Gahryman Arkadagymyz «Türkmenistan­Beýik Ýüpek ýolunyň ýüregi» atly kitabynda: «Türkmenistanyň iri halkara logistik merkez hökmünde ulag­aragatnaşygynda köpugurlaýyn yklymara ulag infrastrukturasynyň kemala gelmegindäki hyzmaty ählitaraplaýyn integrasiýanyň gyzyklanmalaryna hem­de ählumumy durnukly ösüşiň maksatlaryna laýyk gelýär» diýip belleýär. 

     XXI asyrda Beýik Ýüpek ýolunyň täzeden dikeldilmegi ugrunda halkara guramalaryň we sebit ýurtlarynyň arasynda giň gerimli taslamalar durmuşa geçirilýär. Ýurdumyzyň ýerleşýän sebitinde Merkezi Aziýa, Hazarýaka ýurtlarynyň Demirgazyk­Günorta, Günbatar­Gündogar, TRASEKA, Lazurit halkara üstaşyr­ulag geçelgeleriniň çäginde ulag ulgamlarynyň özara goşulyşmagynyň, sebit we yklymara derejelerde multimodal gatnawlaryň üpjün edilmeginiň möhümligi ýüze çykýar. Aziýanyň Ösüş banky, Yslam ösüş banky ýaly iri halkara maliýe guramalarynyň, şol sanda daşary yurt döwletleriniň gaznalary Türkmenistanda  alnyp barylýan maýa goýum taslamalaryna gatnaşýarlar. Türkmenistan özüniň ulag diplomatiýasyny üstünlikli durmuşa geçirmek ugrunda syýasy diplomatik, söwda­ykdysady, medeni­ynsanperwer ugurlar boýunça sebit we ählumumy bähbitli başlangyçlary öňe sürýär. Şu ýylyň ikinji ýarymynda «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda Birleşen Milletler Guramasynyň deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletler boýunça 3­nji maslahatyny ýokary derejede geçirmek boýunça taýýarlyk işleri giňden alnyp barylýar. 

     Bu  maslahatyň ilkinjisi 2003­nji ýylda Gazagystan Respublikasynyň Almaty şäherinde, ikinjisi bolsa 2014­nji ýylda Awstriýa Respublikasynyň Wena şäherinde geçirildi. 30-dan gowrak deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlaryň geografiki ýerleşişi, 500­milliondan gowrak ilaty bilen bilelikde, olaryň deňiz söwda ýollaryndan we esasy dünýä bazarlaryndan uzaklygy, geografiki çäklendirmeleri ýeňip geçmek üçin täze çemeleşmeleri talap edýär. 

      Ýurdumyzda Birleşen Milletler Guramasy bilen hyzmatdaşlykda guraljak bu maslahatyň çäklerinde beýleki çäreler bilen bilelikde Parlament forumynyň hem geçirilmegi meýilleşdirilýär. Parlament forumynyň guralmagy ulag diplomatiýasynyň kanunçylyk binýadyny kämilleşdirmek boýunça tejribeleri paýlaşmaga mümkinçilikleri açar. Bu babatda ýurdumyzyň kanun çykaryjy edarasy tarapyndan meýilnamalaýyn işler alnyp barylýar. 2024­nji ýylda «Deňze çykalgasy bolmadyk döwletleriň üstaşyr söwdasy hakynda Konwensiýa goşulmak hakynda», «Deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlar üçin Halkara seljerme merkezini döretmek hakynda köptaraplaýynYlalaşyga goşulmak hakynda» Türkmenistanyň Kanunlary kabul edildi.

      Şeýle hem geçen ýylda «Türkmenistanyň Hökümeti bilen Hytaý Halk Respublikasynyň Hökümetiniň arasynda halkara awtomobil gatnawlary hakynda Ylalaşygy tassyklamak hakynda», «Türkmenistanyň Hökümeti bilen Mongoliýanyň Hökümetiniň arasynda halkara awtomobil gatnawlary hakynda Ylalaşygy tassyklamak hakynda» Türkmenistanyň Kanunlary kabul edildi. Bu kanunlaryň mazmunynda döwletara we hökümetara gatnaşyklarda, ikitaraplaýyn we köptaraplaýyn gazanylýan ylalaşyklarda ulag­logistiki hyzmatdaşlygy ýola goýmaga aýratyn ornuň degişlidigini aýdyň görmek bolýar.

     Hormatly Prezidentimiziň Beýik Ýüpek ýoluny täze şertlerde dikeltmek ugrunda amala aşyrýan beýik başlangyçlary, ýurdumyzda üstaşyr-ulag hyzmatdaşlygyny ösdürmäge gönükdirilen iri maýa goýum taslamalary diňe bir söwda­ykdysady bähbitleri göz öňünde tutmak bilen çäklenmän, eýsem, durnukly ösüşiň beýleki wajyp ugurlary bolan durmuş we ekologiýa abadançylygyny gazanmaga ýardam berýär. 

     Ösüş arkaly parahatçylyk taglymatyny dünýäde dabaralandyrýan, ýurdumyzda halkara derejeli forumlary, maslahatlary geçirmäge giň mümkinçilikleri döredýän hormatly Prezidentimiziň hem­de Gahryman Arkadagymyzyň janlary sag,belent başlary aman,il­ýurt bähbitli  tutumlary rowaç bolsun!

 Kerimguly GELDIÝEW,

Türkmenistanyň Mejlisiniň Halkara we 

parlamentara aragatnaşyklar baradaky 

komitetiniň agzasy

    Ykdysadyýeti diwersifikasiýalaşdyrmak we ekologiýa taýdan arassa tehnologiýalara, goşulan gymmatyň bäsleşige has ukyply hatarlaryny we zaýasyz ykdysadyýeti döretmekden ugur almak bilen, sanlylaşdyrmaga geçmek durmuş-ykdysady ösüşiň möhüm ugurlary bolup durýar.

     Mälim bolşy ýaly, Türkmenistanyň wekiliýeti Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň 2024-nji ýylyň sentýabrynda geçirilen 79-njy sessiýasyna gatnaşyp, birnäçe başlangyçlary öňe sürdi.

     Türkmenistan durmuş-ykdysady ugurda hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de ösdürmegi maksat edinýär. 2030-njy ýyla çenli döwür üçin durnukly ösüş ulgamynda Gün tertibiniň üstünde işlemegi dowam etdirýän Türkmenistan garyplygy ýok etmäge, ösüp barýan ýurtlary goldamak üçin halkara maliýe arhitekturasyny kämilleşdirmäge, ählumumy energiýa, ulag baglanyşygyny berkitmäge, bütindünýä aragatnaşyk-tehniki serişdeleriniň, emeli aň ulgamlarynyň deňagramly ösüşine gönükdirilen anyk işleri amal etmegi maksat edinýär. Bu ugurda Türkmenistan Ýapyk aýlanyşykly ykdysadyýete (Sirkulýar ykdysadyýete)  geçmek boýunça ählumumy Çarçuwaly maksatnamany işläp düzmäge, şeýle hem BMG-niň Ykdysady we Durmuş meseleleri boýunça departamentiniň, sebitleýin ykdysady komissiýalarynyň bäşisi bilen hyzmatdaşlykda BMG-niň 2026 — 2035-nji ýyllar döwründe «Durnukly ulagyň onýyllygyny» durmuşa geçirmek üçin Hereketleriň meýilnamasynyň taslamasynyň işlenilip düzülmegini hödürlemäge taýýarlyk görýär. 

