Şeýle buýsançly şygar bilen golaýda ýurdumyzyň hemişelik Bitaraplygynyň 28 ýyllyk şanly senesini hem-de Halkara Bitaraplyk gününi dabaralandyrmak maksadynda «tegelek stoluň» başynda söhbetdeşlik geçirildi. «Daşoguz habarlary» gazetiniň redaksiýasynyň guramagynda geçirilen söhbetdeşlige Türkmenistanyň Mejlisiniň deputatlary — Görogly etrap hassahanasynyň baş lukmanynyň bejeriş işleri boýunça orunbasary Kakamämmet Nepesow, Beki Seýtäkow adyndaky mugallymçylyk mekdebiniň mugallymy Ogulşad Durdymedowa, şäher halk maslahatynyň agzalary - Daşoguz şäherindäki iňlis dili dersine ýöriteleşdirilen 29-njy orta mekdebiň müdiri Öwez Wellekow,  Daşoguz lukmançylyk orta okuw mekdebiniň kämilleşdiriş bölüminiň müdiri Ýazgül Joşowadagy gatnaşdylar.

Söhbetdeşligiň dowamynda oňyn Bitaraplyk ýörelgämiziň esasynda, geçen 28 ýylyň dowamynda ýurdumyzyň daşary syýasatynda gazanan üstünlikleri dogrusynda pikir alşyldy. 1995-nji ýylyň 12-nji dekabrynda BMG-niň Baş Assambleýasynda 185 döwletiň, 2015-nji ýylyň 3-nji iýunynda 193 döwletiň biragyzdan goldamagynda «Türkmenistanyň hemişelik Bitaraplygy» atly Kararnamanyň iki gezek kabul edilmeginiň tutuş Ýer ýüzünde örän ähmiýetli wa­ka öwrülendigi uly buýsanç bilen aýdyldy. Häzirki wagtda dünýä jemgyýetçiligi türkmen Bitaraplygynyň gudratyna mizemez beýiklik hökmünde garaýar. Çünki Bitaraplygyň esasynda ýurdumyzyň alyp barýan daşary syýasat ýörelgesiniň mazmunynda halklaryň arasynda parahatçylygy, raýdaşlygy, oňyn hyzmatdaşlygy, işjeňligi ösdürmek, dünýä halklaryny bir maksatda jemlemek ýaly asylly başlangyçlar öz beýanyny tapýar. Onuň şeýledigi ýurdumyzyň BMG-niň Baş Assambleýasynyň belent münberinden adamzadyň ýaşaýşy we geljegi üçin zerur bolan ugurlarda tagallalary birleşdirmek babatdaky öňe süren ajaýyp başlangyçlarynda hem aýdyň görünýär.

Söhbetdeşligiň dowamynda şular dogrusynda giňişleýin hem täsirli gürrüň edildi. Milli parlamentiň, ýurdumyzyň ýokary wekilçilikli edarasynyň wekilleri hökmünde döwletimiziň milli gymmatlyklarynyň ähmiýetini we gymmatly netijelerini giňden wagyz etmek boýunça tagallalaryny gaýgyrmajakdyklary aýdyldy hem-de ýurdumyzy baky bagtyýarlygyň ýoly bilen ösüşleriň belentliklerine alyp barýan Arkadagly Gahryman Serdarymyza we Gahryman Arkadagymyza tüýs ýürekden hoşallyk sözleri beýan edildi.

Baý many-mazmunly geçen söhbetdeşlik ýurdumyzyň toý-baýramly günleriniň dabaralarynyň üstüni ýetirdi.

Döwlet býujeti syýasaty islendik ýurduň ykdysadyýetiniň ösüş depgininiň we onuň netijeliliginiň üpjün edilmeginde aýgytly orun eýeleýär. Şeýle bolan soň, bu ba batdaky wezipeleri çözmekde, bazar gatnaşyklaryny kadalaşdyrmakda, ony döwrebap ösdürmekde, halk hojalygyny özgertmekde, ählumumy söwda, ylmy-tehni­ki we ykdysady gatnaşyklaryň möhüm bölegi bolan täzeçil usullary pugtalandyrmakda Türkmenistanyň Mejlisiniň VII çagyrylyşynyň 25-nji noýabrda geçirilen 4-nji maslahatynda kabul edilen «Türkmenistanyň 2024-nji ýyl üçin Döwlet býujeti hakynda» Kanunyň ähmiýeti örän uludyr. Geljek ýylda döwlet durmuşynyň ähli ulgamlarynda göz öňünde tutulýan özgertmeleriň ugurlaryny anyk kesgitleýän bu derwaýys resminama esasynda 2024-nji ýylda edilmeli işler we ýetilmeli sepgitler üçin uly möçberde pul serişdeleri bölünip berler. Bu barada Türkmenistanyň Mejlisiniň ýurdumyzyň dürli sebitlerine wekilçilik edýän deputatlary şeýle gürrüň berdiler:

Jennet ÖWEKOWA, Mejlisiň deputaty:

— Mejlisiň maslahatynda ýurdumyzyň esasy maliýe resminamasy bolan «Türkmenistanyň 2024-nji ýyl üçin Döwlet býujeti hakynda» Kanunyň taslamasy ara alnyp maslahatlaşyldy hem-de biragyzdan kabul edildi. Şunda Aşgabat şäheriniň býujeti hem geljek ýyl üçin göz öňünde tutulan syýasy, ykdysady hem-de medeni çärelerden, «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasyndan» we beýleki döwlet maksatnamalarynda göz öňünde tutulan wezipelerden ugur alnyp taýýarlanyldy.

Mälim bolşy ýaly, paýtagtymyzyň ykdysadyýetini ýokary tehnologiýalar we ulag-kommunikasiýalar, söwda hem-de gurluşyk pudaklary emele getirýär. Elektroenergetika, gurluşyk harytlary senagaty, ýeňil we azyk senagaty-da ykdysady ösüşe uly goşant goşýar. Her bir maşgalany ýokary durmuş amatlyklary bolan, dünýä ülňülerine laýyk gelýän, döwrebap ýaşaýyş jaýlary bilen üpjün etmäge gönükdirilen işler üstünlikli dowam etdirilýär. Şundan ugur alnyp, şähergurluşyk maksatnamalaryny ýerine ýetirmek maksady bilen, geljek ýylda Aşgabatda uly möçberde maýa goýumlary özleşdirmek göz öňünde tutulýar. Geljek ýylda Aşgabat — Türkmenabat ýokary tizlikli awtoulag ýolunyň, Türkmen döwlet binagärlik-gurluşyk institutynyň 5 müň orunlyk döwrebap binalar toplumynyň, 250 orunlyk Halkara fiziologiýa ylmy-kliniki, 400 orunlyk Halkara sagaldyş-dikeldiş, 500 orunlyk Halkara onkologiýa ylmy-kliniki merkezleriniň hem-de ýaşaýyş jaýlarynyň gurluşyklary meýilleşdirilýär. Paýtagtymyzda ýaşaýyş jaýyna aýratyn mätäçlik çekýän raýatlara jaý gurmak üçin serişdeler hem göz öňünde tutulýar. Mundan başga-da, ýerasty suwlaryň derejesini peseltmek, lagym we ýagyş suwlaryny akdyryjy ýerasty zeýkeş örtüklerini gurmak we Aşgabat şäherini özgertmek boýunça beýleki desgalaryň gurluşygyna-da aýratyn üns berler. Şonuň üçin şäheriň 2024-nji ýyl üçin býujeti 2 443,1 million manat möçberinde meýilleşdirilip, bu görkeziji şu ýylyň meýilnamasy bilen deňeşdirilende, 10,8 göterim ýokarydyr. Şunda çykdajylaryň 84,5 göterimini jemgyýetçilik we durmuş hyzmatlaryny maliýeleşdirmäge, şol sanda 47,4 göterimini bilime, 8,8 göterimini saglygy goraýşa, 1,8 göterimini medeniýete, 41,8 göterimini ýaşaýyş jaý-jemagat hojalygyna gönükdirmek göz öňünde tutulýar.

Ata SERDAROW, Mejlisiň deputaty:

— Döwletimiz dünýä jemgyýetçiliginde çalt depginler bilen ösýän ýurtlaryň hatarynda tanalýar. Munuň şeýledigini Gahryman Arkadagymyzyň başlangyçlary hem-de hormatly Prezidentimiziň alyp barýan ynsanperwer döwlet syýasaty netijesinde, bu gün durmuş ulgamyna öňdebaryjy sanly, maglumat-kommunikasiýa we «ýaşyl» tehnologiýalar ornaşdyrylan «akylly» şäher — Arkadag şäheriniň açylyp ulanmaga berilmegi-de aýdyň görkezýär. Bu ýagdaý ýurdumyzyň Mejlisiniň VII çagyrylyşynyň 4-nji maslahatynda ara alnyp maslahatlaşylan hem-de biragyzdan kabul edilen «Türkmenistanyň 2024-nji ýyl üçin Döwlet býujeti hakynda» Kanunda aýdyň şöhlelenýär. «Arkadag şäheri hakynda» Türkmenistanyň Kanunynyň ka­bul edilmegi bilen, gürrüňi edilýän esasy maliýe resminamasynda ilkinji gezek täze şäheriň býujeti barada aýratyn görkezijiler beýan edilýär.

