2025-nji ýylyň 4-nji awgustynda «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda Birleşen Milletler Guramasynyň Deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlar boýunça üçünji maslahatynyň çäginde Türkmenistanyň Mejlisiniň Başlygy D.Gulmanowa bilen Azerbaýjan Respublikasynyň Milli Mejlisiniň Başlygy S.Gafarowanyň arasynda duşuşyk geçirildi.

Duşuşygyň dowamynda, myhman ýokary myhmansöýerlik we çäreleriň ýokary guramaçylygy üçin Türkmenistanyň Hormatly Prezidenti Serdar Berdimuhamedowa hem-de Türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedowa sagbolsunlaryny aýtdy.

S.Gafarowa Birleşen Milletler Guramasynyň Deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlar boýunça üçünji maslahatynyň çäginde guralýan çäreleriň ähmiýetine üns çekdi we Parlament forumyň gelejekde degişli ugurlarda parlamentara hyzmatdaşlygy işjeňleşdirmäge oňyn täsir etjekdigini aýtdy. 

Duşuşykda myhman ýakynda Türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedowyň Azerbaýjan Respublikasyna amala aşyran saparynyň uly ähmiýetini aýratyn nygtady.  Şeýle hem özara bähbitlilik, deňhukuklylyk, dost-doganlyk ýörelgelerine esaslanýan türkmen-azerbaýjan hyzmatdaşlygynyň aýrylmaz bölegi bolan parlament dialogynyň yzygiderli ilerledilýändigi bellenildi.

Duşuşygyň ahyrynda söhbetdeşler iki dostlukly ýurduň arasyndaky hyzmatdaşlygyň ähli ugurlar boýunça mundan beýläk-de ösdüriljekdigine ynam bildirdiler.

Şu gün Türkmenistanyň Mejlisiniň Başlygy D.Gulmanowa bilen BMG-niň Deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlar boýunça üçünji maslahatyna gatnaşmak üçin ýurdumyza gelen Russiýa Federasiýasynyň Federal Ýygnagynyň Federasiýa Geňeşiniň Başlygynyň orunbasary K.Kosaçýowyň arasynda duşuşyk geçirildi.

Duşuşygyň dowamynda bu halkara maslahatyň hususan-da, onuň çäklerinde geçirilen parlament forumynyň ähmiýetine üns çekildi. Şunuň bilen baglylykda, maslahatyň parlamentara gatnaşyklary ösdürmekdäki ähmiýeti bellenildi.

Şeýle hem duşuşygyň barşynda özara bähbitlilik, deňhukuklylyk, dost-doganlyk ýörelgelerine esaslanýan türkmen-rus hyzmatdaşlygynyň aýrylmaz bölegi bolan parlament dialogynyň yzygiderli ilerledilýändigi bellenildi.

Duşuşygyň ahyrynda söhbetdeşler Türkmenistan bilen Russiýa Federasiýasynyň arasyndaky dostlukly gatnaşyklary mundan beýläk-de ösdürmäge aýratyn orun berilýändigini bellediler we geljekde bu ugurda hyzmatdaşlygyň gerimini giňeltmegiň mümkinçilikleri barada pikir alyşdylar hem-de hyzmatdaşlygyň ähli ugurlar boýunça ösdüriljekdigine ynam bildirdiler.

Birleşen Milletler Guramasynyň Deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlar boýunça üçünji maslahatynyň çäginde guralan «Ugry kesgitlemek: Deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlar üçin hereketleriň Awaza maksatnamasyny ilerletmek» atly Parlament forumynyň jemleýji mejlisi Türkmenistanyň Mejlisiniň Başlygy D.Gulmanowanyň alyp barmagynda geçirildi.