     Mundan başga-da, ýurdumyz Bütindünýä durnukly ulag gününe bagyşlanylan halkara çäräni we BMG-niň Baş Assambleýasynyň «Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmek üçin ulagyň ähli görnüşleriniň arabaglanyşygyny berkitmek» atly Kararnamasyna laýyklykda, Durnukly ulagyň dostlary toparynyň ministrler derejesindäki nobatdaky duşuşygyny geçirmegi teklip etdi. Ileri tutulýan ugurlaryň hatarynda Durnukly ulag arabaglanyşygynyň ählumumy atlasyny hem-de Ählumumy energetika howpsuzlygy we durnukly ösüş boýunça hyzmatdaşlygyň bileleşigini döretmek başlangyçlary hem bar. 

     Ýapyk aýlawly ykdysadyýete geçmek durnukly ykdysadyýete, bar bolan tebigy, zähmet we maliýe serişdelerini netijeli we oýlanyşykly peýdalanmaga gönükdirilendir. Bu durnukly ösüşe degerli täsir edýän täze ekologik töwekgelçilikleriň ýyl-ýyldan ýokarlanýandygy hasaba alnanda aýratyn derwaýys bolup durýar. Şunuň bilen baglylykda, gaýtadan peýdalanmagyň iň ýokary derejesine laýyk gelýän önümleri, toplaýyş önümlerini we materiallary işläp taýýarlamak we ýaýratmak ýoly bilen, sarp ediş düzgünlerini amatly etmäge aýratyn üns berler.

     Türkmenistanyň durmuş-ykdysady ösüşinde öňde goýulýan esasy wezipeleriň biri hem Durnukly ösüş maksatlaryny durmuşa geçirmek bolup durýar. 

     Türkmenistan Ýapyk aýlanyşykly ykdysadyýete geçmegiň tapgyrlaryny eýýäm birnäçe ýyllardan bäri dowam etdirýär. Muňa mysal hökmünde ýurduň çäginde gurulýan zawodlardyr kärhanalarda, iri önümçiliklerde ekologiýa taýdan arassa bolmagy, daşky gurşawa zyýansyz bolmagy hem-de az galyndyly ýa-da galyndysyz önümçiligi ornaşdyrmak babatda ähli tagallalaryny edýär. Serişde tygşytlaýjy we galyndylary özünde gaýtadan işlemek bilen täzeden önüm öndürmeklige ukyply zawodlar guruldy we gurulmagy dowam etdirilýär. Bu işler, ilkinji nobatda, ýangyç-energetika we ulag ulgamlarynda has aýdyňlygy bilen görünýär. 

     Mary döwlet elektrik stansiýasy türkmen energetikasynyň kerwenbaşysy bolup, 2018-nji ýylyň sentýabr aýynda utgaşykly dolanyşykda işleýän, taslama kuwwaty 1574 MWt bolan täze elektrik stansiýanyň işe girizilmegi netijesinde jemi kuwwaty 2985,7 MWt-a barabar boldy. Elektrik energiýasyny işläp çykarmagyň iki dolanyşygynyň utgaşdyrylmagy elektrik stansiýasynyň peýdaly täsir koeffisiýentini ýokarlandyrmaga mümkinçilik berýär. Bu elektrik stansiýasynda ornaşdyrylan utgaşyklylykda işleýän gaz turbinaly desga işlenilen gazy gaýtadan işlemek bilen iň az möçberde galyndy çykarýar we ýokary derejede elektrik öndürýär. 

     Häzirki wagtda ýurdumyzda, hatda sebitde uly desgalaryň ýene-de biri bolan Balkan welaýatynyň çäginde kuwwatlylygy 1574 MWt bolan utgaşykly dolanyşykda işleýän elektrik stansiýasynyň, elektrik geçirijisiniň we elektrik bekediniň gurluşygy dowam etdirilýär. 

     Mundan başga-da, Ahal we Derweze Döwlet elektrik stansiýalarynyň, Awaza Döwlet elektrik stansiýasynyň, Daşoguz Döwlet elektrik stansiýasynyň, Lebap Döwlet elektrik stansiýasynyň gaz turbina desgalaryny utgaşykly dolanyşyga geçirmek bilen bagly işler ýokary derejede alnyp barylýar. Bu işleriň ýerine ýetirilmegi üçin bolsa ägirt uly maýa goýumlar goýulýar. Bularyň hemmesi, ilkinji nobatda, galyndysyz energiýany üpjün etmek hem-de ýapyk aýlanyşykly, ýagny galyndysyz (sirkulýar) ykdysadyýete geçmek boýunça edilýän işlere mysaldyr.

     2024-nji ýylyň fewralynda geçirilen Bütindünýä hökümet sammitinde türkmen wekiliýeti tarapyndan öňe sürlen teklipleriň arasynda 2030-njy ýyla çenli döwür üçin durnukly ösüşe gönükdirilen gün tertibiniň ileri tutulýan ugurlaryna esaslanyp, ýapyk aýlanyşykly, ýagny galyndysyz ykdysadyýete geçmek boýunça ählumumy Çarçuwaly maksatnamany işläp taýýarlamak teklip edildi. 

     Türkmenistan Gün we ýel energiýasyny ulanmak boýunça taslamalary işjeň durmuşa geçirýär. 2021-nji ýylda kabul edilen «Gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmeleri hakynda» Türkmenistanyň Kanuny we 2030-njy ýyla çenli milli strategiýa ykdysady ösüş bilen daşky gurşawy goramagyň arasynda deňagramlylygy saklamaga gönükdirilendir. Şunuň bilen baglylykda, Türkmenistan ýurtda gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmeleriniň ösmegine we eksport mümkinçiliginiň ýokarlanmagyna goşant goşýan Energiýanyň gaýtadan dikeldilýän çeşmeleri boýunça halkara agentligi (IRENA), Aziýanyň ösüş banky we ÝHHG ýaly halkara guramalar bilen işjeň hyzmatdaşlyk edýär.

     Türkmenistan 2015-nji ýylda gol çekilen hem-de tassyklanan howanyň üýtgemegi boýunça Pariž Ylalaşygyny tassyklan döwletleriň hataryna girýär, şeýle hem zyýanly gazlaryň ýaýramagyny azaltmak boýunça halkara bileleşiginiň tagallalaryny giňden goldamak bilen, ekologiýa taýdan howpsuz we serişde tygşytlaýan, döwrebap, «ýaşyl» tehnologiýalaryň ulanylmagyna aýratyn üns berýär. 

     Halkymyzyň abadan durmuşyny üpjün etmek, döwletimiziň ösüşlerini has-da işjeňleşdirmek ugrunda, şeýle hem sebitde durnukly ösüşiň gazanylmagynyň hatyrasyna beýik işleri durmuşa geçirýän Gahryman Arkadagymyzyň, Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň janlary sag, ömürleri uzak, işleri rowaç bolsun!

Gurbangeldi AŞYROW,

Türkmenistanyň Mejlisiniň deputaty, 

Ykdysady meseleler baradaky komitetiniň agzasy.

     Türkmenistanyň Mejlisiniň Karary bilen “Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýyly” diýlip yglan edilen üstümizdäki ýylyň Bütindünýä saglyk gününe ykjam taýýarlyk görülýär. Bu ýylyň şanly wakalara beslenýändigi il-günümizi guwandyrýar. Şanly senä taýýarlyk görülýän günlerde ýylyň taryhy wakasy bolan BMG-niň Baş Assambleýasy tarapyndan Türkmenistanyň başlangyjy bilen “Türkmenistanyň hemişelik Bitaraplygy” atly Kararnamanyň biragyzdan kabul edilendigini ýatlaman bolmaz. Çünki, parahat durmuşda saglygyň hözirini görmek her bir ynsanyň baş arzuwydyr.