«Akylly» şäheriň birinji tapgyrynda jemi 336 bi­na we durmuş maksatly desga gurlup ulanmaga berildi. Häzirki wagtda şäheriň ikinji tapgyrynyň gurluşygy dowam etdirilýär. Onda umumybilim berýän orta mekdepleriň, çagalar baglarynyň, saglyk öýüniň, ýangyna garşy göreş gullugynyň, häkimlikleriň edara binalarynyň, seýilgähleriň, demir ýol, awtoulag menzilleriniň, şäheriň awtoulaglarynyň tehniki ýagdaýyny anyklaýyş hem-de bellige alyş bölüminiň, şeýle-de ýaşaýyş jaýlary bilen birlikde, agyz suw, gaz, elektrik geçirijileriniň we beýlekileriň gurluşygy amala aşyrylar. Şundan ugur alnyp, bellenilen taslamalary ýerine ýetirmek üçin uly möçberde maýa goýumlary özleşdirmek göz öňünde tutulýar. Şäheriň býujeti «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022—2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasyna» we Hökümetiň beýleki çözgütlerine laýyklykda taýýarlanyldy. Netijede, şäheriň geljek ýyl üçin býujeti 236,7 mil­lion manat möçberinde meýilleşdirildi.

Arkadag şäheriniň býujetiniň girdejileri doly geçirilýän salgytlardyr tölegleriň, şeýle hem merkezleşdirilen býujete doly gelip gowuşýan umumy döwlet salgytlaryndan ýerli býujetlere geçirimleriň hasabyna emele getiriler. Şunda çykdajylaryň 94,7 göterimi durmuş-medeni ulgamyny maliýeleşdirmäge gönükdiriler. Şol serişdeleriň 31 göterimini bilime, 48,8 göterimini saglygy goraýşa, 10,1 göterimini medeniýete, 9,7 göterimini ýaşaýyş jaý-jemagat hojalygyny maliýeleşdirmäge gönükdirmek meýilleşdirilýär.

Serdar BEGMYRADOW, Mejlisiň deputaty:

— Döwlet maksatnamalarynda göz öňünde tutulan wezipelerden ugur alnyp taýýarlanylan «Türkmenistanyň 2024-nji ýyl üçin Döwlet býujeti hakynda» Kanun Ahal welaýatynyň durmuş-ykdysady ýagdaýyny ösdürmekde-de aýratyn ähmiýete eýe bolar. Bilşimiz ýaly, Ahal welaýaty ýurdumyzyň senagat we oba hojalygy babatda ösen sebitleriniň biridir. Welaýatyň geografik ýerleşişi, tebigy baýlyklary, işçi güýjüniň mümkinçilikleri ykdysady ösüşlere giň ýol açýar. Senagatyň esasy bölegini gaz, elektroenergetika, himiýa, ýeňil senagaty, gurluşyk önümlerini öndürýän kärhanalar emele getirýär. 2024-nji ýylda gurluşyk materiallarynyň öndürilişiniň ösüş depginini ýokarlandyrmagyň, şeýle hem täze önümçilik desgalaryny işe girizmegiň hasabyna önümleriň görnüşini we möçberini has-da artdyrmak göz öňünde tutulýar.

Mälim bolşy ýaly, oba hojalyk pudagy welaýatyň ykdysadyýetinde möhüm orun eýeleýär. Geljek ýylda onuň ösüşi ekerançylyk ekinleriniň hasyllylygyny artdyrmagyň, hasyl berýän ýerleri has-da gurplandyrmagyň we olardan netijeli peýdalanmagyň hasabyna ýokarlanar. 

2024-nji ýyl üçin Ahal welaýatynyň býujeti 1 658,9 million manat möçberinde meýilleşdirilip, bu görkeziji 2023-nji ýylyň meýilnamasy bilen deňeşdirilende, 7,1 göterim köpdür. Býujetiň girdejileri doly geçirilýän salgytlardyr tölegleriň, şeýle hem merkezleşdirilen býujete doly gelip gowuşýan umumy döwlet salgytlaryndan ýerli býujetlere geçirimleriň hasabyna emele getiriler. Çykdajylaryň 87,7 göterimi durmuş-medeni ulgamlary maliýeleşdirmäge sarp ediler. Şol serişdeleriň 67,9 göterimini bilime, 16,9 göterimini saglygy goraýşa, 2,3 göterimini medeniýete, 12,5 göterimini ýaşaýyş jaý-jemagat hojalygyny maliýeleşdirmäge gönükdirmek göz öňünde tutulýar.

Döwlet Baştutanymyzyň ynsanperwer syýasatyna eýerilip, şeýle-de tabşyryklaryndan ugur alnyp, welaýatda ýaşaýyş jaýyna aýratyn mätäçlik çekýän raýatlar üçin ýaşaýyş jaýlaryny gurmak hem göz öňünde tutulýar. Bu bolsa sebitiň ýaşaýjylarynyň ýaşaýyş-durmuş derejesini has-da ýokarlandyrmaga mümkinçilik berer.

Guwanç ÇENDIROW, Mejlisiň deputaty:

— Gazanylýan üstünlikler ýurdumyzyň iň täze taryhyna altyn harplar bilen ýazylýar. Diňe bir şu ýylyň dowamynda ulanmaga berlen durmuş-medeni, önümçilik we beýleki maksatly desgalar muňa aýdyň şaýatlyk edýär. Şeýle üstünlikleriň gazanylmagynda her ýyl üçin kabul edilýän Döwlet býujetiniň ähmiýeti uludyr.

Balkan welaýaty ýurduň ykdysady ösüşinde möhüm orun eýeleýär. Ýangyç, energetika, himiýa toplumlarynyň, ýeňil we azyk senagatynyň önümçilikleriniň yzygiderli artmagy ösüşiň täze gözýetimlerini açýar. Üstaşyr ulag geçelgelerini döretmekde we olardan netijeli peýdalanmakda Balkan welaýaty ähmiýetli orny bilen tapawutlanýar. Welaýatda durmuş ulgamyny ösdürmäge-de uly üns berilýär. Degişli döwlet maksatnamalary esasynda 2024-nji ýylda durmuş maksatly binalaryň ençemesiniň gurluşygy göz öňünde tutulýar. Welaýat boýunça maýa goýum taslamasynyň amala aşyrylmagynyň çäklerinde hassahanalaryň, umumybilim berýän orta mekdepleriň, çagalar baglarynyň, söwda we dynç alyş merkeziniň gurluşyklary meýilleşdirilýär. Şonuň ýaly-da, Balkan — Daşoguz ýokary woltly asma elektrik geçirijisiniň, Jebel şäherçesinde sagatda 100 ýolagça hyzmat etjek howa menziliniň, Türkmenbaşydaky nebiti gaýtadan işleýän zawodlar toplumynyň Kenar toplaýjy-ýükleýji nebit kärhanasynda gämi duralgasynyň gurluşyklary, suw we lagym geçirijileriň, suw arassalaýjy desgalaryň, ýaşaýyş jaýlarynyň taslamalary göz öňünde tutulýar. Geljek ýyl üçin welaýatyň býujetinde aýratyn mätäçlik çekýän raýatlara niýetlenen ýaşaýyş jaýlaryny gurmaga gönükdiriljek serişdeler hem ünsden düşürilmändir. Welaýatyň 2024-nji ýyl üçin býujeti 1 538,7 million ma­nat möçberinde meýilleşdirilip, bu görkeziji şu ýylyň meýilnamasynda 9,5 göterim ýokarydyr. Welaýatyň býujetiniň girdejileri doly geçirilýän salgytlardyr tölegleriň, şeýle hem merkezleşdirilen býujete doly gelip gowuşýan umumy döwlet salgytlaryndan ýerli býujetlere geçirimleriň hasabyna emele getiriler.

Çykdajylaryň 87,2 göteriminiň durmuş ulgamyny maliýeleşdirmäge gönükdiriljekdigi aýratyn nygtalmaga mynasypdyr. Bu çykdajylaryň 52,1 göterimi bilime, 16,8 göterimi saglygy goraýşa, 2,6 göterimi medeniýete, 28,1 göterimi ýaşaýyş jaý-jemagat hojalygyna sarp ediler. Welaýatyň geljek ýyl üçin býujetiniň görkezijileri onuň durmuş-ykdysady ugra gönükdirilendigini we munuň üçin zerur serişdeleriň göz öňünde tutulandygyny görkezýär.