D.Gulmanowa jemleýji mejlise gatnaşyjylara Parlament forumynyň işine işjeň gatnaşandyklary üçin sagbolsun aýtdy hem-de bu Forumyň ýurtlaryň arasyndaky dost-doganlyk, hoşniýetli hyzmatdaşlyk ýörelgelerine esaslanýan döwletara gatnaşyklaryň ösdürilmeginde parlament diplomatiýasynyň ornuny ýokarlandyrmakda, şeýle hem parlament hem-de kanunçykaryjylyk işinde özara tejribe alyşmakda möhüm ähmiýete eýe bolandygyny belledi. 

Häzirki döwürde halklary dostlaşdyrýan, döwletleri ýakynlaşdyrýan we global meseleleriň oňyn çözgüdini tapmaga ýardam edýän toplumlaýyn çäreleriň, maslahatlaryň geçirilmegi uly ähmiýetli we nusga alarlyk işlerdir. Deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlaryň arasyndaky hyzmatdaşlyk barada aýdylanda, munuň özi ykdysadyýetleriň we strategik bähbitleriň sazlaşygyna, şeýle hem ýurtlaryň we halklaryň arasynda dostlugyň berkemegine, medeniýetleriň ýakynlaşmagyna ýardam edýän gatnaşyklardyr.

Türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedowyň taýsyz tagallalary bilen berkarar bolan, Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň parasatly baştutanlygynda ösüşleriň täze belentliklerine çykýan Türkmenistan Birleşen Milletler Guramasy bilen hyzmatdaşlygyň çäginde ählumumy abadançylygyň bähbidine tagallalary birleşdirmäge uly goşant goşýar. Türkmenistanyň «Beýik Ýüpek ýoluny gaýtadan dikeltmek» strategiýasynyň çäklerinde alnyp barylýan işler Deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlaryň arasynda kämil ulag infrastrukturasynyň kemala gelmegine oňyn täsir edýär.

Hazar deňziniň kenaryndaky gözel «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda bäş günläp dowam etjek çärelerde hem diňe bir Deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlar üçin däl, eýsem, umumadamzat ösüşine dahylly meseleler ara alnyp maslahatlaşylýar. Parlament forumy hem Deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlar üçin Hereketleriň täze maksatnamasyny öňe sürmekde her bir tarapyň intellektual kuwwatyndan, oňyn tejribesinden has netijeli peýdalanmak üçin ähli şertleri üpjün etmäge gönükdirilendir.

Forumda dürli ugurlardan tejribeli ýolbaşçylaryň, alymlaryň, bilermenleriň, hünärmenleriň we raýat jemgyýetiniň wekilleriniň çykyşlarynda Deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlaryň arasynda gatnaşyklary ilerletmekde öňde durýan wezipeler, olary durmuşa geçirmegiň netijeli usullary barada hem-de ulag-logistik merkezleriniň, halkara ulag-üstaşyr geçelgeleri­ň syýasy we ykdysady ähmiýetini ylmy taýdan esaslandyrmak boýunça gymmatly teklipler we garaýyşlar beýan edildi. Parahatçylygy we özara ynanyşmagy üpjün etmekde, durnukly ösüş maksatlaryna ýetmekde milli parlamentleriň tagallalaryny birleşdirmegiň ýollary ara alnyp maslahatlaşyldy.

Wenadan Awaza: çözülmedik meseleler, toplanan tejribeler we geljege uzaýan ýollar; deňze çykalgasy bolmadyk ähli ösüp barýan ýurtlara ýaýraýan köptaraplaýyn söwda ulgamyny kemala getirmek we pugtalandyrmak; parahatçylygy, ynanyşmagy we hasabatly dolandyryşy döretmek: deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlarda durnukly ösüşe ýardam edýän şertler ýaly temalarda täsirli çykyşlar edildi we giňişleýin maglumatlar berildi. 