     Bütindünýä saglyk güni Garaşsyz, Bitarap Watanymyzda giňden bellenilip geçilýär. Şu baýramçylyk mynasybetli geçirilýän sport-sagaldyş çäreleri sagdynlygy we ruhubelentligi wagyz-nesihat etmegiň täsirli serişdesi bolup hyzmat edýär. Bütindünýä saglyk gününde welosipedli ýörişler köp adamly bolup, bu sport çäresiniň bähbitli täsiri ýylsaýyn ýokarlanýar. Sportuň sagdynlygyň we ruhubelentligiň girewidiginden ugur alnyp, sport çäreleri giňden ýaýbaňlandyrylýar. Türgenleriň arasynda guralýan sport bäsleşikleri özboluşly baýramçylyk dabaralaryna öwrülýär. Bahar paslynyň jana şypaly günlerinde bellenilýän bu senäniň aýdym-sazlaryň şirin owazyna beslenmegi il-günümizde ýokary ruhubelentligi döredýär. Ajap eýýamymyzda her ýylyň baharynda Bütindünýä saglyk gününi uludan toýlamak asylly däbe öwrülmek bilen, sagdynlygyň we ruhubelentligiň baýramynyň dabarasy dag aşýar.

Ýusup ANNAÝEW.

Welaýat köpugurly hassahanasynyň lukmany,

                                                                                                        Türkmenistanyň Mejlisiniň deputaty.

     Hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda sagdyn durmuş ýörelgelerini berkarar etmek, jemgyýetimizde bedenterbiýe hem-de sport bilen yzygiderli meşgullanmagy wagyz etmek boýunça alnyp barylýan giň gerimli işlere ildeşlerimiziň barha köpsanlysynyň goşulmagy ýurdumyzyň sagdynlygyň we ruhubelentligiň mekanyna öwrülendigini subut edýär. Her ýyl Bütindünýä saglyk güni mynasybetli paýtagtymyzda we welaýatlarda baýramçylyk dabaralary bilen utgaşykly köpçülikleýin welosipedli ýörişiň geçirilmegi indi asylly däbe öwrüldi. Häzirki döwürde sportuň bu görnüşi ýurdumyzda uly meşhurlyga eýe bolup, onuň muşdaklarynyň sany barha artýar.

     Maglumatlara görä, welosiped sportunyň taryhy XIX asyryň ikinji ýarymynda Fransiýada geçirilen ilkinji iri sport ýaryşlaryndan başlanýar. 1896-njy ýylda sportuň bu görnüşi Olimpiýa oýunlarynyň maksatnamasyna girizilýär.

     Ýurdumyzda welosiped sportunyň taryhy 1894-nji ýylda Aşgabatda ilkinji welosipedçiler jemgyýetiniň döredilmeginden gözbaş alýar. Şol ýylyň yzysüre welosipedçileriň ilkinji ýaryşy geçirilýär. Latyn dilinden terjime edilende, welosiped «çalt aýak» diýmegi aňladýar. Welosiped sportunyň we welosipedli gezelençleriň adamyň özüni oňat duýmagyna hem-de bedeniň sagdynlygyna oňyn täsir edýändigi göz öňünde tutulyp, häzirki wagtda ýurdumyzda welosiped sporty we umuman, sportuň dürli görnüşleri bilen meşgullanmak üçin ähli mümkinçilikler döredilýär. «Saglyk» Döwlet maksatnamasynyň, ýerlerde lukmançylyk we sport düzümlerini döwrebaplaşdyrmak boýunça taslamalaryň yzygiderli durmuşa geçirilmegi netijesinde oba-şäherlerimiziň ählisinde iň täze enjamlar hem-de öňdebaryjy tehnologiýalar bilen üpjün edilen döwrebap saglygy goraýyş edaralary we şypahana ulgamynyň binalary, sport desgalary, ýöriteleşdirilen sport mekdepleri, çagalar sagaldyş we dynç alyş merkezleri gurulýar, hereket edýän ugurdaş desgalar döwrebaplaşdyrylýar.

Gadam HEMRAÝEW, 

welaýat saglygy goraýyş müdirliginiň başlygynyň orunbasary, 

Türkmenistanyň Mejlisiniň deputaty

    Golaýda Belgiýa Patyşalygynyň Brýussel şäherinde «Parahatçylygy we ynanyşmagy berkitmekde bitaraplygyň orny» atly ýörite mejlis geçirildi. Bu çäräni Türkmenistanyň Mejlisi, Türkmenistanyň Belgiýadaky ilçihanasy hem-de Ýewropa Parlamenti bilelikde gurady. Mejlise Ýewropa Parlamentiniň deputatlary, halkara düzümleriň, diplomatik wekilhanalaryň ýolbaşçylary, köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň wekilleri gatnaşdylar.

     Mejlisde edilen çykyşlarda dünýäniň gün­tertibinde durýan meseleleriň oňyn çözgütlerini tapmakda, olary durmuşa geçirmekde parlamentleriň öňünde durýan wezipeler, şeýle hem parahatçylygy we ynanyşmagy berkitmekde bitaraplyk ýörelgesiniň möhüm ähmiýete eýedigi barada pikir­garaýyşlar beýan edildi. Türkmenistanyň Mejlisiniň wekilleri ýurdumyzyň Bitaraplyk syýasatynyň taryhy ösüşi, onuň hukuk esaslary barada gürrüň berdiler. 2025­nji Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýylynyň 21­nji martynda BMG­niň Baş Assambleýasynyň 79­njy sessiýasynyň 61­nji plenar mejlisinde ýurdumyzyň başlangyjy bilen «Türkmenistanyň hemişelik Bitaraplygy» atly Kararnamanyň üçünji gezek kabul edilmegi Bitaraplyk syýasatymyzyň mynasyp dowam etdirilýändigini, ýurdumyzyň halkara derejedäki at­abraýynyň barha ýokarlanýandygyny, ählumumy parahatçylygy üpjün etmek boýunça tagallalarynyň dünýäde giňden goldanylýandygyny tassyklaýar.

     Öz üstüne alan halkara borçnamalaryna üýtgewsiz ygrarlylyk görkezýän Bitarap ýurdumyz tutuş sebitiň we dünýäniň abadançylygynyň bähbidine parahatçylyk döredijilikli başlangyçlary öňe sürýär we olaryň goldanylmagyny gazanýar. Bitarap döwletimiz häzirki zaman gatnaşyklarynyň täze filosofiýasy hökmünde «Dialog­parahatçylygyň kepili» atly ählumumy başlangyjyny yzygiderli ilerledýär. Hormatly Prezidentimiz BMG­niň Baş Assambleýasynyň 78­nji sessiýasynda eden çykyşynda Birleşen Milletler Guramasynyň Tertipnamasynyň kadalary we halkara hukugyň umumy ykrar edilen düzgünleri esasynda Ählumumy howpsuzlyk strategiýasyny işläp taýýarlamak mümkinçiligini ara alyp maslahatlaşmagy teklip etdi. Şeýle hem BMG­niň howandarlygynda Merkezi Aziýada we onuň bilen ýanaşyk zolaklarda Howpsuzlyk boýunça maslahaty döretmek baradaky başlangyjy öňe sürdi. Bu başlangyçlar sebitde we dünýäde parahatçylygy, howpsuzlygy, durnukly ösüşi üpjün etmekde, bu işde halk diplomatiýasynyň mümkinçiliklerinden peýdalanmakda möhüm ähmiýete eýedir. 