Jeren GYLYÇMYRADOWA, Mejlisiň deputaty:

— Daşoguz welaýatynyň ykdysady-önümçilik mümkinçilikleriniň esasyny senagat hem-de oba hojalyk pudaklary emele getirýär. Welaýatyň oba hojalygynda pagtaçylyk we däneçilik ileri tutulýan ugurlar bolansoň, ekerançylykda, maldarçylykda täze tehnologiýalary ornaşdyrmaga, suwarymly ýerleriň melioratiw ýagdaýyny gowulandyrmaga, bugdaýyň, pagtanyň, şalynyň we beýleki oba hojalyk ekinleriniň hasyllylygyny ýokarlandyrmaga aýratyn üns berilýär. Welaýatyň 2024-nji ýyl üçin kabul edilen býujeti sebiti mundan beýläk-de durmuş-ykdysady taýdan ösdürmäge gönükdirilendir. Geljek ýyl welaýatda düýpli maýa goýumlary özleşdiriler. Birnäçe durmuş maksatly binalaryň, şol sanda saglyk öýleriniň, çagalar baglarynyň, umumybilim berýän orta mekdepleriň, suw we lagym geçirijileriň, awtoulag ýollarynyň gurluşyklary alnyp barlar. Ýaşaýyş jaýlarynyň gurluşygy-da giň gerimde dowam etdiriler. Şunda aýratyn mätäçlik çekýän raýatlar üçin ýaşaýyş jaýlaryny gurmaga uly ähmiýet berler. Prezident maksatnamasyna laýyklykda, Köneürgenç etrabynda haly önümhanasyny ulanmaga bermek, Balkan — Daşoguz elektrik geçirijisiniň we onuň beketleriniň gurluşygyny dowam etdirmek meýilleşdirilýär.

Geljek ýyl üçin Daşoguz welaýatynyň býujeti 2 478,5 million manat möçberinde meýilleşdirilip, bu görkeziji şu ýylyň meýilnamasyndan 9,4 göterim ýokarydyr. Şunda çykdajylaryň 91 göterimi durmuş-medeni maksatly ulgamy maliýeleşdirmäge harçlanar. Bu möçberiň 69,5 göterimi bilime, 18,1 göterimi saglygy goraýşa, 2,1 göterimi medeniýete we 10 göterimi ýaşaýyş jaý-jemagat hojalygyna gönükdiriler. Welaýatyň täze ýyla niýetlenen býujeti sebitiň durmuş-ykdysady wezipelerini durmuşa geçirmäge doly mümkinçilik berer.

Hatyja MUSTAKOWA, Mejlisiň deputaty:

— Lebap welaýatynda ägirt uly ykdysady mümkinçilikleriň bolmagy onuň durmuş-ykdysady taýdan ösmegine giň ýol açýar. Sebitiň gaz, nebit, energetika, himiýa senagaty, oba hojalygy düýpli özgerýär. Ýangyç-energetika senagatyň möhüm ulgamynyň biri bolup, onuň paýyna senagat önümçiliginiň 90 göterimi degişlidir.

Welaýatda ilatyň sarp edýän, hususan-da, azyk harytlarynyň öndürilişine aýratyn ähmiýet berilýär. «Türkmenistanda daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan önümleri öndürmek boýunça Döwlet maksatnamasyna» laýyklykda, oba hojalyk önümlerini gaýtadan işleýän önümçilikler ýola goýuldy. Muny has-da ösdürmek maksady bilen, 2024-nji ýylda uly möçberde düýpli maýa goýumlary özleşdirmek göz öňünde tutulýar. Şundan ugur alnyp, geljek ýyl welaýatyň çäginde durmuş maksatly binalaryň ençemesi gurlar. Hassahanalary gurmak we bar bolanlarynyň durkuny täzelemek, saglyk öýüniň, çagalar baglarynyň hem-de umumybilim berýän orta mekdepleriň gurluşygyny amala aşyrmak göz öňünde tutulýar. Ýaşaýyş jaýlarynyň gurluşygyda dowam etdiriler. Döwlet býujetinde mätäçlik çekýän raýatlara niýetläp, ýaşaýyş jaýlaryna serişdeleriň göz öňünde tutulandygy aýratyn bellärliklidir. Prezident maksatnamasyna laýyklykda, welaýatyň önümçilik kuwwatyny artdyrmak maksady bilen, senagat we önümçilik maksatly desgalar hem ünsden düşürilmez. Olaryň hatarynda Köýtendag etrabynda Lebap sement zawodynyň 2-nji tapgyrynyň, Halaç çeper halyçylyk kärhanasynda haly önümhanasynyň, Aşgabat — Türkmenabat ýokary tizlikli awtomobil ýolunyň, Türkmenabat şäherinde Seýitnazar Seýdi adyndaky Türkmen döwlet mugallymçylyk institutynyň 5 müň orunlyk binalar toplumynyň gurluşyklary bar. Giň gerimli gurluşyk işleri göz öňünde tutulyp, Lebap welaýatynyň 2024-nji ýyl üçin býujeti 2 781,1 million manat möçberinde meýilleşdirildi. Bu görkeziji 2023-nji ýylyň meýilnamasy bilen deňeşdirilende, 9,2 göterim köpdür. Welaýata bölünip berlen çykdajylaryň 91,6 göterimini durmuş ulgamyny maliýeleşdirmäge gönükdirmek meýilleşdirilýär. Olaryň 68,7 göterimi bilime, 18,9 göterimi saglygy goraýşa, 2,3 göterimi medeniýete, 9,8 göterimi ýaşaýyş jaý-jemagat hojalygyna degişlidir. 2024-nji ýyl üçin býujet görkezijileriniň göz öňünde tutulan belent sepgitlere ýetmäge doly mümkinçilik berjekdigi ikuçsuzdyr.

Merdan ORAZMEREDOW, Mejlisiň deputaty:

— Mary welaýaty tebigy baýlyklara baý senagat-agrar sebit bolmak bilen, elektroenergetika, gaz, himiýa, ýeňil we azyk senagaty kärhanalary ykdysadyýetiň esasy bölegini emele getirýär. Geljek ýylda welaýatyň çäginde birnäçe durmuş maksatly binalaryň gurluşygy göz öňünde tutulýar. Olaryň hatarynda hassahanalaryň we saglyk öýleriniň, çagalar baglarynyň, umumybilim berýän orta mekdepleriň, ýaşaýyş jaýlarynyň, suw we lagym geçirijileriniň, awtoulag ýollarynyň gurluşyklary bar. Welaýatyň 2024-nji ýyl üçin býujeti 2 618,0 million manat möçberinde meýilleşdirilip, bu görkeziji şu ýylkydan 8,1 göterim ýokarydyr. Welaýatyň býujetiniň girdejileri doly geçirilýän salgytlaryň we tölegleriň, şeýle hem merkezleşdirilen býujete doly gelip gowuşýan umumy döwlet salgytlaryndan ýerli býujetlere geçirimleriň hasabyna emele getiriler. Şunda çykdajylaryň 91,2 göterimi durmuş hyzmatlaryny maliýeleşdirmäge gönükdirilýär. Olaryň 65 göterimi bilime, 19,5 göterimi saglygy goraýşa, 2,9 göterimi medeniýete, 12,2 göterimi ýaşaýyş jaý-jemagat hojalygyna bölünip berler. Göz öňünde tutulan serişdeler welaýatyň ykdysadyýetiniň mundan beýläk hem durnukly ösmegine ýardam eder.

“TÜRKMENISTAN”

29.11.2023ý.

Degişli resminamalary we ýazgylary arkaly öndürilýän önümleriň niýetlenilişine we hiline baha bermek bolýar. Betonlaryň esasy häsiýetleri hökmünde gysylma we egrelmä çydamlylygy göz öňünde tutulýar. TDS standartlarynda olaryň hil häsiýetnamalaryny synpy ýa-da marka berkligi boýunça iki görnüşiň haýsy hem bolsa birinde aňlatmaga rugsat berilýär. Şol sebäpli ýaş hünärmenler üçin olary tapawutlandyrmakda käbir kynçylyklaryň ýüze çykmagy mümkin. 