Ýurdumyz üçin bu halkara Maslahatyň Türkmenistanyň hemişelik Bitaraplygynyň 30 ýyllygyna beslenýän Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýylynda geçirilmegi hem-de onuň BMG-niň esaslandyrylmagynyň 80 ýyllygy bilen gabat gelmegi çuňňur many-mazmuna eýedir. Giň gerimli wekilçilikli Forumy kabul etmek başlangyjy Türkmen halkynyň Milli Lideri Gurbanguly Berdimuhamedowyň başyny başlan durnukly ösüş, hemmeler üçin adalatly we abadan durmuşy döretmek üçin halkara hyzmatdaşlygy goldamaga gönükdirilen toplumlaýyn syýasatyň hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň baştutanlygynda üstünlikli durmuşa geçirilýändiginiň aýdyň nyşanydyr.

D.Gulmanowa Parlament forumynyň dowamynda edilen çykyşlaryň Durnukly ösüş maksatlaryna ýetilmeginde deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan  ýurtlaryň hyzmatdaşlygy üçin amatly şertleri döretmekde parlamentleriň öňünde durýan wezipeleri aýdyňlaşdyrmakda, Parlament diplomatiýasyny ösdürmekde möhüm ähmiýetini belledi.

Özbegistan Respublikasynyň Oliý Mažlisiniň Senatynyň Başlygy Tanzila Kamalowna Narbaýewa öz çykyşynda «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda Global gün tertibindäki derwaýys meselelere bagyşlanan şeýle abraýly halkara Forumyň geçirilmeginiň Türkmenistanyň halkara gepleşikler üçin möhüm platforma öwrülendiginiň aýdyň subutnamasy bolup durýandygyny belledi.

Hereketleriň Awaza maksatnamasynyň durmuşa geçirilmeginiň anyk netijeleri maksat edinýändigi, deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barÿan ýurtlaryň daşary söwdadaky päsgelçiliklerden başlap, logistika we maýa goýumlary özüne çekmek meselelerine çenli birnäçe kynçylyk bilen ýüzbe-ýüz bolýandyklaryny aýtdy.

Özbegistanyň ummana çykmak üçin azyndan iki halkara serhedinden geçmelidigini nazara alyp, şu günki Forumyň mowzuklarynyň özleri üçin aýratyn ähmiýete eýedigini belledi. Şunuň bilen baglylykda, söwda we üstaşyr amallary ýönekeýleşdirmekde, päsgelçilikleri aýyrmakda, sanly çözgütleri girizmekde we hukuk esaslaryny sazlaşdyrmakda parlament hyzmatdaşlygynyň çuňlaşdyrylmagyny, ylmy we innowasiýa forumlaryny, maslahatlary guramak, şeýle hem bu ugurda bilim we tejribe alyşmak baradaky başlangyçlary goldaýandyklaryny aýtdy.

Birleşen Milletler Guramasynyň Baş sekretarynyň orunbasary, az derejede ösen ýurtlar, deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlar hem-de ösüp barýan kiçi ada döwletler boýunça Ýokary wekili Fatima Rabab öz çykyşynda mejlise gatnaşyjylary Parlament forumynyň işiniň üstünlikli jemlenmegi bilen tüýs ýürekden gutlap,  onuň ýokary guramaçylykly derejede geçirilmegi boýunça döredilen mümkinçilikler we şertler üçin türkmen tarapyna köp sagbolsunlaryny aýtdy. 

Forumda deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlary mundan beýläk ösdürmek boýunça alnyp barylýan işler barada maslahatlaşmalaryň dowamynda gymmatly garaýyşlaryň, teklipleriň öňe sürlendigini, bar bolan mümkinçiliklere ünsüň çekilendigini nygtady. 

Hereketleriň Awaza maksatnamasynda deňze çykalgasy bolmadyk ýurtlaryň mümkinçiliklerinden oýlanyşykly, doly we dogry peýdalanmak boýunça käbir ugurlaryň beýan edilendigini, şu günki ara alyp maslahatlaşmalaryň bu meseleleri çözmekde parlamentleriň ägirt uly hyzmatlary ýerine ýetirýändigini açyp görkezendigini belledi. 