     Häzir halkara hyzmatdaşlykda hem­de dürli meseleleriň oňyn çözgütlerini tapmakda, durmuşa geçirmekde parlamentleriň orny barha ýokarlanýar. 2014­nji ýyldan bäri Ýewropada Howpsuzlyk we Hyzmatdaşlyk Guramasynyň Parlament Assambleýasynyň agzasy bolmak bilen, Türkmenistanyň Mejlisi onuň mejlislerine we geçirýän çärelerine yzygiderli gatnaşýar. Şu geçen döwürde ýurdumyzda ÝHHG­niň Parlament Assambleýasy bilen bilelikde birnäçe çäreler, şol sanda 2023­nji ýylda «ÝHHG­niň çäginde howpsuzlygy,durnuklylygy we dialogy berkitmekde bitarap döwletleriň orny» atly Merkezi Aziýa sebitleýin maslahaty, 2024­nji ýylda «ÝHHG­niň çäginde parlament diplomatiýasy: dialog­abadan we asuda geljek üçin hyzmatdaşlygy ýola goýmagyň guraly» atly bilelikdäki maslahat geçirildi. Şu ýyl hem şeýle formatdaky maslahaty geçirmek göz öňünde tutulýar. 

     Türkmenistanyň Mejlisi 2017­nji ýyldan bäri Parlamentara Bileleşigiň (IPU) agzasydyr. Mejlis Parlamentara Bileleşigiň durnukly ösüşi üpjün etmekde dünýäniň parlamentarileriniň tagallalaryny birleşdirmäge gönükdirilen çärelerine işjeň gatnaşýar. Ýewropa Bileleşiginiň Parlamenti bilen iki taraplaýyn dialogyň çäklerinde duşuşyklary geçirýär. Häzirki wagta çenli Mejlisiň wekilleriniň we Ýewropa Bileleşiginiň parlament agzalarynyň gatnaşmagynda «Türkmenistan­Ýewropa Bileleşigi: parlament dialogy» görnüşindäki duşuşyklaryň 8­si geçirildi. Türkmenistan­Ýewropa  Bileleşigi formatyndaky gatnaşyklaryň çäklerinde «Türkmenistan­Ýewropa Bileleşigi» bilelikdäki komitetiniň mejlisleri, adam hukuklary boýunça «Türkmenistan­Ýewropa Bileleşigi» dialogy dostlukly gatnaşyklary berkitmäge, oňyn bitaraplyk we özara ynanyşmak ýörelgelerini halkara derejede ilerletmäge ýardam edýär. Parlamentara gatnaşyklar boýunça Brýusselde geçirilen mejlisiň dowamynda hem halkara meselelerde, parlament işinde uly tejribesi bolan wekilleriň täsirli çykyşlary oňa gatnaşyjylar üçin ähmiýetli we gyzykly boldy. Şunuň bilen baglylykda, şu formatdaky duşuşyklaryň geljekde hem dowam etdiriljekdigine ynam bildirildi.

Maksat KULYÝEW,

Türkmenistanyň Mejlisiniň 

Halkara we parlamentara 

aragatnaşyklar baradaky 

komitetiniň başlygy.

     Ýakynda ýurdumyzda ählihalk bag ekmek dabarasy geçirildi. Bu dabara hormatly Prezidentimiziň gatnaşmagy halkymyzyň göwnüni galkyndyrdy. Döwlet Baştutanymyzyň her ýylyň ýaz we güýz aýlarynda geçirilýän ählihalk bag ekmek dabaralaryna gatnaşyp, bu asylly işe badalga bermegi nesiller üçin nusgalyk ýoldur, görelde mekdebidir. Bag nahallaryny köpçülikleýin oturtmak bilen baglanyşykly dabaralar halkymyzyň agzybirliginiň, döwletli işe ýokary ruhubelentlik bilen gatnaşýandygynyň aýdyň güwäsidir. 

     Gahryman Arkadagymyzyň başlangyjy bilen çap edilen «Paýhas çeşmesi» atly kitabyň «Tebigat we zähmet hakynda» diýen bölüminde tebigatyň gymmatly baýlyklary bolan ösümliklere, haýwanlara, topraga, suwa degişli atalar sözleri, nakyllar getirilýär. Bu kitapdaky bag bilen baglanyşykly «Bir nahal ekseň ýaşyň baky», «Saýany ekmedik salkynda ýatmaz», «Ýüz agaç eken oduna gitmez», «Bir ýyl tut ekseň, ýüz ýyl altyn alarsyň» diýen ýaly nakyllardyr atalar sözlerinde bag ekmegiň we oňa ideg etmegiň möhümdigi nygtalýar. 

     Ýurdumyzy bagy­bossanlyga öwürmek boýunça alnyp barylýan işleriň netijesinde eziz Diýarymyzyň ähli künjeklerinde, aýratyn­da, paýtagtymyz Aşgabat şäheriniň we Arkadag şäheriniň golaýyndaky dag eteklerinde müňlerçe gektar ýeri tutýan tokaý zolaklary döredildi hem­de bu ýerlerde amatly howa gurşawy emele getirildi. Häzirki wagtda ýurdumyzyň ähli welaýatlarynda hem­de «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda gök zolaklary döretmek boýunça degişli işler dowam etdirilýär. 

     Ýurdumyzda tokaý zolaklarynyň meýdanyny giňeltmek, tokaýlary gorap saklamak we durnukly dolandyrmak, biologik dürlüligi gorap saklamak, ekologiýa taýdan amatly şertleri döretmek, tokaýçylygy ösdürmek, onuň kanunçylyk binýadyny kämilleşdirmek, ekologiýa ugurlary boýunça ylmy­barlag işlerini alyp barmak hem­de tokaýçylyk babatda halkara hyzmatdaşlygyny ösdürmek ekologiýa syýasatynyň aýrylmaz bölegidir. 

     Tebigatda tokaý agaçlarynyň we beýleki ösümlikleriň ähmiýeti öran uludyr. Ösümlik dünýäsi tebigatyň deňagramlylygyny saklaýar hem­de ýaşaýşyň gözbaşy bolup çykyş edýär. Baglar «Ýaşyl süzgüç» bolup hyzmat edýärler. Bir gektar ýerde ösýän agaçlar her ýylda howadan 50-70 tonna tozany sorup alýarlar. Howany mehaniki arassalamak usullaryndan başga­da, ýaşyl agaçlaryň täsiri bilen, onuň biologik taýdan arassalanmagy hem bolup geçýär. Haçan­da howa agaç şahalarynyň arasyndan geçen mahaly onuň bölüp çykarýan gazlary — fermentleri kesel dörediji mikroblaryň köpüsini ýok edýär. Adam eli bilen döredilýän tokaý zolaklarynyň howanyň üýtgemeginiň täsirini peseltmekde, ýurdumyzy bagy­bossanlyga öwürmekde, biodürlüligi gorap saklamakda ähmiýeti örän uludyr. 

     Mälim bolşy ýaly, Türkmenistanyň Prezidentiniň Karary bilen, «Türkmenistanyň 2021 – 2025­nji ýyllar üçin Milli tokaý maksatnamasy», şeýle hem 2022­nji ýylda «Türkmenistanda ösümlikleri goramagyň 2022 – 2025­nji ýyllar üçin Döwlet maksatnamasy» kabul edildi. Bu maksatnamalarda ýerine ýetirilmeli çäreleriň meýilnamasy häzirki wagtda üstünlikli durmuşa geçirilýär.

     Türkmen halky ähli döwürlerde­de tebigata aýawly çemeleşip, ony gözüniň göreji ýaly gorap gelipdir. Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýylynda ekologiýa abadançylygyna möhüm ähmiýet berilýär. Ýurdumyzy bagy­bossanlyga öwürmek boýunça maksatnamalar üstünlikli durmuşa geçirilýär. Ýurdumyzda tokaýlaşdyrmak babatda alnyp barylýan tutumly işler Türkmenistanyň daşky gurşawy gorap saklamak we ekologiýa abadançylygyny üpjün etmek baradaky halkara başlangyçlarynyň, BMG­niň Howanyň üýtgemegi baradaky Çarçuwaly konwensiýasyndan, Çölleşmä garşy göreşmek, Biodürlülik baradaky konwensiýalardan gelip çykýan borçnamalaryň berjaý edilmegine we Howanyň üýtgemegi barada Türkmenistanyň Milli strategiýasynda göz öňünde tutulan wezipeleriň üstünlikli ýerine ýetirilmegine uly itergi berýär. 

