynyň işini utgaşdyrýar;

5) Türkmenistanyň kanunçylygynda öz ygtyýarlylygyna degişli edilen başga wezipeleri amala aşyrýar.

10-njy madda. Psihologik hyzmatlar çygrynda

        ygtyýarlandyrylan edaranyň ygtyýarlylygy

Psihologik hyzmatlar çygrynda ygtyýarlandyrylan edara:

1) ýeke-täk döwlet syýasatyny durmuşa geçirýär;

2) psihologik hyzmatlary etmegiň meseleleri boýunça usulyýet ýolbaşçylygyny amala aşyrýar;

3) degişli ministrlikler we pudaklaýyn dolandyryş edaralary bilen bilelikde psihologik hyzmatlaryň edilmegi boýunça standartlary, Psihologik hyzmatlaryň edilmeginiň tertibini işläp düzýär we olary tassyklaýar;

4) ilatyň arasynda psihologik meseleleriň öňüni almak we olary çözmek boýunça çäreler hakynda aň-bilim işlerini geçirýär;

5) ilata psihologik hyzmatlary etmegiň görnüşleri we formalary, «ynam telefonynyň» belgileri hakynda habar berýär;

6) halkara hyzmatdaşlygyny ösdürýär;

7) Türkmenistanyň kanunçylygynda öz ygtyýarlylygyna degişli edilen başga wezipeleri amala aşyrýar.

11-nji madda. Psihologik hyzmatlar çygrynda beýleki

       ministrlikleriň we pudaklaýyn dolandyryş

       edaralarynyň, ýerine ýetiriji häkimiýetiň

       ýerli edaralarynyň we ýerli öz-özüňi

       dolandyryş edaralarynyň ygtyýarlylygy

Psihologik hyzmatlar çygrynda beýleki ministrlikler we pudaklaýyn dolandyryş edaralary, ýerine ýetiriji häkimiýetiň ýerli edaralary we ýerli öz-özüňi dolandyryş edaralary:

1) ýeke-täk döwlet syýasatynyň durmuşa geçirilmegine gatnaşýarlar;

2) kadalaşdyryjy hukuk namalaryny kabul edýärler;

3) psihologik hyzmatlary etmegiň meseleleri boýunça ygtyýarlandyrylan edara bilen özara ylalaşykly hereket edýärler;

4) ilatyň arasynda psihologik meseleleriň öňüni almak we olary çözmek boýunça çäreler hakynda aň-bilim işleriniň geçirilmegine ýardam berýärler;

5) psihologik hyzmatlary etmegiň görnüşleri we formalary, «ynam telefonynyň» belgileri hakynda ilatyň habarly edilmegine ýardam berýärler, raýatlaryň Türkmenistanyň kanunçylygynda bellenilen psihologik hyzmatlary almaga bolan hukuklarynyň berjaý edilmegi we durmuşa geçirilmegi üçin zerur bolan dürli maglumatlary berýärler;

6) psihologlaryň hünär derejesini ýokarlandyrmagy we olary gaýtadan taýýarlamagy amala aşyrýarlar;

7) Türkmenistanyň kanunçylygynda öz ygtyýarlylygyna degişli edilen başga wezipeleri amala aşyrýarlar.

III BAP. PSIHOLOGIK HYZMATLARY ETMEGIŇ

ESASLARY

12-nji madda. Psihologik hyzmatlary etmegiň

       esasy maksatlary we wezipeleri

1. Psihologik hyzmatlary etmegiň esasy maksatlary şulara ýardam bermek bolup durýar:

1) psihologik hyzmaty alyjynyň psihologik saglygynyň we zähmete ukyplylygynyň dikeldilmegine;

2) adamyň psihiki we şahsy ösüşine;

3) psihologik meseläniň ýüze çykarylmagyna, öňüniň alynmagyna we çözülmegine, psihologik hyzmaty alyjynyň goldanylmagyna, oňa ýaşaýşyň üýtgän şertlerine uýgunlaşmagynda kömegiň berilmegine.

Psihologik hyzmatlar zerur bolan ýagdaýynda milli däp-dessurlardan, jemgyýetde kabul edilen ýörelgelerden, düzgünlerden hem-de ahlak kadalaryndan ugur alnyp edilýär.