Dürli ýurtlaryň parlamentleriniň arasyndaky hyzmatdaşlyga siziň ünsi çekmek bilen, parlamentleriň ählisi Hereketleriň Awaza maksatnamasyny amala aşyrmakda öz ukyplaryndan doly peýdalanmalydyklaryny, bu möhüm wezipäni ýerine ýetirmek üçin parlamentler institusional resurslar, tehniki we maliýe serişdeleri bilen üpjün edilmelidigi belledi. 

Parlament forumynyň aýgytlaýjy ähmiýete eýe bolup, onuň üsti bilen Hereketleriň Awaza maksatnamasynyň durmuşa geçiriljekdigini, munuň bolsa deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlaryň ykbalyna oňyn täsir etjekdigini belledi.

Parlament forumynyň jemleýji mejlisinde Birleşen Milletler Guramasynyň Deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlar boýunça üçünji maslahatyna Parlament Ýüzlenmesi oňa gatnaşyjylaryň biragyzdan goldamagy bilen kabul edildi. 

Parlament forumyna gatnaşyjylar Hazaryň kenarynda türkmen halkynyň myhmansöýüjilik däplerinde garşy alnandyklary we Forumyň ýokary guramaçylykly derejede geçirilmegi üçin döredilen mümkinçilikler we şertler üçin Türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedowa, Türkmenistanyň Hormatly Prezidenti Serdar Berdimuhamedowa hoşallyk sözlerini beýan etdiler.

Birleşen Milletler Guramasynyň Deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlar boýunça üçünji maslahatynyň çäginde guralan «Ugry kesgitlemek: Deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlar üçin hereketleriň Awaza maksatnamasyny ilerletmek» atly Parlament forumynyň 3-nji mowzuklaýyn mejlisi Türkmenistanyň Mejlisiniň Başlygynyň orunbasary Gahryman Rozyýewiň alyp barmagynda «Parahatçylygy, ynanyşmagy we hasabatly dolandyryşy döretmek: deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlarda durnukly ösüşe ýardam edýän şertler»  atly mowzukda geçirildi.

Alyp baryjy Türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gahryman Arkadagymyzyň: «Türkmenistan parahatçylyk we ynanyşmak ideýasyny gönüden-göni ykdysady ösüş bilen baglanyşdyrýar. Şoňa görä-de, şu ýyl – Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýyly ykdysady hyzmatdaşlyga güýçli itergi bermelidir» diýip belländigini nygtamak bilen, Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň parasatly baştutanlygynda dünýä giňişliginde parahatçylyk söýüjilik ýörelgelerini dabaralandyrýan ýurdumyzyň gözel künjeginde – «Awaza»  milli syýahatçylyk zolagynda geçirilýän Birleşen Milletler Guramasynyň Deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlar boýunça üçünji maslahatynyň şu ýylyň möhüm ähmiýetli wakalarynyň biri bolup, eziz Diýarymyzyň täze taryhyna şanly sahypalar bilen ýazyljakdygyny aýtdy. 

Türkmenistan Hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda durnukly ösüşe ýardam edýän şertleri ilerletmek bilen, dünýä döwletleri bilen hyzmatdaşlygy döwrebap şertlerde ösdürmek boýunça oňyn başlangyçlary öňe sürýär  we bu işlere toplumlaýyn esasda çemeleşýär:

Ýurdumyzyň söwda-ykdysady hyzmatdaşlygyny, maýa goýum işini hem-de ulag ulgamynyň işini döwrebap şertlerde guramagyň hukuk esaslaryny kesgitleýän milli kanunçylygy hem yzygiderli kämilleşdirýär.