     Türkmenistan Durnukly ösüş babatda Gün tertibini doly goldamak bilen, bu maksatlara goşulmak boýunça milli derejede yzygiderli we anyk işleri amala aşyrýar. Häzirki wagtda Durnukly ösüş maksatlarynyň wajyp görkezijileriniň ýerine ýetirilmegi «Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 – 2052­nji ýyllarda durmuş­ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasyna» we «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 – 2028­nji ýyllarda durmuş­ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasyna» laýyklykda sazlaşykly alnyp barylýar. 

     Türkmenistan ykdysadyýetiň dürli pudaklarynda, şol sanda senagatda, oba hojalygynda, ulag we aragatnaşyk pudaklarynda, şäher gurluşyk işlerinde we beýleki durmuş ulgamlarynda ekologiýanyň talaplarynyň ýerine ýetirilmegini ilkinji borç edip goýýar. Milli meýilnamalar, maksatnamalar, strategiýalar işlenilip taýýarlanylanda we olar amala aşyrylanda, daşky gurşawy goramak, tebigy serişdeleri rejeli peýdalanmak hem­de Durnukly ösüş maksatlary, ilkinji nobatda, göz öňünde tutulýar. 

     Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmegiň 17 sany görkezijisiniň 15­nji maksady «Gury ýeriň ekologik ulgamyny goramak we dikeltmek hem­de olaryň rejeli peýdalanylmagyna ýardam bermek, tokaýlary rejeli peýdalanmak, çölleşmä garşy göreşmek, ýerleriň zaýalanmagyny bes etmek we yzyna öwürmek hem­de biologik köpdürlüliginiň ýitmegini bes etmek» diýlip bellenilen. Şu maksadyň 2­nji böleginde bütin dünýäde tokaýlaryň ähli görnüşlerini rejeli peýdalanmagyň usullarynyň girizilmegine ýardam bermek, tokaýlaryň selçeňleşmegini togtatmak, selçeňleşen tokaýlary dikeltmek we bag ekilen meýdanlaryň çäklerini ep­esli giňeltmek babatda anyk wezipeler göz öňünde tutulýar. Ýokarda belläp geçişimiz ýaly, hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda geçirilen ählihalk bag ekmek dabaralary hem durnukly ösüşiň maksatlaryna ýetmekde degişli işleriň ýerine ýetirilýändiginiň aýdyň subutnamasy boldy. 

     Ýurdumyz boýunça şu möwsümde saýaly, pürli, miweli baglaryň jemi 632 müň 498 düýbi ekildi, seýilgähleri we tokaý zolaklaryny arassalamak, abadanlaşdyrmak işleri bilen birlikde 2 million 260 müň 836 düýp baglara ideg etmek işleri ýerine ýetirildi. Bag nahallarynyň ekilmegi, olara ideg edilmegi adam hakda edilýän aladadyr. Munuň şeýledigine 2022­nji ýylda BMG­niň Ýewropa ykdysady komissiýasy tarapyndan «Şäherlerdäki baglar» atly başlangyjyna bag ekmek çäreleri arkaly goldawy we oňa goşan goşandy üçin Aşgabat şäherine halkara güwänamanyň berilmegi hem aýdyň şaýatlyk edýär. 

     Türkmenistanyň Konstitusiýasynyň 14­nji maddasynda «Ýer we ýerasty baýlyklar, suwlar, ösümlik we haýwanat dünýäsi, şeýle hem beýleki tebigy baýlyklar Türkmenistanyň umumymilli baýlygy bolup durýar, döwlet tarapyndan goralýar we rejeli peýdalanylmaga degişlidir» diýlip kesgitlenilýär. Şu düzgünlere laýyklykda, ekologiýa babatda milli hukuk binýady kämilleşdirilýär. Kabul edilen täze kanunçylyk namalaryna daşky gurşawy goramak, ekologiýa howpsuzlygyny üpjün etmek, adamlaryň saglygyny gorap saklamak, ekologiýa jogapkärçiligi boýunça çäreleri hökman ýerine ýetirmek baradaky maddalar goşuldy. Türkmenistanyň Tokaý kodeksi, «Tebigaty goramak hakynda», «Ekologiýa howpsuzlygy hakynda», «Ekologiýa auditi hakynda», «Ekologiýa maglumaty hakynda», «Ozon gatlagyny goramak hakynda», «Atmosfera howasyny goramak hakynda», «Ösümlik dünýäsi hakynda», «Ösümlikleri goramak hakynda», «Gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmeleri hakynda» Türkmenistanyň Kanunlary we beýleki kadalaşdyryjy hukuk namalary daşky gurşawy goramak meselelerini çözmekde möhüm hukuk binýady bolup çykyş edýär. 

     Ýakynda ýurdumyzda geçirilen bag ekmek dabaralarynda ekilen baglar ata­babalarymyzyň daşky gurşaw bilen sazlaşykly ýaşamak ýörelgeleriniň häzirki nesiller tarapyndan mynasyp dowam etdirilýänliginiň aýdyň nyşanydyr. 

Azat SEÝDIBAÝEW,

Türkmenistanyň Mejlisiniň Daşky gurşawy goramak, tebigatdan peýdalanmak we agrosenagat toplumy baradaky komitetiniň agzasy, oba hojalyk ylymlarynyň kandidaty.

     Bagtly ýaşaýşyň hikmeti parahatçylykda, abadançylykda, adam ömrüniň manysy bolsa bitiren sahawatly işlerindedir. Ýekeje düýp agaç ekip bilen adamyň hem dünýä kitabyna adynyň ýazyljakdygyny aýdan şahyr, aslynda, ynsan oglunyň ähli sahawatly işlerini göz öňünde tutan bolmaly. Bu günki gün Gurbanguly Berdimuhamedow adyndaky Howandarlyga mätäç çagalara hemaýat bermek boýunça haýyr­sahawat gaznasynyň alyp barýan ynsanperwer işleri hem röwşen geljege gönükdirilen, ömürlere we döwürlere nusgalyk, tarypa mynasyp tagallalardyr.

     Çagalary hemmetaraplaýyn üns-alada we mähir bilen gurşap almak halkymyza mahsus asylly ýörelgeleriň biridir. Ol häzirki zaman türkmen jemgyýetinde döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň biri hökmünde has-da dabaralanýar. “Döwlet adam üçindir!” diýen ynsanperwer ýörelgeden ruhlanyp, tutuş ýurdumyz boýunça häzirki zaman mekdebe çenli çagalar edaralary hem-de orta mekdepler, ýokary tehnologiýalar bilen üpjün edilen döredijilik merkezleri, bedenterbiýe-sagaldyş we dikeldiş okuw-terbiýeçilik toplumlary bina edildi, olaryň täzeleriniň gurluşyklary-da giň gerim bilen dowam etdirilýär. Şeýle merkezlerde çagalar saglygyny dikeldýärler, berkidýärler, döwrebap bilim alýarlar.

     Ýurdumyzda çagalar dynç alyş merkezleriniň, oýun meýdançalarynyň, sport sagaldyş merkezleriniň gurluşygyna uly ähmiýet berilmegi raýatlary diýseň begendirýär. Hormatly Prezidentimiziň çagalar hakyndaky atalyk aladalary netijesinde, Aşgabat şäherinde, welaýat merkezlerinde dünýä ülňülerine laýyk gelýän enjamlar, multimedia tehnologiýalary bilen üpjün edilen çagalar baglary yzygiderli gurlup ulanmaga berilýär. Türkmenistan çaganyň hukuklaryny we kanuny bähbitlerini goramak, eneligi hem-de çagalygy goldamak babatda BMG-niň Çagalar gaznasy (ÝUNISEF) bilen işjeň hyzmatdaşlyk edip, ýurdumyz dünýäde körpe raýatlar üçin has oňaýly durmuş şertlerini döretmek bilen bagly meselelere örän jogapkärçilikli çemeleşýän ýurt hökmünde ykrar edilýär.