2. Şular psihologik hyzmatlary etmegiň esasy wezipeleri bolup durýar:

1) psihologik hyzmatlaryň elýeterliligini we hilini üpjün etmek;

2) psihologik hyzmatlary alyjylaryň hukuklaryny we kanuny bähbitlerini goramak;

3) edilýän psihologik hyzmatyň bellenilen talaplara we standartlara laýyk gelmeginiň kepilliklerini üpjün etmek;

4) ilaty psihologik hyzmatlaryň edilmeginiň görnüşleri we formalary hem-de psihologlaryň hünär derejeleri barada dogry maglumatlar bilen üpjün etmek;

5) ilata psihologik meseleleriň ýüze çykmagynyň sebäpleri, olaryň öňüniň alynmagynyň we çözülmeginiň usullary we serişdeleri hakynda habar bermek.

13-nji madda. Psihologik hyzmatlar edilende

       maglumatlaryň ýaşyrynlygy

1. Adamyň psihologik hyzmatyň edilmegi üçin ýüz tutmagynyň fakty hakynda we oňa şol hyzmatyň edilmegi hakynda maglumatlar, şeýle hem ol edilende alnan başga maglumatlar ýaşyryn bolup durýar.

2. Zähmet (gulluk) borçlaryny ýerine ýetirende özlerine belli bolan ýaşyryn maglumatlaryň şol adamlar tarapyndan, Türkmenistanyň kanunçylygynda göz öňünde tutulan halatlardan başga ýagdaýlarda ýaýradylmagyna ýol berilmeýär.

3. Psihologlar on sekiz ýaşa ýetmedik adamlaryň, şeýle hem kanunda bellenilen tertipde kämillik ukyby ýok ýa-da kämillik ukyby çäklendirilen diýlip ykrar edilen adamlaryň ata-enesine ýa-da olaryň ornuny tutýan adamlara, eger olaryň özleriniň ýa-da olaryň töweregindäki adamlaryň janyna ýa-da saglygyna howp döredýän hereketleri amala aşyrmak ähtimallygy bar bolanda habar bermäge, zerurlyk bolanda psihiatrik hyzmatlaryň edilmegi üçin olary hünärmenleriň ýanyna ugratmaga borçludyrlar. Görkezilen maglumatlaryň berilmegi ýaşyryn maglumatlaryň ýaýradylmagy diýlip ykrar edilip bilinmez.

14-nji madda. Psihologik hyzmatlaryň esasy görnüşleri

Şular psihologik hyzmatlaryň esasy görnüşleri bolup durýar:

1) psihologik öňüni alyş we psihologik aň-bilim ‒ psihologik hyzmaty alyjynyň durmuşynda, maşgalasynda we jemgyýetde onuň amatly özara gatnaşyklaryny üpjün edýän psihologik bilimleriniň, psihologik medeniýetiniň derejesiniň ýokarlandyrylmagyna gönükdirilen, haýsy-da bolsa bir kynçylyklaryň, meseleleriň döremegini ýüze çykarmak we öňüni almak boýunça çäreleriň jemi;

2) psihologik maslahat bermek ‒ psihologik hyzmaty alyja ýüze çykan psihologik meselesine düşünmegine ýardam etmek hem-de ony özbaşdak çözmeginde kömek bermek maksady bilen amala aşyrylýan düşündiriş işi;

3) psihologik kömek bermek – psihologiýanyň adamlaryň durmuş-psihologik başarjaňlygynyň ýokarlandyrylmagyna we aýratyn adama, şonuň ýaly-da adamlaryň toparyna ýa-da gurama psihologik kömegiň berilmegine ugrukdyrylan amaly taýdan ulanylmagynyň çygry;

4) psihoterapiýa (lukmançylyk däl) – şahsyýetiň özüni alyp baryş, duýgurlyk-aňlaýyş çygrynda ýüze çykýan, psihologik meseläniň aradan aýrylmagyna, şeýle hem degişli psihologik usullaryň kömegi bilen onuň oňyn ösüşine ýardam edilmegine gönükdirilen psihologik täsir etme;