Türkmenistan halkara gün tertibiniň möhüm meseleleriniň çözgütlerini işläp taýýarlamaga jogapkärçilikli çemeleşip, Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmäge gönükdirilen umumy tagallalara işjeň gatnaşýar. Şunda üstaşyr ulag geçelgeleriniň we energetika howpsuzlygynyň döwrebap ulgamynyň döredilmegi ýurdumyz üçin ileri tutulýan ugur bolup durýar.

Beýik Ýüpek ýolunyň ýüregi hasaplanýan Türkmenistanyň  çäginde häzirki wagtda ýük we ýolagçy gatnawlaryny öz içine alýan Gündogar-Günbatar we Demirgazyk-Günorta döwrebap ulag aragatnaşyk tory kemala gelýär. Tehniki taýdan halkara ölçeglere doly kybap gelýän täze awtomobil ýolunyň ugrunda ýolagçylardyr sürüjiler üçin ähli amatly şertler döredilip, söwda nokatlary, naharhanalar, myhmanhanalar, inženerçilik desgalary bina edildi, döwrebap elektron töleg terminallary, aragatnaşyk ulgamlary, wideogözegçilik enjamlary, tizlik ölçeýjiler we beýlekiler oturdyldy.

 Geljekde bu awtoban Türkmenistanyň çäginde gatnawlaryň möçberlerini artdyrmaga we çaltlandyrmaga amatly şertleri döreder. Şeýle hem bu ýokary tizlikli awtomobil ýoly ýük awtoulaglaryna Türkmenbaşynyň Halkara deňiz portuna we şol ýerden Kawkaza, Ýewropa, Russiýa, Pars hem-de Oman aýlaglaryna çykmaga mümkinçilik döredýär. 

Ýurdumyzyň ähli welaýatlarynda howa, demir ýol, awtomobil menzilleriniň durkunyň täzelenip, olaryň kabul edijilik we geçiriş mümkinçiliginiň artdyrylmagy, täze döwrebap howa, demir ýol, awtomobil menzilleriniň gurulmagy hem-de ýokary tizlikli awtomobil ýollarynyň gurluşygynyň ýokary depginlerde alnyp barylmagy ýurdumyzyň ulag ulgamynyň netijeli ösdürilýändigine şaýatlyk edýär.

Türkmenistanyň başlangyjy esasynda, BMG-niň syýasy meýdançasynda Durnukly ulagyň dostlary toparynyň döredilmegi hem-de bu topara goşulmaga isleg bildirýän döwletleriň sanynyň yzygiderli artmagy ýurdumyzyň ulag diplomatiýasyna dünýä jemgyýetçiligi tarapyndan uly gyzyklanma bildirilýändiginiň subutnamasydyr. 

Bu toplumlaýyn işler Türkmenistanyň öz önümleriniň halkara bazarlarynda elýeterli bolmagyny we dünýä döwletleri bilen deň derejede Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmek meýillerini üstünlikli amala aşyrmagyna ýardam edýär. 

Mowzuklaýyn mejlisde Nepalyň Parlamentiniň agzasy Surýa Bahadur Tapa Kşetri, Ermenistan Respublikasynyň Milli Ýygnagynyň agzasy Babken Tunýan, BMG-niň Baş sekretaryň kömekçisi we UNICEF-iň Ýerine ýetiriji müdiriniň hyzmatdaşlyk boýunça orunbasary Kitti wan der Heiýden, BMG-niň Baş sekretarynyň Merkezi Aziýa boýunça Ýörite wekili, BMG UNRCCA-nyň başlygy Kaha Imnadze, Zimbabweniň Parlamentiniň agzasy we Durnukly ösüş maksatlary baradaky Mowzuklaýyn Komitetiň başlygy Nkatazo Siatabwa öz çykyşlarynda Awazada geçirilýän halkara Maslahatyň we onuň çäginde guralýan ugurdaş çäreleriň, şol sanda Parlament forumynyň dünýä döwletleriniň we halklarynyň arasynda hoşniýetli hyzmatdaşlygyň hem-de dost-doganlyk gatnaşyklarynyň ösdürilmegindäki ähmiýetini bellediler.