     Parahatçylygyň mekanyna öwrülen, ynsanperwer ýörelgelere berk ygrarly Türkmenistanda howandarlyga mätäç çagalara hemmetaraplaýyn kömek-goldawlar berilýär. Ýurdumyzda Gahryman Arkadagymyzyň başlangyjy bilen Howandarlyga mätäç çagalara hemaýat bermek boýunça haýyr-sahawat gaznasynyň döredilmegi-de munuň aýdyň güwäsidir. Türkmenistanyň Mejlisiniň karary bilen, bu gazna Gahryman Arkadagymyz Gurbanguly Berdimuhamedowyň ady dakyldy. Milli Liderimiziň çäksiz sahawaty bilen esaslandyrylan gaznanyň alyp barýan asylly işleri ynsanperwerligiň belent nusgasydyr. 2021-nji ýyldan bäri üstünlikli hereket edýän, ýurdumyzda we daşary ýurtlarda işjeň hem köptaraplaýyn haýyr-sahawat işlerini alyp barýan gaznanyň serişdeleriniň hasabyna ýerli hünärmenleriň tagallasy bilen çylşyrymly, köp basgançakly hirurgiýa operasiýalary amala aşyrylýar. Dürli çylşyrymly ýürek operasiýasy, neýrohirurgiýa, ortopediki we kosmetiki hirurgiýa operasiýalary geçirilen çagalar häzirki wagtda durmuşyny doly 

derejede işjeň dowam etdirip, deň-duşlarynyň arasynda özlerini rahat duýýarlar we Gahryman Arkadagymyza, Arkadagly Gahryman Serdarymyza tüýs ýürekden alkyş aýdýarlar.

      Haýyr-sahawat gaznasy ýaş nesli hemmetaraplaýyn goldaýar. Bu babatda gaznanyň döredilmeginiň dört ýyllygy mynasybetli zehinli çagalaryň arasynda yglan edilen «Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýyly: çagalaryň gözýetimi, dünýägaraýşy» atly bäsleşigi hem aýdyň mysal hökmünde görkezip bileris. Mälim bolşy ýaly, 25-nji martda Gurbanguly Berdimuhamedow adyndaky Howandarlyga mätäç çagalara hemaýat bermek boýunça haýyr-sahawat gaznasynyň bejeriş işleri boýunça wise-prezidenti Oguljahan Atabaýewa ösüp gelýän ýaş nesilleriň saglyk ýagdaýy, olaryň çeper döredijilige bolan ukyplaryny açyp görkezmek bilen baglanyşykly meseleler barada Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň medeniýet ulgamyna gözegçilik edýän orunbasary hem-de ýurdumyzyň köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň zenan ýolbaşçylary bilen duşuşyk geçirdi. Şol duşuşykda sahawatly gaznanyň döredilmeginiň dört ýyllygy mynasybetli «Parahatçylyk we ynanyşmak ýyly: çagalaryň hatyrasyna halkara işiniň ösüşi» atly halkara maslahatyň guramaçylyk ýagdaýy we ony geçirmegiň ähmiýeti barada, şeýle hem «Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýyly: çagalaryň gözýetimi, dünýägaraýşy» atly bäsleşik bilen bagly meseleler dogrusynda giňişleýin gürrüň edildi.

     4 ýaşdan 11 ýaşa çenli çagalaryň arasynda yglan edilen «Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýyly: çagalaryň gözýetimi, dünýägaraýşy» atly döredijilik bäsleşigi çagalaryň ukyp-başarnyklaryny açmaga gönükdirilip, onuň maksady ýaşlaryň watançylyk ruhunda terbiýelenmeginden, olaryň döredijilik ukyplaryny ösdürmekden, dünýägaraýşyny giňeltmekden, ruhy-ahlak häsiýetlerini kämilleşdirmekden, eserdeňlik, ünslülik, duýgurlyk, ýatkeşlik ýaly ukyplaryny berkitmekden hem-de Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýylynda durmuşa geçirilýän işleriň gerimini has-da giňeltmekden ybarat boldy. Türkmen milli oýunlary, aýdym-saz we tans sungaty, surat çekmek we amaly-haşam sungaty ýaly ugurlary öz içine alan bu bäsleşik zehinli çagalaryň sungatda, medeniýetde, döredijilikde ukyp-başarnyklaryny, zehinlerini açyp görkezmekleri üçin ähmiýetli meýdança öwrüldi. 

     Gyzykly geçen bäsleşigiň jemleýji tapgyrynda baş baýraga mynasyp bolan Ahal welaýatynyň Gökdepe etrabyndaky 19-njy orta mekdebiň 3-nji synp okuwçysy Halylmyrat Kakadurdyýewe Gurbanguly Berdimuhamedow adyndaky Howandarlyga mätäç çagalara hemaýat bermek boýunça haýyr-sahawat gaznasynyň, birinji orna mynasyp bolan Ahal welaýatynyň Bäherden etrabynyň Bäherden şäherindäki tebigy ugurly dersleri çuňlaşdyryp öwredýän ýöriteleşdirilen 27-nji orta mekdebiň 4-nji synp okuwçysy Umyt Rzagulyýewe, şeýle hem Daşoguz welaýatynyň Görogly etrabyndaky 7-nji orta mekdebiň 5-nji synp okuwçysy Şanur Berdiýewe we Aşgabat şäherindäki dil derslerini çuňlaşdyryp öwredýän 87-nji ýöriteleşdirilen orta mekdebiň 4-nji synp okuwçysy Selbi Saparowa Türkmenistanyň Magtymguly adyndaky Ýaşlar guramasynyň, ikinji orny eýelän Lebap welaýatynyň Türkmenabat şäherindäki daşary ýurt dillerine ýöriteleşdirilen 2-nji orta mekdebiň 4-nji synp okuwçysy Umyt Töräýewe, Balkan welaýatynyň Balkanabat şäherindäki 5-nji orta mekdebiň 3-nji synp okuwçysy Ybraýym Täşliýewe we Eýran Yslam Respublikasynyň Aşgabatdaky ilçihanasynyň ýanyndaky Häkim Haýýamyň bilim toplumynyň 4-nji synp okuwçysy Helma Feizä ýurdumyzyň jemgyýetçilik guramalarynyň, bäsleşikde üçünji orna mynasyp bolan Aşgabadyň halkara mekdebiniň 4-nji synp okuwçysy Awani Rawada, Mary welaýatynyň Wekilbazar etrabyndaky 10-njy orta mekdebiň 4-nji synp okuwçysy Zeýnep Orazmyradowa, Gurbanguly Berdimuhamedow adyndaky çagalar sagaldyş-dikeldiş merkeziniň 150 orunlyk çagalar bagynyň orta toparynyň körpesi Osmanbeg Aşyrgeldiýewe Birleşen Milletler Guramasynyň Çagalar gaznasynyň (ÝUNISEF) Türkmenistandaky wekilhanasynyň gymmat bahaly sowgatlary, şeýle hem Hormat hatlary dabaraly ýagdaýda gowşuryldy. 