5) psihologik anyklaýyş – psihologik hyzmaty alyjynyň ösüşiniň indiwidual-psihologik aýratynlyklaryny, onuň psihiki ýagdaýynyň alamatlaryny, onuň başga adamlar bilen özara gatnaşyklarynyň aýratynlyklaryny, başarnyklarynyň, endikleriniň, şahsy häsiýetleriniň ösüş derejesiniň oňa göwnejaý psihologik hyzmatlaryň edilmegi boýunça çaklamanyň düzülmegi we maslahatlaryň işlenip düzülmegi üçin zerur bolan ýaş boýunça kadalaryna laýyklygyny kesgitlemegiň usullarynyň we ýörelgeleriniň jemi;

6) psihologik dikeldiş ‒ psihologik hyzmaty alyjynyň psihologik saglygynyň we durmuşda netijeli özüni alyp barşynyň dikeldilmegi;

7) psihologik düzediş ‒ adamyň psihologik saglygynyň dikeldilmegine, onuň ukyplarynyň we şahsyýetiniň ösmegine, içki we daşky sebäpleriň onuň duýgurlyk ýagdaýyna we özüni alyp barşyna täsir etmegini ýeňip geçmegine ýa-da azaltmagyna ýardam bermek;

8) psihologik bilermenler seljermesi ‒ dörän psihologik meseläni ýüze çykarmak, psihologik hyzmaty alyjynyň duýgurlyk we aňlaýyş ýagdaýyna we özüni alyp barşyna we onuň şahsyýetara gatnaşyklaryna dogry baha bermek, şeýle hem oňa psihologik hyzmatlary etmek boýunça maksatnamany işläp düzmek  maksady bilen, Türkmenistanyň kanunçylygynda bellenilen halatlarda we tertipde (kazyýet-psihologik bilermenler seljermesi muňa degişi däldir) geçirilýän barlag;

9) psihologik türgenleşik ‒ psihologik meseläniň netijeleriniň ýok edilmegine, ýaşamagyň üýtgäp duran şertlerine uýgunlaşylmagyna ýardam edilmegine, duýgurlyk-düzediş tejribesiniň, özüňden akyl ýetiriş endikleriniň we psihologik özüňi sazlaýşyň emele gelmegine gönükdirilen türgenleşikleriň, psihologik meseläni özbaşdak çözmäge taýýarlygyň ulgamy;

10) psihologik ýüki ýeňletmek – dartgynlygy we ýadawlygy aýyrmak, güýji, işe ukyplylygy dikeltmek, saglygy berkitmek maksady bilen dynç alşy, boş wagty, güýmenje maksatnamalaryny guramaklyga gönükdirilen çäreleriň toplumy.

15-nji madda. Psihologik hyzmatlaryň esasy formalary

1. Psihologik hyzmatlaryň esasy formalary ýüzbe-ýüz, uzak aralykdan, ýekebara, toparlaýyn, gysga möhletleýin, uzak möhletleýin, gaýragoýulmasyz we gyssagly bolup durýarlar.

2. Ýüzbe-ýüz psihologik hyzmat psihologyň psihologik hyzmaty alyjy bilen gös-göni özara hereket etmeklerinde edilýär.

3. Uzak aralykdan psihologik hyzmat psihologyň psihologik hyzmaty alyjy bilen degişli tehniki serişdeleriň peýdalanylmagy arkaly özara hereket etmeklerinde edilýär.

4. Ýekebara psihologik hyzmat psihologik hyzmaty alyja gizlin (üçünji şahslar gatnaşmazdan) edilýär.

Kämillik ýaşyna ýetmedik adamlara ýa-da kanunda bellenilen tertipde kämillik ukyby ýok ýa-da kämillik ukyby çäklendirilen diýlip ykrar edilen adamlara psihologik hyzmat edilende olaryň kanuny wekilleriniň gatnaşmagyna ýol berilýär.

5. Toparlaýyn psihologik hyzmat psihologyň psihologik hyzmatlary alyjylaryň topary bilen özara hereket etmeginde edilýär.