Mowzuklaýyn mejlise gatnaşyjylar Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýylynda geçirilýän bu Parlament forumynyň ýokary guramaçylykly derejede geçirilýändigi we şöhratly geçmişli, täze eýýamly türkmen topragynda myhmansöýerlik däplerinde garşy alnandyklary üçin hoşallyk sözlerini beýan etdiler. 

Birleşen Milletler Guramasynyň Deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlar boýunça üçünji maslahatynyň çäginde guralan «Ugry kesgitlemek: Deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlar üçin hereketleriň Awaza maksatnamasyny ilerletmek» atly Parlament forumynyň 2-nji mowzuklaýyn mejlisi Çadyň Milli Ýygnagynyň Ykdysady we maliýe meseleler baradaky komitetiniň başlygy Musa Muhammat Haggaryň alyp barmagynda «Deňze çykalgasy bolmadyk ähli ösüp barýan ýurtlara ýaýraýan köptaraplaýyn söwda ulgamyny kemala getirmek we pugtalandyrmak»  atly mowzukda geçirildi. 

Efiopiýanyň Parlamentiniň Halk Wekiller Palatasynyň Daşary aragatnaşyklar we parahatçylyk işleri baradaky Hemişelik komitetiniň başlygy Fathe Mahdi Wozir, Morokganyň Wekiller Palatasynyň başlygynyň orunbasary Mohamed Ghaýate, ITC Ýurt maksatnamalarynyň bölüm müdiri Eskipion Joakuin Oliweira Gomez öz çykyşlarynda Awazada geçýän halkara Maslahatyň we onuň çäginde guralýan ugurdaş çäreleriň, şol sanda Parlament forumynyň Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmekde döwletara hyzmatdaşlygyň pugtalandyrylmagyna täze badalga berjekdigini bellediler.

Mowzuklaýyn mejlisiň dowamynda Halkara söwdanyň deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlarda ykdysady abadançylygy, ählitaraplaýyn ösüşi höweslendirmekdäki ornuny bellemek bilen, köptaraplaýyn söwda hyzmatdaşlygynyň artdyrylmagynda parlamentleriň orny barada nygtaldy.

Sanly söwda jemgyýetini özgertmek we deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlar üçin serhetüsti söwdada öň görülmedik mümkinçilikleri we meseleleri döretmekde gazanylan ösüşler barada aýdyldy. Parlamentleriň deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletleri ählumumy üpjünçilik zynjyryna kanunçykaryjylyk işi arkaly nähili ýollar bilen has giň gerimde çekip biljekdikleri barada pikir alşyldy. 

 Bütindünýä söwda guramasy bilen has pugta hyzmatdaşlygyň, açyk howpsuz we adalatly söwdany goldamagyň ähmiýeti nygtaldy.   Hereketleriň Awaza maksatnamasyna geçmekde esasy toplanan tejribelere, milli we sebitleýin tejribelere hem-de deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlar üçin täze mümkinçiliklere daýanmak bilen, geljegi nazarlaýan ugurlara seljerme berildi. 

Parlament wekillerine kanun çykaryjylyk, wekilçilik, gözegçilik we býujet wezipeleri arkaly Hereketleriň Awaza maksatnamasynyň durmuşa geçirilmeginde mümkinçilikleri artdyrmak barada pikir alşyldy.

Birleşen Milletler Guramasynyň Deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlar boýunça üçünji maslahatynyň çäginde guralan «Ugry kesgitlemek: Deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlar üçin Hereketleriň Awaza maksatnamasyny ilerletmek» atly Parlament forumynyň 1-nji mowzuklaýyn mejlisi Azerbaýjan Respublikasynyň Milli Mejlisiniň Başlygy Sahiba Gafarowanyň alyp barmagynda «Wenadan Awaza: çözülmedik meseleler, toplanan tejribeler we geljege uzaýan ýollar»  atly mowzukda geçirildi.