     Mahlasy, ýurdumyzda ýaş türkmenistanlylaryň bagtyýar durmuşy, beden we ruhy taýdan sazlaşykly ösmekleri üçin ähli şertler döredilýär. Olaryň bilim almaga, saglygyny berkitmäge bolan hukuklary goralýar, berk berjaý edilýär, körpeleriň ruhy, aň-paýhas hem-de döredijilik babatynda ukyp-başarnyklaryny doly açmaklary üçin şertler üpjün edilýär. Nobatdaky döredijilik bäsleşigi hem munuň aýdyň mysaly boldy. Adamlaryň ykbalyna dahyllylyk, haýyr-sahawatlylyk, ynsanperwerlik ýaly asylly ýörelgelerde halkymyza görelde bolýan Gahryman Arkadagymyzyň adyny göterýän gaznanyň esaslandyrylanyna uzak wagt geçmedik hem bolsa, onuň öňde goýlan maksatlara we wezipelere ýetmek ugrunda amala aşyran işleri dünýä nusgalykdyr. Türkmen jemgyýetinde şeýle asylly işleri barha rowaçlandyrýan Milli Liderimize we hormatly Prezidentimize alkyşymyz egsilmezdir.

Ýazpolat KERIÝEW,

Türkmenistanyň Magtymguly

adyndaky Ýaşlar guramasynyň

Merkezi geňeşiniň başlygy, 

Mejlisiň deputaty.

      Bitarap Türkmenistan parahatçylyk söýüjilikli ýörelgeleri dünýä ýaýmak, halkara giňişlikde umumadamzat bähbitli başlangyçlary we teklipleri öňe sürmek ugrunda uly tagallalary edýär. Ýurdumyz parahatçylygy, dialog medeniýetini, hoşniýetli goňşuçylygy, birek-birege hormat goýmagy ilerledip, parahatçylyk döredijilikli syýasaty amala aşyrýar.

     Döwletimiziň gülläp ösýän zamanasynda türkmen Bitaraplygynyň gerimi barha giňeýär. Ýurdumyzyň umumadamzat ähmiýetli halkara başlangyçlary belent ykrara eýe bolýar. 1995­nji ýylyň 12­nji dekabrynda BMG­niň Baş Assambleýasy tarapyndan Türkmenistanyň hemişelik Bitaraplygy hakyndaky ilkinji Kararnamanyň kabul edilen döwründen bäri ýurdumyz sebit we ählumumy derejede öňüni alyş diplomatiýasyny durmuşa geçirmekde Bitaraplygyň ähmiýetini görkezip gelýär. 2015­nji ýylyň 3­nji iýunynda BMG­niň Baş Assambleýasynyň 69­njy mejlisinde «Türkmenistanyň hemişelik Bitaraplygy» atly Kararnamanyň 193 döwletiň goldamagynda ikinji gezek kabul edilmegi buýsançly waka öwrüldi. 2017­nji ýylda bolsa Türkmenistanyň başlangyjy esasynda Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasy 12­nji dekabry Halkara Bitaraplyk güni hökmünde yglan etdi. Bütin dünýäde «Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýyly» diýlip yglan edilen 2025­nji ýylyň 21­nji martynda Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň 79­njy sessiýasynyň 61­nji plenar mejlisinde ýurdumyzyň başlangyjy bilen «Türkmenistanyň hemişelik Bitaraplygy» atly Kararnama biragyzdan kabul edildi. Toý­baýramlara beslenýän buýsançly günlerde Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň baştutanlygynda hemişelik Bitaraplygymyzyň üçünji gezek degişli Kararnama bilen ykrar edilmegi eziz Watanymyzyň halkara abraýyny ýene bir mertebe beýgeltdi. Gahryman Arkadagymyz: «Dünýäde parahatçylyk söýüjilikli meýilleri aýan etmek biziň döwlet syýasatymyzda jemlenendir» diýip belleýär. Şu jähetden, Türkmenistanyň hemişelik Bitaraplygy dünýä ýurtlarynyň we halklarynyň parahatçylykda, agzybirlikde ýaşamaga bolan islegini durmuşa geçirmek üçin tagallalary birleşdirmäge, jedelleri we düşünişmezlikleri parahatçylykly ýollar arkaly bilelikde çözmäge, geljek nesiller üçin has röwşen geljegi gurmaga gönükdirilendir.

Perman SAPAROW,

Türkmenistanyň Mejlisiniň Durmuş syýasaty baradaky

Komitetiniň baş hünärmeni.

     Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda Türkmenistan saýlap alan oňyn Bitaraplyk, parahatçylyk söýüjilik, hoşniýetli goňşuçylyk we netijeli halkara hyzmatdaşlyk ýörelgelerine esaslanýan daşary syýasat strategiýasyna yzygiderli eýerýär. Ýurdumyz döwrüň möhüm meseleleriniň çözgüdini işläp taýýarlamak boýunça tagallalary birleşdirmekde işjeň hem-de oňyn başlangyçlar bilen çykyş edip, Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmäge anyk goşandyny goşýar. Bu ugurda Türkmenistan oýlanyşykly we anyk kesgitlenen teklipleri yzygiderli öňe sürýär, şol teklipler bolsa dünýä jemgyýetçiligi tarapyndan goldanylýar. Bitarap Watanymyzyň daşary syýasat ýörelgesiniň 2022 — 2028-nji ýyllar üçin Konsepsiýasy sebit hem-de dünýä derejesinde parahatçylygy, howpsuzlygy üpjün etmek, ýurdumyzyň hemişelik Bitaraplyk hukuk ýagdaýyny iş ýüzünde mundan beýläk-de peýdalanmak, syýasy-diplomatik, söwda-ykdysady, medeni-ynsanperwer ulgamlarda, energetika we ulag-aragatnaşyk toplumlarynda, ekologiýa ulgamynda netijeli ikitaraplaýyn hem-de köptaraplaýyn gatnaşyklary ösdürmek ýaly möhüm wezipeleri çözmäge gönükdirilendir.

     Türkmenistan — demokratik, hukuk, dünýewi we hemişelik Bitarap döwlet. Biziň ýurdumyz dünýäde öz Esasy Kanunyna Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň Rezolýusiýasyny kanuny esasda girizen ýeke-täk döwletdir. Munuň taryhy ähmiýetli wakadygy şübhesizdir. 

     30 ýyldan gowrak wagt bäri Türkmenistan Birleşen Milletler Guramasynyň doly hukukly we işjeň agzasy hökmünde onuň Tertipnamasynyň ýörelgeleriniň durmuşa geçirilmegine möhüm goşant goşmagyny dowam etdirip gelýär. Parahatçylykly ýaşamagyň, öňüni alyş diplomatiýasynyň, deňhukukly dialogyň ähmiýetini öňe sürýän Türkmenistan halkara giňişlikde hemişe netijeli hyzmatdaşlygyň tarapdary bolup çykyş edýär. Şu ýylda ýurdumyzda Bitaraplygyň 30 ýyllygyny dabaraly bellemäge, şeýle hem BMG-niň Baş Assambleýasynyň 2025-nji ýyly «Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýyly» diýip yglan etmek hakynda Kararnamasyny durmuşa geçirmek ugrunda giň gerimli işler durmuşa geçirilýär. Döwletimiziň anyk ädimleri hakynda BMG-niň Baş Assambleýasynyň 79-njy sessiýasynda Türkmenistanyň ileri tutan garaýyşlary beýan edildi. Şunda esasy ugurlardan 2030-njy ýyla çenli döwür üçin Durnukly ösüş ulgamynda Gün tertibiniň üstünde işlemegi dowam etdirýän Türkmenistan garyplygy ýok etmäge, ösüp barýan ýurtlary goldamak üçin halkara maliýe arhitekturasyny kämilleşdirmäge, ählumumy energiýa, ulag baglanyşygyny berkitmäge, bütindünýä aragatnaşyk-tehniki serişdeleriniň, emeli aň ulgamlarynyň deňagramly ösüşine gönükdirilen anyk ädimleri amal etmegi maksat edinýär. 