Bu aňlatmalaryň aýratynlyklarynyň üstünde durup geçeliň: 

1. TDS boýunça betonlaryň hiliniň esasy görkezijisi 15 sm gapyrgasy bolan nusga kublaryň bir okda gysylmagyndaky berklik çäginiň B synplar boýunça bölünmegi ýa-da 15x30 sm ölçegdäki silindr nusganyň gysylmaga berklik çägine baglylykda, C synplar boýunça bölünmegi boýunça kesgitlenilýär. Bu iki synpyň görkezijileri standart boýunça kepillik üpjünçiligi bilen kabul edilýär. Beton kublarynyň gysylmaga berkligi boýunça 19 synpy kesgitlemek bolýar we MPa-da aňladylýar (B1-den B60-a, C0,8-den C55-e çenli). 

2. Betonyň markasy gysylmaga berkliginiň ortaça görkezijileri boýunça kadalaşdyrylýar: M50, 75, 100, 150, 200, 250, 300, 350, 400, 500, 600, 700 we 800. Betonlaryň markalary kg/sm2 aňladylýar: 15-den (öýjükli betonlarda) 600-e (agyr betonlarda) çenli, käte ondan hem ýokary bolup bilýär. 

Betonyň diňe berkligi däl, doňaklyga durnuklylygy we suw geçirmeýjiligi boýunça hem markalary kesgitlenilýär. 

Betonyň doňaklyga durnuklylygy boýunça markalary: F50, 75, 100, 150, 200, 300, 400, 500. Markada görkezilen siklleriň sany boýunça -15 — -20°С we +15 — +20°С temperaturalarda berkligini 15%-den köp peselden betonlar markasyna gabat gelmedi diýlip hasaplanylýar. Betonyň suw geçirmezlik häsiýeti boýunça markalary: W2, W4, W6, W8, W10, W12. 

Betonyň suw geçirmezligi, galyňlygy 15 sm bolan silindr görnüşli nusga 2∙105-den 12∙105 Pa aralykdaky gidrostatiki basyş bilen täsir edilip barlanylýar. 

Niýetlenilişi boýunça betonlar konstruksion, gidrotehniki, ýol betonlary, ýörite betonlar we ş.m. görnüşlere bölünýärler. 

Gurluşyk gipsinden kadaly goýulykdaky gel almak üçin agramyna görä 50 — 70%, önümçilik şertlerinde oňaýly ýerlemek üçin 60 — 80% suw talap edilýär. Gataýan wagty boýunça çalt gataýan gips (başlanmagy 2 min, soňy 15 minuda çenli), kadaly gataýan gips (başlanmagy 6 min, soňy 30 minuda çenli) we haýal gataýan gips (başlanmagy 20 min, soňy kesgitlenmedik) tapawutlandyrylýar. 

Nusgalar taýýarlanylandan 1,5 sagatdan soň, berklik çägi 12 marka boýunça bölünýär: G-2, G-3, G-4, G-5, G-6, G-7, G-10, G-13, G-16, G-19, G-22, G-25 (sanlar MPa-da aşaky çägi aňladýar) çenli. 

Nusgalaryň egrelmä garşylyk boýunça çägi üç sany nusgadan iki sany ýokary netijäniň orta arifmetiki bahasy arkaly alynýar. 

Nusgalaryň gysylma çydamlylyk çägi aşakdaky formula boýunça hasaplanylýar: 

Rg= F/A (MPa), 

bu ýerde F — weýran ediji güýç; 

A — plastina bilen nusganyň degişýän üstüniň meýdany. 

Nusgalaryň gysylma çydamlylyk boýunça çägi alty sany nusgadan dört sany ýokary netijäniň orta arifmetiki bahasy arkaly alynýar.

Kadalaşdyryjy resminamalar standartlaşdyrmak ulgamynyň işgärleri üçin esasy gollanmadyr. Şoňa görä-de degişli hünärmenler üçin standartlary içgin öwrenmek we olara dogry düşünmek möhüm talapdyr. 

Döwranguly MÄMMEDOW, Inžener-tehniki we ulag kommunikasiýalary institutynyň mugallymy, Türkmenistanyň Mejlisiniň deputaty

Tä­ze ta­ry­hy dö­wür­de hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň baş­tu­tan­ly­gyn­da oňyn Bi­ta­rap­lyk, pa­ra­hat­çy­lyk sö­ýü­ji­lik we öza­ra bäh­bit­li hyz­mat­daş­lyk ýö­relge­le­ri­ne esas­lan­ýan da­şa­ry sy­ýa­sa­ty alyp bar­ýan ýur­du­myz Birleşen Mil­let­ler Gu­ra­ma­sy we onuň iri dü­züm­le­ri bi­len ne­ti­je­li gatnaşyk­la­ryň ös­düril­me­gi­ne uly äh­mi­ýet ber­ýär. Pa­ra­hat­çy­ly­gyň we dost-do­gan­ly­gyň il­çi­si ha­sap­la­nyl­ýan sport ul­ga­my hem halk­la­ryň arasyn­da yna­nyş­ma­gyň pug­ta­lan­dyryl­ma­gyn­da mö­hüm or­ny eýe­le­ýär. Ku­raş bo­ýun­ça dün­ýä çem­pio­na­ty­nyň bo­sa­ga­syn­da du­ran günle­ri­miz­de Türk­me­nis­ta­nyň 2023 – 2027-nji ýyl­lar üçin ÝU­NES­KO-nyň Bedenterbi­ýe we sport bo­ýun­ça hö­kü­me­ta­ra ko­mi­te­ti­niň ag­za­ly­gy­na bira­gyz­dan saý­la­nan­dy­gy ba­ra­da­ky hoş ha­ba­ryň ge­lip go­wuşma­gy bol­sa öza­ra bäh­bit­li hyz­mat­daş­ly­gyň ösü­şi­niň tä­ze de­re­jä çyk­ýan­dy­gy­ny tassyk­la­ýar. 

1978-nji ýylda döredilen ÝUNESKO-nyň Bedenterbiýe we sport boýunça hökümetara komitetiniň esasy maksady sportuň ähmiýetli ornuny giňeltmekden hem-de ony döwlet syýasatynyň düzümine girizmekden ybaratdyr. Garaşsyz Türkmenistanyň bu komitetiň düzümine saýlanylmagy ýurdumyzyň halkara giňişligindäki abraýynyň hemmetaraplaýyn ýokarlanýandygynyň aýdyň subutnamasydyr. Bu üstünlik hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda ýurdumyzyň bedenterbiýäni we sporty ösdürmäge, dünýäde sagdyn durmuş ýörelgelerini wagyz etmäge goşýan saldamly goşandynyň belent ykrarnamasydyr. 

Mundan öň Türkmenistanyň 2017 – 2021-nji ýyllar döwri üçin ÝUNESKO-nyň bu düzüminiň agzalygyna saýlanandygyny we onuň işine işjeň gatnaşandygyny hem bellemek gerek. Şol döwürde ýurdumyzda Ýapyk binalarda we söweş sungaty boýunça V Aziýa oýunlary, Agyr atletika boýunça dünýä çempionaty, «Amul – Hazar 2018» halkara awtorallisi ýaly iri sport baýramçylyklary üstünlikli geçirildi. Şoňa görä-de, ýurdumyzda nobatdaky iri halkara ýaryşlaryň guralmagyna taýýarlyk görülýän döwründe şeýle jogapkärli we hormatly wezipäniň ynanylmagy buýsandyryjydyr. 

Bedenterbiýäni we sporty döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň biri hökmünde kesgitlän Türkmenistan degişli ugurda ikitaraplaýyn hem-de köptaraplaýyn hyzmatdaşlygyň pugtalandyrylmagyna gönükdirilen çäreleri yzygiderli durmuşa geçirýär. Türkmen halkynyň Milli Lideri Gahryman Arkadagymyzyň başyny başlan we hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda üstünlikli durmuşa geçirilýän syýasatyň netijesinde türkmen sporty ösüşiň täze derejesine çykýar. 

Diýarymyzda sport düzümleri döwrebaplaşdyrylýar, türgenler we tälimçiler üçin ähli amatly mümkinçilikler döredilýär. Ýokary netijeli sportuň ösdürilmegi bilen bir hatarda, uzak möhletleýin umumymilli maksatnama häsiýetine eýe bolan bedenterbiýe-sagaldyş hereketiniň işjeňleşdirilmegine hem aýratyn üns berilýär. Kanunçylyk binýadynyň yzygiderli pugtalandyrylmagy we maksatnamalaryň kabul edilmegi hem sport ulgamynyň mundan beýläk-de ösmeginiň wajyp şertidir. «Professional sport hakynda», «Bedenterbiýe we sport hakynda», «Sportda dopinge garşy göreşmek hakynda», «Atçylyk we atly sport hakynda» Türkmenistanyň Kanunlarynda kesgitlenilen kadalar, şeýle hem «Türkmenistanda 2021 – 2025-nji ýyllarda bedenterbiýäni we sporty goldamagyň hem-de ösdürmegiň Maksatnamasynyň» hem-de ony amala aşyrmak boýunça ýerine ýetirilmeli çäreleriň Meýilnamasynda göz öňünde tutulan çäreler türkmen sportunyň ýeňişli menzilleriniň dowamat-dowam bolmagyny şertlendirýär. 