Mowzuklaýyn mejlisde Lesoto döwletiniň Parlamentiniň agzasy Itumeleng Rantşo, Zambiýanyň Parlamentiniň agzasy Mubika Mubika, Türkiýäniň Beýik Millet Mejlisiniň agzasy Haluk Ipek, UNIDO-nyň Afrika sebitleýin Býurosynyň başlygy Wiktor Djemba çykyş etdiler. 

Çykyşlarda Hereketleriň Wena maksatnamasyndan Hereketleriň Awaza maksatnamasyna geçmekde esasy toplanan tejribelere, milli we sebitleýin tejribelere hem-de deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlar üçin täze mümkinçiliklere daýanmak bilen, geljegi nazarlaýan ugurlara seljerme berildi. 

Parlament wekillerine kanun çykaryjylyk, wekilçilik, gözegçilik we býujet wezipeleri arkaly Hereketleriň Awaza maksatnamasynyň durmuşa geçirilmeginde mümkinçilikleri artdyrmak barada pikir alşyldy.

Deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlaryň çäkli serişdeler, howanyň üýtgemegi, parlamentleriň mümkinçilikleri hem-de raýat jemgyýeti bilen hyzmatdaşlygyň ýollary, hasabatlylyk, syýasatyň ylalaşykly bolmagy we durnukly ösüşi pugtalandyrmaga ýardam bermek ýaly ugurlara seredildi.  

Çykyş edenler Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmekde parlamentara hyzmatdaşlygyň we Parlament diplomatiýasynyň möhüm ähmiýetini bellediler. Hereketleriň Awaza maksatnamasynyň deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlaryň durnukly ösüşini ilerletmek üçin haýsy ýollar bilen täze mümkinçilikleri döredip biljekdigi hem-de şunda parlament wekilleriniň orny barada pikir alyşdylar.

Mowzuklaýyn mejlise gatnaşyjylar türkmen myhmansöýerlik däplerinde garşy alnandyklary we Parlament forumynyň ýokary guramaçylykly derejede geçirilýändigi üçin türkmen tarapyna hoşallyk sözlerini beýan etdiler. 

Parlamentara Bileleşigiň Ýerine ýetiriji komitetiniň wise-prezidenti Sewil Mikaýilowa öz çykyşynda  häzirki wagtda dünýä döwletleriniň parlamentara hyzmatdaşlyga aýratyn ähmiýet berýändiklerini belledi. Parlament diplomatiýasy döwletleriň arasynda netijeli hyzmatdaşlygy ösdürmäge oňyn täsir edýär. 

Awazada geçirilýän şu günki Parlament forumynyň bu ugurda alnyp barylýan işleri has-da kämilleşdirmäge ýardam berjekdigini nygtamak bilen, Parlamentara Bileleşigiň geljekde Hereketleriň Awaza maksatnamasyndan gelip çykýan wezipeleri guramaçylykly we netijeli durmuşa geçirmekde ýakyndan işleşmäge taýýardygyny beýan etdi.

Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň Prezidenti Filemon Ýang öz çykyşynda  Birleşen Milletler Guramasynyň Deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlar boýunça üçünji maslahatynyň çäginde Parlament forumynyň ýokary guramaçylykly derejede geçirilýändigini nygtady. Şeýle hem ol parlamentleriň ählumumy borçnamalaryň ýerine ýetirilmeginde işjeňligini artdyrmaklarynyň ähmiýetini hem-de 2024 – 2034-nji ýyllar üçin Hereketleriň Awaza maksatnamasynyň durmuşa geçirilmeginde parlamentleriň ornuny belledi. Bu ugurda öňde durýan wezipeleri amala aşyrmakda Parlamentara hyzmatdaşlygy pugtalandyrmagyň maksadalaýyk boljakdygyny aýtdy.