6. Gysga möhletleýin psihologik hyzmat psihologik hyzmaty alyja onda ýüze çykan psihologik meseläni gysga wagtda çözmek üçin edilýär.

7. Uzak wagta niýetlenen uzak möhletleýin psihologik hyzmat psihologik meseläniň şahsy häsiýetiniň, onuň peýda bolmagynyň sebäpleriniň we şertleriniň psihologik seljermesini we barlaglaryny geçirmek üçin, şeýle hem, eger psihologik mesele durnukly häsiýete eýe bolup durýan bolsa, lukmançylyk däl psihoterapiýa üçin edilýär.

8. Gaýragoýulmasyz psihologik hyzmat psihologik hyzmaty alyja onuň kyn durmuş ýagdaýyndan çykmagy, onuň özi ýa-da töweregindäki adamlar üçin howp döredýän psihiki ýagdaýlaryň beterleşmeginiň öňüni almak üçin onuň beden, duýgurlyk, şahsy, akyl we şahsyýetara mümkinçiliklerini jemlemek maksady bilen, haýal etmän edilýär.

9. Gyssagly psihologik hyzmat adatdan daşary ýagdaýlar bolanda ejir çeken adamlara, olaryň maşgala agzalaryna, adatdan daşary ýagdaýlarda zyýan çekenler we (ýa-da) wepat bolanlar bilen şahsy gatnaşyklary bolan garyndaşlaryna we başga adamlara, adatdan daşary zolaklaryň gös-göni ýakynynda bolýan adatdan daşary ýagdaýlaryň şaýatlaryna, adatdan daşary ýagdaýlaryň netijelerini ýok etmäge gatnaşan hünärmenlere gös-göni wakanyň bolan ýerinde edilýär.

16-njy madda. Psihologik hyzmatyň edilmegi üçin

        ýüz tutulmagy

1. Psihologik hyzmatyň edilmegi adamyň dilden ýa-da ýazmaça görnüşde, şol sanda habar beriş-telekommunikasiýa tehnologiýalaryny peýdalanmagy arkaly meýletin ýüz tutmagy esasynda amala aşyrylýar.

2. On sekiz ýaşa ýetmedik adama psihologik hyzmatyň edilmegi onuň ata-enesiniň ýa-da olaryň ornuny tutýan adamlaryň, çaga üçin jogapkärçilik çekýän degişli çagalar edaralarynyň işgärleriniň ýüz tutmalary esasynda geçirilýär, şu maddanyň üçünji böleginde göz öňünde tutulan ýagdaýlar muňa degişli däldir.

3. Şu aşakdaky ýagdaýlarda on sekiz ýaşa ýetmedik adama psihologik hyzmatyň edilmegi üçin, onuň ata-enesiniň ýa-da olaryň ornuny tutýan adamlaryň razylygy talap edilmeýär:

1) ol babatda rehimsiz gatnaşygyň, beden, psihiki ýa-da jyns zorlugynyň fakty anyklanan bolsa;

2) görkezilen adam adatdan daşary ýagdaý, şeýle hem heläkçilikli waka netijesinde ejir çeken bolsa;

3) görkezilen hyzmat psihologik öňüni alyş we psihologik aň-bilim görnüşinde amala aşyrylýan bolsa;

4) görkezilen adam psihologik hyzmatyň edilmegi üçin atsyz, şol sanda «ynam telefony» boýunça ýüz tutan bolsa.

Türkmenistanyň kanunçylygynda göz öňünde tutulan başga ýagdaýlarda hem on sekiz ýaşa ýetmedik adama onuň ata-enesiniň ýa-da olaryň ornuny tutýan adamlaryň razylygy bolmazdan, psihologik hyzmat edilip bilner.

17-nji madda. Psihologik hyzmatyň edilmeginiň şertleri

1. Psihologik hyzmat muzdsuz ýa-da muzdly esasda edilip bilner.

2. Psihologik hyzmat döwlet edaralary tarapyndan Türkmenistanyň kanunçylygyna laýyklykda muzdsuz edilýär.

3. Psihologik hyzmat muzdsuz esasda adatdan daşary ýagdaýlaryň netijesinde ýa-da heläkçilikli wakalaryň bolmagy netijesinde ejir çeken adamlara, şeýle hem olaryň maşgala agzalaryna we ýakyn garyndaşlaryna, adam söwdasynyň pidasy bolan adamlara hem-de Türkmenistanyň kanunçylygynda göz öňünde tutulan başga ýagdaýlarda edilýär.