BMG, ÝUNESKO, Halkara Olimpiýa Komiteti, Aziýanyň Olimpiýa Geňeşi we beýleki abraýly halkara düzümler bilen köptaraplaýyn hyzmatdaşlygy goldaýan Türkmenistan sport diplomatiýasynyň mümkinçiliklerini netijeli durmuşa geçirmek ugrunda çykyş etmek bilen, bu babatda anyk başlangyçlary yzygiderli öňe sürýär. Şunuň bilen bir hatarda, ýurdumyz halkara sport merkezleriniň biri hökmünde eýeleýän ornuny yzygiderli pugtalandyrýar. 

Türkmenistanda sebit we ählumumy derejedäki iri ýaryşlary guramak üçin baý tejribe toplanyldy hem-de giň mümkinçilikler döredildi. Şol mümkinçilikleriňdir tejribäniň tutuş dünýäde abadançylygyň, rowaçlygyň we gülläp ösüşiň bähbidine Ýer ýüzünde parahatçylygy, dostlugy pugtalandyrmaga ýardam edýän halkara sport hereketiniň ösdürilmegine gönükdirilmegi Garaşsyz, hemişelik Bitarap Watanymyzyň ählumumy abadançylygyny nazarlaýan maksatlarynyň myrat tapmagyna ýol açýar. 

Perman SAPAROW, 

Türkmenistanyň Mejlisiniň Durmuş syýasaty

baradaky komitetiniň baş hünärmeni.

Türk­men hal­ky­nyň Milli Lideri Gahryman Arkadagymyzyň be­ýik baş­lan­gyç­la­ryny mynasyp dowam edýän hormatly Prezidentimiziň aladasy bilen ýur­du­myzda sport ul­ga­my­ny has-da kä­mil­leş­dirmek boýun­ça giň ge­rim­li iş­ler dur­mu­şa ge­çi­ril­ýär. Tür­gen­le­ri­miz dün­ýä­niň dür­li ýurt­la­ryn­da ge­çi­ril­ýän hal­ka­ra ýa­ryş­larda üs­tün­lik­li çy­kyş edip, Wa­ta­ny­my­zyň sport ab­ra­ýy­ny art­dyr­ýar­lar. Di­ýa­ry­myzda hal­ka­ra derejesin­dä­ki iri ýa­ryş­la­ryň, şol san­da dün­ýä çem­pio­nat­la­ry­nyň yzygider­li ge­çi­ril­me­gi jem­gy­ýe­ti­miz­de sag­dyn dur­muş ýö­rel­ge­le­ri­niň rowaç­lanma­gy­na ýar­dam ed­ýär. 

Dünýä tejribesiniň görkezişi ýaly, hususy işewürlik bilen hyzmatdaşlyk aýry-aýry türgenleriň hem, toparlaryň hem üstünlige ýetmeginiň möhüm şerti bolup durýar. Beýleki bir tarapdan seredeniňde, ýokary netijeleri gazanýan türgenler ýa-da toparlar, şeýle hem halkara ýaryşlar bilen hyzmatdaşlyk telekeçileriň öndürýän önümleriniň ýa-da ýerine ýetirýän hyzmatlarynyň meşhurlygynyň artmagyna, ýagny haryt nyşanynyň bazardaky ornuny berkitmegine öz täsirini ýetirip bilýär. 

Türkmenistanda hem işewürlik bilen sportuň arasyndaky hyzmatdaşlyk yzygiderli ösdürilýär. Häzirki döwürde Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň agzalarynyň arasynda aýry-aýry türgenlere, toparlara we dürli derejedäki ýaryşlara hemaýatkärlik edýänleriň sany artýar. Ýurdumyzda guralýan iri ýaryşlaryň tejribesinde bu hakykat has aýdyň görünýär. Türkmen telekeçileriniň Ýapyk binalarda we söweş sungaty boýunça V Aziýa oýunlary, Agyr atletika boýunça dünýä çempionaty ýaly iri halkara ýaryşlarda üpjünçilik we guramaçylyk bilen bagly meselelerde işjeňlik görkezmek bilen, sport baýramçylyklarynyň üstünlikli geçirilmegine mynasyp goşantlaryny goşmaklary guwandyryjy ýagdaýdyr. 

Ak mermerli paýtagtymyzda uly ruhubelentlige beslenýän Kuraş boýunça dünýä çempionaty hem sport we işewürlik ulgamlarynyň netijeli hyzmatdaşlygynyň täze giňişligi bolar. Abraýly ýaryşyň resmi hyzmatdaşlarynyň hatarynda döwlet düzümleri bilen birlikde, bilelikdäki kärhanalaryň hem-de Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň agzalarynyň bolmagy bu hyzmatdaşlygyň mundan beýläk-de ilerlejekdigine ynamymyzy artdyrýar. Hususyýetçilere ýaryşyň guralýan ýerinde we janköýerler üçin niýetlenen zolaklarda jemgyýetçilik iýmiti we söwda hyzmatlary bilen baglanyşykly guramaçylyk işleriniň ynanylmagy hem uly jogapkärçilikden nyşandyr. 

Watanymyzyň ähli ugurlar boýunça gülläp ösmegi, halkymyzyň eşretli durmuşda ýaşamagy, ýurdumyzyň halkara abraýynyň ýokarlanmagy ugrunda edýän uly tagallalary üçin Arkadagly Gahryman Serdarymyza hemde türkmen halkynyň Milli Lideri Gahryman Arkadagymyza jan saglyk, uzak ömür dileýäris. 

Be­genç­gel­di BAÝ­RAM­MY­RA­DOW,

Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler partiýasynyň Ahal welaýat komitetiniň başlygynyň orunbasary,  Mejlisiň deputaty.

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe türkmen halkynyň Milli Lideri Gahryman Arkadagymyzyň halkara başlangyçlaryny mynasyp dowam edýän Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň ulag-üstaşyr geçelgelerini ösdürmekde alyp barýan daşary syýasaty dünýä jemgyýetçiliginiň giň goldawyna eýe bolýar. 

Ýurdumyzda ähli ulgamlarda düýpli we beýik özgertmeler amala aşyrylyp, Türkmenistan Ýer ýüzüniň ýokary depginde ösýän döwletleriniň hataryna goşuldy. Geosyýasy taýdan örän amatly, Ýewropa bilen Aziýanyň arasynda ýerleşen Türkmenistan döwletimizde bäsdeşlige ukyply ulag ulgamyny ösdürmek ileri tutulýan wezipeleriň birine öwrüldi. 

Dünýäniň ulag giňişligine goşulyşmak, ýurdumyzyň üstaşyr mümkinçiliklerini artdyrmak, iri logistik merkezini döretmek ulag ulgamyny ösdürmegiň möhüm ugry bolup durýar. Durnukly ösüşi üpjün etmekde, döwletleriň arasyndaky söwda-ykdysady hyzmatdaşlyklary, dost-doganlyk gatnaşyklary has-da ösdürmekde ulag-üstaşyr geçelgeleri möhüm orny eýeleýär. Ýewraziýanyň giňişliklerini gurşap alýan Günorta we Günorta — Gündogar Aziýa, Ýakyn Gündogar we Aziýa, Ýuwaş umman sebitlerine çykýan ulag ýollaryny Hazar deňziniň, Gara deňziniň we Baltika deňziniň terminallaryny ulag-logistika hyzmatlary babatda utgaşdyrmakda döwletimiziň giň mümkinçilikleri bardyr. Şol mümkinçilikleri umumadamzat bähbitlerine gönükdirmek bilen, halkara ähmiýetli başlangyçlar öňe sürülýär. Ýurdumyzda «Türkmenistanyň ulag syýasatynyň esaslary hakynda», «Demir ýol ulagy hakynda», «Awtomobil ýollary we ýol işi hakynda», «Awtomobil ulagy hakynda», «Ulag howpsuzlygy hakynda» Türkmenistanyň Kanunlary hereket edýär. Olar özara söwda-ykdysady hyzmatdaşlygy kanunçylyk esasda giňeltmäge, durnukly ösüşi we parahatçylygy üpjün etmäge gönükdirilendir. 

Garaşsyz, hemişelik Bitarap Türkmenistanyň gözel paýtagtynda 2016-njy ýylyň 26-njy noýabrynda Durnukly ulag ulgamy boýunça birinji ählumumy maslahatyň geçirilen senesini Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň «Bütindünýä durnukly ulag güni» diýip yglan etmegi, Türkmenistan Watanymyzyň öňe sürýän dünýä ähmiýetli başlangyçlarynyň Milletler Bileleşigi tarapyndan ykrar edilýändiginiň nobatdaky beýany boldy. 