     Döwletimiziň Bitaraplyk hukuk ýagdaýyndan gelip çykýan esasy ýörelgeler, ýagny ählumumy parahatçylygyň we howpsuzlygyň pugtalandyrylmagy, hoşmeýilli erk-islege esaslanýan dost-doganlyk gatnaşyklarynyň giňeldilmegi, dünýäde durnukly ösüşiň üpjün edilmegi Garaşsyz türkmen döwletiniň daşary syýasatynyň ileri tutulýan ugurlary bolup durýar. Hormatly Prezidentimiziň Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň 78-nji sessiýasynda eden çykyşynda bu ýörelgeler öz beýanyny tapdy. Şeýle hem hormatly Prezidentimiz şol sessiýada eden çykyşynda: «Hakyky ykbal kesgitleýji maksatlara ýetmek üçin wagtlaýyn bähbitlerden we artykmaçlyklardan el çekmeli diýip hasap edýärin. Şol maksatlar pugta parahatçylygy we howpsuzlygy, uzak döwür üçin ösüşi üpjün edip biler. Muny bolsa diňe bilelikde we Birleşen Milletler Guramasynyň aýgytly orny bolanda gazanyp bolar. Häzirki zaman dünýäsinde BMG-niň orny baradaky çekişmeler, ony özgertmek boýunça teklipler netijesinde, bu guramanyň ýerini tutjak edaranyň ýokdugy üýtgewsiz we äşgär bolup galýar. Esaslandyrylan gününden bäri geçen on ýyllyklaryň dowamynda bolşy ýaly, Birleşen Milletler Guramasy häzirki döwürde hem parahatçylygy saklamak, ählumumy, hemmetaraplaýyn howpsuzlygy, halkara gatnaşyklaryň häzirki gurluşynyň durnuklylygyny üpjün etmek üçin jogapkär bolan ýeke-täk köptaraply we kanuny gurama bolup çykyş edýär» diýmek bilen, munuň Türkmenistanyň düýpli garaýşydygyny aýratyn nygtady.

     Netijeli hyzmatdaşlygyň ösdürilmeginde ýokary derejedäki saparlara hem-de duşuşyklara aýratyn ähmiýet berilýär. Hormatly Prezidentimiziň, Gahryman Arkadagymyzyň ýokary derejeli maslahatlara gatnaşyp, öňe sürýän teklipleri syýasy-diplomatik, söwda-ykdysady, medeni-ynsanperwer gatnaşyklary hil taýdan täze derejä çykarmaga ýurdumyzyň taýýardygyny görkezýär. Bu bolsa umumy abadançylygyň bähbitlerine kybap gelýär. 

     Biziň ýaşaýan döwrümiz iki müňýyllygyň kesişýän eýýamy, adamzadyň öz taryhynda geljege gönükdirilen aýgytlaýjy pursady başdan geçirýän döwürleriniň biridir. Syýasatda güýje daýanmak usuly hernäçe gadymy bolsa-da, onuň öňüni almaga gönükdirilen gurallar, serişdeler hem öz köklerini has gadymyýetden alyp gaýdýar. Bitaraplyk bolsa urşuň öňüni almaga gönükdirilen şeýle serişdeleriň iň möhümidir. Gahryman Arkadagymyz ýakynda ýurdumyzda saparda bolan «Euronews» teleýaýlymynyň döredijilik toparynyň habarçysyna beren interwýusynda hemişelik Bitaraplygyň örän anyk wezipeleri barada belläp geçdi. Berilýän nusgawy kesgitlemä laýyklykda, «Bitaraplyk» diýmek uruşda, dawa-jenjellerde iki tarapyň ne biriniň, ne-de beýlekisiniň tarapyny tutmazlygy aňladýan bolsa-da, onuň düýp tebigaty hiç hili hereketsizlikden, gol gowşuryp oturmakdan ybarat däldir. Aslynda, Bitaraplygyň urşa, dawa-jenjele ýigrençden, oňa bolan nägilelikden dörändigini ýatlasak, onuň düýp mazmunynda agzalan nogsanlyklary köki-damary bilen ýok etmegi niýet edinýän ynsanperwer pelsepe dur. Başgaça aýdanymyzda, Bitaraplyk — bu biperwaýlyk ýa-da özüňi üzňe tutmak däldir. Ol güýjüňe baýrynmak hem däldir. Bitaraplyk — bu gara güýji gowşatmak, başaryp bolsa, ony agyzdyryklamakdyr, mätäje hemaýat etmekdir, akyldar Magtymgulynyň sözleri bilen aýtsak, «Entäni goldara hemaýat ýagşy» diýen ýörelgä eýermekdir, «Çar tarapa il bolmaga» çagyryşdyr. Mollanepesiň aýdyşy ýaly, «Iki adam uruşsa, öter ýaly ýol bermezlik, birine gep berip, beýlekisine al bermezlikdir», ýagny taraplary dawa-jenjele küşgürmezlikdir. Bitaraplyk söweşmän ýeňmek sungatydyr. Bitaraplyk söweşiň öňüni alyp, asudalygy gazanmak sungatydyr. Türkmenistan Garaşsyzlygyny gazanan ilkinji günlerinden şeýle ynsanperwer tebigata eýerýän bitaraplyk ýörelgesini öz daşary syýasatynyň binýadynda goýdy. Halkymyzyň bu ýoluny dünýä jemgyýetçiligi oňlady. Şunlukda, Bitaraplyk Gahryman Arkadagymyz tarapyndan halkara gatnaşyklaryň täze filosofiýasy hökmünde öňe sürlen «Dialog — parahatçylygyň kepili» atly başlangyjyň düýp özeninde duran ýörelgedir. 2020-nji ýylyň sentýabrynda Milletler Bileleşiginiň meýdançasynda Parahatçylygyň, howpsuzlygyň we ösüşiň bähbidine Bitaraplygyň dostlary toparynyň döredilip, oňa goşulýan döwletleriň sanynyň ýylsaýyn artmagy ýurdumyzyň halkara başlangyçlaryny tutuş dünýä jemgyýetçiliginiň giňden goldaýandygynyň nyşanydyr.

     Şeýle-de Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýylynyň toýly günlerindäki halkara ähmiýetli taryhy waka — 2025-nji ýylyň 21-nji martynda Amerikanyň Birleşen Ştatlarynyň Nýu-Ýork şäherinde Birleşen Milletler Guramasynyň Baş  Assambleýasynyň 79-njy sessiýasynyň 61-nji plenar mejlisinde ýurdumyzyň başlangyjy bilen «Türkmenistanyň hemişelik Bitaraplygy» atly Kararnamanyň biragyzdan kabul edilmegi hemmeleriň buýsançly başyny göge ýetirdi. Özüniň ägirt uly tejribesi, ählumumy ösüşiň gidişini seljermäge we netije çykarmaga bolan ukyby, iň esasysy bolsa, öz halkynyň bagtyýarlygyny üpjün etmäge bolan çäksiz yhlasy bilen türkmen taryhynyň altyn sahypalarynda ýitmejek yz goýýan  Gahryman Arkadagymyzyň, Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň saýasynda türkmeniň gadymy mukaddes topragynda gülläp ösüşleriň üstünlikli dowam etjekdigine biziň ynamymyz mizemezdir. 

     Parahatçylygy ündeýän, milletleri ynanyşmaga çagyrýan, dialogy dünýä ýaýýan hormatly Prezidentimiziň, Gahryman Arkadagymyzyň janlary sag, ömürleri uzak, belent başlary aman, il-ýurt bähbitli ähli tutumly işleri elmydama rowaç bolsun!

Maksatberdi GURBANOW, 

Türkmenistanyň Mejlisiniň Ýerli wekilçilikli häkimiýet we öz-özüňi dolandyryş edaralary bilen işlemek baradaky komitetiniň başlygy.