4. Psihologik hyzmatlar çygryndaky döwlete degişli däl guramalar psihologik hyzmaty muzdsuz esasda öz Tertipnamalaryna we başga esaslandyryş resminamalaryna laýyklykda edip bilerler.

5. Psihologik hyzmatyň muzdly esasda edilmegi ýazmaça görnüşde baglaşylýan psihologik hyzmatyň edilmegi hakynda şertnamanyň esasynda amala aşyrylýar, atsyz edilen psihologik hyzmat muňa degişli däldir. Psihologik hyzmatyň atsyz edilmegini sorap ýüz tutan adama onuň şahsyýetine güwä geçýän resminamasy görkezilmezden, onuň aýdan familiýasy, ady, ýaşy we ýaşaýan ýeri (bolýan ýeri) görkezilýän şahsy karty resmileşdirilýär. Muzdly esasda atsyz edilýän psihologik hyzmatyň tölenendigini tassyklaýan resminama kassa çegi ýa-da Türkmenistanyň kanunçylygynda göz öňünde tutulan başga resminama bolup durýar.

18-nji madda. Psihologik hyzmatyň edilmeginden

       ýüz döndermek üçin esaslar

Psihologik hyzmatyň edilmegi üçin ýüz tutan adama şu ýagdaýlarda onuň edilmeginden ýüz dönderilip bilner:

1) etikanyň kadalarynyň berjaý edilmezligi;

2) eger psihologyň hyzmatynyň edilmegi muzdly esasda göz öňünde tutulan bolsa, psihologyň hyzmaty üçin hak tölenmezligi;

3) psihologyň hyzmatynyň edilmegi üçin ýüz tutulanda we ol edilende onda psihiki bozulmanyň ýüze çykarylmagy.

IV BAP. PSIHOLOGIK HYZMATY ALYJYNYŇ

HUKUKLARY WE BORÇLARY.

PSIHOLOGYŇ HUKUKLARY WE BORÇLARY

19-njy madda. Psihologik hyzmaty alyjynyň 

        hukuklary we borçlary

1. Psihologik hyzmaty alyjynyň şulara hukugy bardyr:

1) şu Kanuna laýyklykda hünär, hünär derejeli we ýöriteleşdirilen psihologik hyzmaty almaga;

2) öz mertebesine hormat goýulmagyna we özüne adamkärçilikli garalmagyna;

3) özüniň hukuklarynyň, azatlyklarynyň we kanuny bähbitleriniň goralmagyna;

4) psihologik hyzmatlaryň edilmeginiň elýeterliligine;

5) habarlylyga we psihologik hyzmaty meýletin almaga;

6) psihologik hyzmatyň öz wagtynda edilmegine;

7) üçünji şahslaryň gatnaşmazlygynda psihologyň maslahatyna  ýa-da onuň bilen işlemäge;

8) psihology saýlamaga, şeýle hem psihologik hyzmatlaryň edilmeginiň onuň maslahat berýän görnüşlerine we formalaryna;

9) öz hukuklary hakynda maglumatlary, şeýle hem ýüze çykan psihologik meseläniň häsiýeti hakynda elýeter görnüşde maglumatlary almaga;

10) psihologik hyzmatlaryň edilýän islendik döwründe ony almakdan ýüz döndermäge;

11) maslahat almak üçin başga psihology çekmäge;

12) oňa psihologik hyzmatyň edilmeginiň netijesinde onuň janyna ýa-da saglygyna ýetirilen zyýanyň (zeleliň) öweziniň dolunmagyna;

13) Türkmenistanyň kanunçylygynda göz öňünde tutulan başga hukuklara.