Hormatly Prezidentimiz Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň Arkadag Serdarly bagtyýar ýaşlar ýylynda Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň mejlisiniň çäklerinde Bütindünýä durnukly ulag güni mynasybetli ýokary derejeli maslahaty geçirdi. Şeýle-de hormatly Prezidentimiziň Türkiýe Respublikasyna amala aşyran saparynyň çäklerinde, iki ýurduň ulag edaralarynyň, assosiasiýalarynyň, kompaniýalarynyň arasynda yzygiderli esasda iş duşuşyklaryny geçirmek barada teklibi öňe sürmegi hem-de Garaşsyz Döwletleriň Arkalaşygynyň döwlet Baştutanlarynyň geňeşiniň mejlisinde bu ugurda ikitaraplaýyn we köptaraplaýyn hyzmatdaşlygy ösdürmek babatda hem-de Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasyna agza döwletleriň Baştutanlarynyň 16-njy sammitinde hormatly Prezidentimiz Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň eden çykyşynda halkara giňişlikde maksada okgunly we ylalaşykly ulag diplomatiýasyny alyp barmagyň möhümdigi barada aýdanlary, şeýle-de bilelikdäki ulag-logistika merkezlerini döretmek baradaky öňe süren başlangyçlary ýurdumyzyň ulag diplomatiýasyny täze derejelere çykarmaga ýardam edýär. 2024-nji ýylda Birleşen Milletler Guramasynyň Deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlar boýunça üçünji maslahatynyň ýurdumyzda geçirilmegi baradaky teklibiň biragyzdan goldanylmagy hem döwletimiziň ulag ulgamyndaky nobatdaky üstünligidir. 

Türkmenistanyň Ýewropa - Kawkaz — Aziýa ulag geçelgesi (TRASEKA) Ylalaşygyna goşulmagy Ýewropa, Kawkaz, Gara deňiz we Hazar deňzi sebitlerinde, Aziýa yklymynda ykdysady hyzmatdaşlygy, söwda, ulag ugurly gatnaşyklary ösdürmekde, harytlaryň halkara gatnawyny işjeňleşdirmekde hem-de ýeňilleşdirmekde, hereketleriň howpsuzlygyny üpjün etmekde, ulag syýasatyny sazlaşdyrmakda, ulagyň dürli görnüşleriniň arasynda bäsdeşlik üçin deň şertleri döretmekde möhüm orny eýelär. Munuň şeýledigine Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasy tarapyndan kabul edilen «Durnukly ösüş üçin halkara hyzmatdaşlygy üpjün etmekde ulag-üstaşyr geçelgeleriniň orny», «Durnukly multimodal üstaşyr geçelgelerini döretmäge ýardam bermek maksady bilen, ulaglaryň ähli görnüşleriniň arasynda hemmetaraplaýyn gatnaşyklary üpjün etmegiň ýolunda», «Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmek üçin ulaglaryň ähli görnüşleriniň arasyndaky gatnaşyklary pugtalandyrmak» atly Kararnamalar hem şaýatlyk edýär. 

Çäginden Beýik Ýüpek ýolunyň möhüm ugurlary geçen, geografik taýdan amatly ýerde ýerleşýändigini nazara alanyňda, Türkmenistan dünýäniň aragatnaşyk giňişliginiň altyn halkasydyr. Türkmen halkynyň Milli Lideri Gahryman Arkadagymyz «Türkmenistan — Beýik Ýüpek ýolunyň ýüregi» atly kitabynda nygtaýşy ýaly: «Türkmenistan, belli bolşy ýaly, aragatnaşygyň halkara ýollarynyň çatrygynda ýerleşýändigi üçin, geografik taýdan örän amatly ýagdaýa eýedir. Ulag-aragatnaşyk ulgamynda bar bolan giň mümkinçilikleri durmuşa ornaşdyrmak we olary täze ykdysady derejä ýetirmek arkaly, iňňän ýokary netijeleri gazanyp, bu ugurda işjeň hereket edýändigimiz hem bellenilmeli ýagdaýdyr». 

Hut şu maksat bilen hem Türkmenistanda köpugurly ulag-aragatnaşyk infrastrukturasy döredildi. Munuň özi, ilkinji nobatda, ýurdumyzda milli ykdysadyýeti maksadalaýyk ösdürmäge hem-de ahyrky netijede türkmen halkynyň eşretli ýaşaýşyny ýokarlandyrýan durmuş häsiýetli maksatnamalary amala aşyrmaga mümkinçilik berýär. Beýleki bir tarapdan bolsa, ählumumy parahatçylygyň, durnuklylygyň hem-de mäkäm ösüşiň hatyrasyna halkara hyzmatdaşlygy ýola goýmakda, giňden pugtalandyrmakda ygtybarlylygy emele getirýär. 

Görşümiz ýaly, ösüşler hyzmatdaşlyk ýollary arkaly gazanylýar. Asyrlary nazarlaýan ýollar, goý, geljekde-de parahatçylyga, dost-doganlyga hyzmat etsin! Türkmen halkynyň Milli Lideri Gahryman Arkadagymyzyň, hormatly Prezidentimiz Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň beýik işleri hemişe rowaç bolsun! 

Maksatberdi GURBANOW, 

Türkmenistanyň Mejlisiniň Ýerli wekilçilikli 

häkimiýet we öz-özüňi dolandyryş edaralary 

bilen işlemek baradaky komitetiniň başlygy.

Merdana halkymyzyň ähli taryhy döwürlerinde bolşy ýaly, Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe hem ýurdumyzda ynsanperwer ýörelgeleriň, asylly däp-dessurlaryň sarpasy örän belentdir. Bu ýörelgeler nesil terbiýesinde-de möhüm orun eýeleýär. Ertiriň şu günden başlanyşy ýaly, ýurduň geljeginiň binýady-da şu günden gönezlik alýar. Şoňa görä-de, ýurdumyzda ýaş nesliň beden we ruhy taýdan sagdyn bolmagy, abadan durmuşda ýaşamagy üçin edilýän aladalar bimöçberdir.

Şu ýylyň 14-­nji noýabrynda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow dikuçarda paýtagtymyzda hem­-de onuň töwereklerinde ýaýbaňlandyrylan işleriň barşy bilen tanyşmagynyň dowamynda Çagalar we ýetginjekler köşgüniň «Güneşli» ady bilen bina ediljek täze merkeziniň taslamasy bilen hem gyzyklandy. Geljekde bu merkeziň çagalaryň bilimli, ylymly, maksada okgunly, zähmetsöýer bolup ýetişmeklerini gazanmakda uly ähmiýete eýe bolmalydygy barada öňe sürlen asylly başlangyçlar ýaş nesiller hakyndaky aladanyň döwlet derejesinde giňden dabaralanýandygynyň ýene­-de bir aýdyň güwäsi boldy. 

Bu günki gün Çagalar we ýetginjekler köşgünde, Çagalar we ýetginjekler öýlerinde, tebigy­ ylmy hem­-de ekologiýa, tehnologiýalar parkly ylmy­-tehniki, dil, medeni miras we milli senetçilik, etika­-estetika, çeper döredijilik we durmuş, medeni­-guramaçylyk, bedenterbiýe we sport ugurly gurnaklarda, umumy bilim berýän orta mekdepler, maşgalalar, jemgyýetçilik guramalary, döredijilik toparlary bilen bilelikde ýaş nesilleriň orta mekdepde alýan bilimleriniň has­-da baýlaşdyrylmagy, durmuş başarnyklarynyň kämilleşdirilmegi, mahlasy, okuwdan boş wagtlary peýdaly işler bilen meşgullanmaklary üçin sazlaşykly işler alnyp barylýar. Mekdepden daşary edaralarda hem-­de gurnaklarda çagalaryň we ýetginjekleriň üstünliklerini wasp edýän hem­de zehin­-başarnygyny açyp görkezýän döredijilik çykyşlary, sergiler, bäsleşikler guralýar. Täze bina ediljek «Güneşli» merkezi hem ýaş nesillerimiziň bilim bilen bir hatarda, dürli hünärleri ele alyp, durmuşa ynamly gadam basmagyna mümkinçilik berer. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow iň ýokary döwlet wezipesine girişmek dabarasynda eden çykyşynda maksada okgunly, ýokary hünärli, taýýarlykly, giň gözýetimli, innowasion tehnologiýalary dolandyrmaga ukyply ýaşlary terbiýelemegi ilkinji nobatdaky wezipeleriň hatarynda kesgitledi. Şundan ugur alnyp, ýurdumyzda ýaş türkmenistanlylaryň sagdyn ösmegi hem­-de kemala gelmegi, olaryň aň-paýhas, döredijilik, ruhy kuwwatynyň doly derejede durmuşa geçirilmegi üçin ähli zerur şertler döredilýär. Milli Liderimiziň başlangyjy bilen işlenip taýýarlanan we Arkadagly Serdarymyz tarapyndan üstünlikli dowam etdirilýän ýaşlar syýasaty, ilkinji nobatda, şu ugra gönükdirilendir. Häzirki wagtda türkmen ýaşlarynyň ähli ugurlarda, esasan­da, ylym­-bilimde, sportda, medeniýetde gazanýan üstünlikleri dünýäde dabaralanýar. Olaryň sportda Watanymyzyň halkara abraýyna goşan goşandyny, mekdep okuwçylarynyň, talyplaryň halkara ders bäsleşiklerindäki, olimpiadalardaky üstünliklerini belläp geçmegiň özide örän buýsandyryjy ýagdaý. Arkadag Serdarly bagtyýar ýaşlar ýylynyň 10 aýynda ýurdumyzyň türgenleriniň halkara ýaryşlaryň 243-­sine gatnaşyp, jemi 674, şol sanda 190 altyn, 194 kümüş we 290 bürünç medala mynasyp bolandyklary hem ýaş nesillerimiziň özlerine bildirilýän ynamy ödemäge çalyşýandyklarynyň aýdyň güwäsidir. 

Döredijilikli başlangyçlary bilen çykyş edýän ýaşlar hemmelere göreldedir. Olara jemgyýeti işjeňleşdirmekde we jebisleşdirmekde, halklardyr döwletleriň arasyndaky dostlukly gatnaşyklary pugtalandyrmakda uly orun degişlidir. Ýurdumyzda alnyp barylýan döwlet syýasatynyň esasy ugurlarynyň biri­de halkara ýaşlar hyzmatdaşlygyny ösdürmek bilen baglydyr. Türkmenistan Ýaşlar parlamentara assambleýasynyň gepleşikler üçin açyk meýdançasynyň mümkinçiliklerinden peýdalanyp, ýurtlaryň arasyndaky halkara hyzmatdaşlygyň üstünlikli ösdürilmegine, dostlugyň we özara ynamyň berkidilmegine, oňyn başlangyçlary öňe sürüp, täze ýollary gözlemekde, syýasy, ykdysady, medeni gatnaşyklary giňeltmekde netijeli işleri alyp barýar. Türkmenistanyň Magtymguly adyndaky Ýaşlar guramasynyň 2022­-nji ýylyň 1-­nji sentýabrynda geçirilen VII gurultaýynda «Ýaşlar barada döwlet syýasaty hakynda» Türkmenistanyň Kanunynyň rejelenen görnüşiniň kabul edilmegi ýaş nesillerimiz üçin täze mümkinçilikleri we ýeňillikleri döretdi. Döwlet Baştutanymyzyň gol çeken Karary bilen, «Türkmenistanyň ýaşlarynyň halkara hyzmatdaşlygynyň 2023 – 2030­-njy ýyllar üçin Strategiýasynyň» tassyklanmagy hem­-de ýurdumyzyň Ýaşlar guramasynyň Birleşen Milletler Guramasynyň Bilim, ylym we medeniýet meseleleri boýunça guramasynyň (ÝUNESKO) Bütindünýä Ýaşlar jemgyýetiniň resmi agzalygyna kabul edilmegi halkara hyzmatdaşlykda türkmen ýaşlarynyň ornuny has­-da berkitdi. 

Golaýda Parižde ÝUNESKO­-nyň Baş maslahatynyň 42-­nji mejlisiniň çäginde geçirilen «Howanyň üýtgemegi bilen bagly meselelerde ýaşlaryň işjeňligini gazanmak» atly 13-­nji ýaşlar forumyna ilkinji gezek türkmen wekilleriniň gatnaşmaklary bu ugra döwlet derejesinde aýratyn üns berilýändiginiň nobatdaky güwäsi boldy. Şunda ýaşlaryň şäheri hökmünde ykrar edilen Arkadag şäherindäki Aba Annaýew adyndaky Halkara atçylyk akademiýasynda ýakynda geçirilen «Dialog — parahatçylygyň kepili» atly halkara forumyň dünýäde parahatçylygyň üpjün edilmeginde, ýaşlaryň halkara hyzmatdaşlygynyň berkidilmeginde we giňeldilmeginde täze gözýetimleri açandygyny hem bellemeli. 

Ýeri gelende nygtasak, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow şu ýylyň 18­-nji maýynda Hytaý Halk Respublikasynyň Sian şäherinde «Merkezi Aziýa – Hytaý» formatynda geçirilen döwlet Baştutanlarynyň birinji sammitinde eden çykyşynda Mary şäherinde Merkezi Aziýa ýurtlarynyň we Hytaý Halk Respublikasynyň ýaşlarynyň forumyny geçirmek baradaky başlangyjy öňe sürüpdi. Şoňa laýyklykda, 16 - 18­-nji  noýabrda bu ýurtlaryň ýaşlarynyň «Beýik Ýüpek ýolunyň täze eýýamy» atly forumynyň Türkmenistanda guralmagy aýratyn many-­mazmuna eýe boldy. Arkadagly Serdarymyz foruma gatnaşyjylara iberen Gutlagynda: «Bu forumyň esasy maksady Merkezi Aziýa ýurtlarynyň we Hytaýyň arasynda bilim, ylym, medeniýet, ýaşlar syýasaty meseleleri boýunça mümkinçilikleri birleşdirmäge gönükdirilendir. Bu bolsa ählumumy parahatçylygy, bähbitleri göz öňünde tutup, halklaryň we döwletleriň arasynda hoşniýetli hyzmatdaşlygyň kemala gelmegine gönükdirilen täze mazmunly gatnaşyklary ýola goýmaga mümkinçilik döreder» diýip belledi. Gazagystanyň, Gyrgyzystanyň, Täjigistanyň, Özbegistanyň, Hytaýyň, şeýle­-de ýurdumyzyň ylym, bilim, medeniýet, sungat, parlament ulgamlarynyň ýaş wekillerini, Merkezi Aziýa ýurtlarynyň hem­-de Hytaýyň Durnukly ösüş maksatlarynyň ýaş ilçilerini özünde jemlän forum ýaşlar syýasaty babatda halkara hyzmatdaşlygy ösdürmegiň anyk ýollaryny kesgitlemekde möhüm ähmiýete eýe boldy. 

Umuman, Garaşsyz, hemişelik Bitarap Watanymyzyň mundan beýläk­de sazlaşykly ösüşine, halkara derejedäki abraýynyň ýokarlanmagyna goşant goşmaga gyzyklanmasy ýokary bolan ýaşlaryň işjeň we jogapkärçilikli durmuş ýörelgesi olaryň özleri üçin döwlet tarapyndan edilýän aladalara mynasyp jogabydyr. Ýaşlar syýasaty boýunça halkara derejede guralýan dürli görnüşli çäreler bolsa ýaşlaryň ýurdumyzyň «Dialog — parahatçylygyň kepili» ýörelgesine üýtgewsiz eýerip, dünýä döwletleriniň ýaşlary bilen dostlukly gatnaşyklary ýola goýmagy, gadymdan gelýän ynanyşmak däplerini gorap saklamagy, irki döwürlerden bäri medeniýetiniň, taryhynyň, ruhy gymmatlyklarynyň umumylygy bilen baglanyşýan doganlyk halklaryň arasynda özara ynanyşmagyň, işjeň hyzmatdaşlygyň bu günki günde has möhümdigini äşgär edýär. 

Ýazpolat KERIÝEW, 

Türkmenistanyň Magtymguly adyndaky Ýaşlar 

guramasynyň Merkezi geňeşiniň başlygy, 

Mejlisiň deputaty.

Gahryman Arkadagymyzyň döwet-galamyndan çykan kitaplarynda halkymyzyň geçmişi, milli mirasymyz, däp-dessurlarymyz, Watanymyzyň ösüşleri, şöhratly taryhymyzy şu günlerimiz bilen baglanyşdyrýan Beýik Ýüpek ýolunyň ähmiýeti çeperçiligiň ýokary nusgasynda beýan edilýär. «Ömrümiň manysynyň dowamaty» atly kitaby okanyňda, il-güne bagyşlanan ömrüň dowamat-dowam bolýandygyna göz ýetirmek kyn däl. Ata-babalarymyzdan dowam edip gelýän asylly ýol-ýörelgelere ygrarly, adalatlylygy, lebzihalallygy, ynsanperwerligi ýörelge edinýän Gahryman Arkadagymyz özüniň manyly ömrüni mähriban halkymyzyň bagtyýarlygyna bagyşlaýar. Kitapda beýan edilýän wakalar okyjyny şöhratly geçmişimiz, bagtyýar şu günümiz, nurana geljegimiz hakyndaky söhbetleriň yzyna düşürýär. Milli Liderimiz filosofik eserinde toplan baý durmuş tejribesini seljermek bilen, durmuşyň baky kanuny we her bir adamy bezeýän ýagşy niýetlilik, oňat gylyk-häsiýetler meselesine uly orun berýär. 