2. Psihologik hyzmaty alyjy şulara borçludyr:

1) psiholog bilen aragatnaşykda özüňi alyp baryş kadalaryny berjaý etmäge, onuň abraýyna we mertebesine sarpa goýmaga;

2) oňa psihologik hyzmat edilende psiholog bilen hyzmatdaşlyk etmäge;

3) psihologyň jany ýa-da saglygy, şeýle hem onuň töweregindäki adamlaryň jany ýa-da saglygy üçin howp döredýän keselleriň bardygy barada habar bermäge;

4) Türkmenistanyň kanunçylygynda göz öňünde tutulan başga borçlary ýerine ýetirmäge.

20-nji madda. Psihologyň hukuklary we borçlary 

1. Psihologyň öz işini amala aşyranda şulara hukugy bardyr:

1) özüniň abraýyny we mertebesini goramaga;

2) psihologik hyzmatlaryň edilmeginiň görnüşini we formasyny kesgitlemäge we psihologik hyzmaty alyjynyň psihologik meselesine görä maslahatlary bermäge;

3) şu Kanunyň 18-nji maddasynda bellenen halatlarda psihologik hyzmaty etmekden ýüz döndermäge;

4) Türkmenistanyň kanunçylygynda bellenen halatlarda ýeňilliklere we öwez dolmalara;

5) adama psihologik hyzmatyň edilmegi netijesinde onuň janyna ýa-da saglygyna ýetirilen zyýanyň (zeleliň) öweziniň dolunmagyna;

6) öz hünär derejesiniň ýokarlandyrylmagynyň guramaçylyk taýdan üpjün edilmegine;

7) Türkmenistanyň kanunçylygynda göz öňünde tutulan başga hukuklara.

2. Psiholog öz işini amala aşyranda şulara borçludyr:

1) psihologik hyzmaty alyjynyň şahsy mertebesine hormat goýmaga, hukuklaryny, azatlyklaryny we kanuny bähbitlerini goramaga;

2) tarapgöýsüz bolmaga, psihologik hyzmaty alyja köre-körlük bilen garalmagyna ýol bermezlige;

3) öz hünär borçlaryny ak ýürek bilen ýerine ýetirmäge; 

4) amaly psihologiýanyň meselelerine degişli kadalaşdyryjy resminamalar barada habarly bolmaga; 

5) psihologik hyzmaty öz wagtynda etmäge;

6) hünär etikasynyň kadalaryny berjaý etmäge;

7) psihologik hyzmatlaryň edilýän hyzmatyň maksatlaryna, psihologik hyzmaty alyjynyň ýaşyna, jynsyna, bilimine, psihologik ýagdaýyna gabat gelýän görnüşlerini we formalaryny ulanmaga;

8) öz işinde başarjaňlygynyň ýokary derejesini üpjün etmäge we saklamaga;

9) psihologik hyzmaty alyja psihologik hyzmatlaryň ulanylýan görnüşleri we formalary barada habar bermäge;

10) psihologik hyzmaty alyja maslahatlaşmak üçin başga psihology çekmek islegini beýan edende päsgelçilik döretmezlige;

11) psihologik hyzmaty edende özüne mälim bolan maglumatlaryň ýaşyrynlygyny saklamaga;

12) psihologik hyzmatlaryň edilmegi boýunça standartlary we Psihologik hyzmatlaryň edilmeginiň tertibini berjaý etmäge;

13) Türkmenistanyň kanunçylygynda göz öňünde tutulan başga borçlary ýerine ýetirmäge.

V BAP. JEMLEÝJI DÜZGÜNLER

21-nji madda. Şu Kanunyň bozulandygy üçin jogapkärçilik

Şu Kanunyň bozulmagy Türkmenistanyň kanunçylygynda bellenen jogapkärçilige eltýär.

22-nji madda. Jedelleriň çözülişi

Psihologik hyzmatlar çygrynda ýüze çykýan jedeller Türkmenistanyň kanunçylygynda bellenen tertipde çözülýär.

23-nji madda. Şu Kanunyň herekete girmegi

Şu Kanun 2020-nji ýylyň 1-nji ýanwaryndan herekete girizilýär.

Türkmenistanyň                                                   Gurbanguly

     Prezidenti                                                    Berdimuhamedow

Aşgabat şäheri.

2019-njy ýylyň 8-nji iýuny.

№ 143-VI.