Beýik taryhy şahsyýetleriň durmuş tejribesi, ruhy taglymaty nesilleriň ýol-ýörelgesine öwrülýär. Ösüşleriň dowamat-dowam bolmagynda milli tejribäniň, köp ýyllaryň dowamynda döwletiň iň ýokary wezipesinde nusgalyk zähmet çeken şahsyýetiň ömrüniň manysynyň dowamaty baradaky pikirleriň, garaýyşlaryň ähmiýeti örän ýokarydyr. Kitapda Watanymyzyň geçmişini, şu gününi we geljegini nazarlaýan wakalary ömrüniň manysyna deňeýän Gahryman Arkadagymyz ýurdumyzda amala aşyrylýan işleriň ösüp gelýän ýaş nesillere milli ruhda terbiýe bermäge, olara hünär öwrenmäge, durmuşda ornuny tapmaga, şeýle-de ýurdumyzda amala aşyrylýan beýik işleriň diňe halkyň bähbidine gönükdirilendigini aýratyn belleýär. 

Goý, watansöýüjiligi ündeýän şeýle kitaplar milli gymmatlyklarymyza öwrülip, ýyllardan-ýyllara aşyp, halkymyzyň ömürlik hemrasy bolsun! Watanymyzyň pajarlap ösmegi, halkymyzyň bolelin durmuşy barada gije-gündiz aladalanýan Gahryman Arkadagymyzyň, Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň janlary sag, ömürleri uzak, belent başlary aman bolsun!

 Annabagt Ma­ýewa, 

welaýat Baş bilim müdirliginiň esasy hünärmeni, Türkmenistanyň Mejlisiniň deputaty.

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe ýurdumyzyň saglygy goraýyş ulgamy ösüşiň ýokary derejelerine ýetýär. Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň ýolbaşçylygynda alnyp barylýan içeri syýasatyň esasy ugurlary demokratiýanyň, kanunyň, adalatlylygyň hökmürowanlygy bilen bagly bolup durýar. Şuňa laýyklykda ýurdumyz Birleşen Milletler Guramasynyň adam hukuklary boýunça Konwensiýasyndan gelip çykýan öz üstüne alan ähli halkara borçnamalaryny gyşarnyksyz ýerine ýetirýär. Döwlet derejesinde ilatyň saglygyny goramagyň işjeň syýasaty we strategiýasy «Saglyk» Döwlet maksatnamasynyň esasy bolup durýar. 

Garaşsyz, hemişelik Bitarap Watanymyzyň saglygy goraýyş ulgamyny düýpli ösdürmekde «Saglyk» Döwlet maksatnamasy uly ähmiýete eýedir. Kabul edilenine 28 ýyl dolan bu maksatnama ilatyň saglygyny berkitmekde, keselleriň öňüni almakda, ynsan ömrüniň dowamlylygyny uzaltmakda wajyp ýol-ýörelgeleri kesgitleýär. Maksatnamanyň esasynda dünýä ylmynyň we tejribeleriniň biziň şertlerimize laýyk ornaşdyrylmagy, maddy-tehniki üpjünçiligiň kämilleşdirilmegi türkmen milli lukmançylygynyň esasy aýratynlyklarydyr. 

Gahryman Arkadagymyzyň binýadyny tutan «Il saglygy — ýurt baýlygy» ýörelgesini hormatly Prezidentimiziň mynasyp dowam etdirmegi netijesinde berkarar döwletimizde Bütindünýä saglygy goraýyş guramasynyň talaplaryna laýyk gelýän saglygy goraýyş ulgamyny döretmek hem-de kämilleşdirmek işi doly amala aşyryldy. Enelerde we çagalarda köp duş gelýän keselleriň, ýokanç keselleriň düýpli kemelmegini gazanmak, sagdyn durmuş ýörelgesini ornaşdyrmak, ýerli ösümliklerden we çig mallardan öndürilýän dermanlar hem-de saglygy goraýyş maksatly serişdeler bilen üpjün etmek boýunça uly üstünlikler gazanyldy. Ilaty ýokary hilli bejeriş-öňüni alyş hyzmatlary bilen üpjün etmekde gazanylan üstünlikler üçin Bütindünýä saglygy goraýyş guramasynyň Ýewropa sebit edarasy tarapyndan ýurdumyza ýörite nyşanyň gowşurylmagy muňa doly güwä geçýär. 

Hormatly Prezidentimiz tarapyndan halkyň saglygynyň baş baýlyk, milli üstünlik hökmünde kesgitlenilmegi güneşli Diýarymyzda saglygy goraýyş syýasatyny döwlet dolandyryşyň umumy wezipesi hökmünde kanunlaşdyrmaga itergi berýär. Şuňa laýyklykda ýurdumyzda lukmançylyk edaralarynyň mümkinçiliklerini netijeli ulanmak we innowasion ugurlara gönükdirmek boýunça alnyp barylýan tutumly işler oňyn netijelere beslenýär. Ilata ýokary hilli bejeriş-öňüni alyş hyzmatlaryny ýola goýmak üçin dünýä derejesinde enjamlaşdyrylan hassahanalaryň, saglyk merkezleriniň, anyklaýyş-bejeriş edaralarynyň ýylyň-ýylyna gurlup, ulanylmaga berilmegi netijesinde ata Watanymyz sagdynlygyň we ruhubelentligiň ýurduna öwrüldi. 

Häzirki döwrüň talaplaryna görä, ýurdumyzyň saglygy goraýyş we derman senagaty pudagynda elektron maglumat ulgamy ornaşdyryldy. Elektron resminamalar dolanyşygyny döretmek hem-de saglygy goraýyş edaralarynda işe girizmek ýola goýuldy. Bu bolsa bejeriş-anyklaýyş işleriniň talaba laýyk guralmagyna, lukmanlaryň zähmetiniň netijeliligini ýokarlandyrmaga we düzümiň ähli edaralarynyň özara gatnaşygynyň pugtalanmagyna oňyn täsirini ýetirýär. 

Häzirki döwürde ýurdumyzda saglygy goraýyş ulgamy boýunça dünýäniň ösen ýurtlary bilen giň gerimli hyzmatdaşlyk alnyp barylýar. Ýakynda Gahryman Arkadagymyzyň we hormatly Prezidentimiziň Hytaý Halk Respublikasy, Türkiýe Respublikasy, Özbegistan Respublikasy we Gazagystan Respublikasy ýaly dünýäniň ösen döwletlerine amala aşyran taryhy saparlarynyň barşynda hem hyzmatdaşlygyň birnäçe ugurlary bilen birlikde ilatyň ýaşaýyş derejesini has-da ýokarlandyrmak, sebitlerde senagat pudagyny ösdürmek, klaster taslamasyny durmuşa geçirmek boýunça köp taraplaýyn bähbitli meselelere garaldy. 

Bu işleriň sakasynda Gahryman Arkadagymyzyň we hormatly Prezidentimiziň halkyň saglygyny goramak, abadan durmuşyny üpjün etmek ugrunda edýän bimöçber aladalary dur. Yzygiderli durmuşa geçirilýän şeýle beýik işler bilen birlikde hünär baýramymyzy belleýän günlerimizde Milli Liderimiziň «Türkmenistanyň dermanlyk ösümlikleri» atly ylmy-ensiklopedik kitabynyň XV jiltiniň elimize gowuşmagy, hormatly Prezidentimiziň taýsyz tagallasy bilen durky täzelenilen Saýat, Dänew etraplaryndaky hassahanalarda ýokary derejeli lukmançylyk hyzmatynyň ýola goýulmagy bizi has-da netijeli zähmet çekmäge, Watanymyza, halkymyza ak ýürekden hyzmat etmäge ruhlandyrýar. Hemişe öz halkynyň aladasy bilen ýaşaýan Gahryman Arkadagymyzyň we hormatly Prezidentimiziň janynyň sag, başynyň dik bolmagyny, döwletli tutumlarynyň mundan beýläk-de rowaç almagyny arzuw edýäris.

 Gadam HEMRAÝEW, 

welaýat saglygy goraýyş müdirliginiň başlygynyň orunbasary, Türkmenistanyň Mejlisiniň deputaty.