Parlament forumynyň umumy maslahatynyň işiniň dowamynda Birleşen Milletler Guramasynyň Baş sekretarynyň orunbasary we Birleşen Milletler Guramasynyň az ösen ýurtlar, deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlar hem-de ösüp barýan kiçi ada döwletler boýunça Ýokary wekili, Birleşen Milletler Guramasynyň Deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlar boýunça üçünji maslahatynyň Baş sekretary Rabab Fatima öz çykyşynda Parlament forumynyň  birek-birek bilen tejribe alyşmakda, hyzmatdaşlygy pugtalandyrmakda we parlamentleriň ösüşi bilen bagly meseleleri öňe sürmekde möhüm meýdança bolup hyzmat edýändigini belledi. 

Şunuň bilen birlikde, parlamentleriň wezipeleriniň kanun çykaryjylyk, gözegçilik we býujet serişdelerini bölüp bermek, halkara borçnamalary ýerine ýetirmek işleriniň Hereketleriň Awaza maksatnamasynyň durmuşa geçirilmegine oňyn täsir etjekdigini belledi. 

Parlament forumynyň ýokary guramaçylykly derejede geçirilmegi üçin döredilen mümkinçilik üçin Türkmenistanyň Hormatly Prezidenti Serdar Berdimuhamedowa hem-de Türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedowa sagbolsunlaryny aýtdy.

Şu gün «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda Birleşen Milletler Guramasynyň Deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlar boýunça üçünji maslahatynyň çäginde guralýan «Ugry kesgitlemek: Deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlar üçin hereketleriň Awaza maksatnamasyny ilerletmek» atly Parlament forumynyň  umumy maslahaty geçirildi.

Dünýä ýurtlarynyň we iri halkara guramalaryň giň wekilçiliginde geçirilýän bilelikdäki maslahatda Türkmenistanyň Mejlisiniň Başlygy Dünýägözel Gulmanowa, Birleşen Milletler Guramasynyň Baş sekretarynyň orunbasary we Birleşen Milletler Guramasynyň az ösen ýurtlar, deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlar hem-de ösüp barýan kiçi ada döwletler boýunça Ýokary wekili, Birleşen Milletler Guramasynyň Deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlar boýunça üçünji maslahatynyň Baş sekretary Rabab Fatima, Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň Prezidenti Filemon Ýang we Parlamentara Bileleşigiň Ýerine ýetiriji komitetiniň wise-prezidenti Sewil Mikaýilowa çykyş etdiler. 

Türkmenistanyň Mejlisiniň Başlygy Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň  79-njy sessiýasynyň 63-nji plenar mejlisinde «BMG-niň Deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletleriniň üçünji maslahatyny geçirmegiň tertibine goşmaça maglumat» atly Kararnamanyň biragyzdan kabul edilip, bu Maslahatyň güneşli Türkmenistanda geçirilmeginiň hemişelik Bitaraplyk hukuk ýagdaýy Milletler Bileleşigi tarapyndan üç gezek ykrar edilen ýurdumyza bildirilen uly ynam we hormatdygyny belledi.

Dünýä giňişliginde parahatçylyk söýüjilik, bitaraplyk ýörelgelerini dabaralandyrýan Türkmenistanyň başlangyjy bilen, Milletler Bileleşigi parahatçylygy we howpsuzlygy, özara ynanyşmagy gazanmakda dialogyň hem-de bitaraplyk ýörelgeleriniň ähmiýeti, energiýa serişdeleriniň we ulag üstaşyr geçelgeleriniň döredilmegi babatda ençeme kararnamalary kabul etdi. Bu kararnamalar degişli ugurlarda halkara hyzmatdaşlygyň hukuk resminamalar binýadyny pugtalandyrdy. 

Türkmenistanyň başlangyjy bilen, 2025-nji ýylyň «Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýyly» diýlip yglan edilmegi hem ýurdumyzyň umumadamzat bähbitlerini nazarlaýan ynsanperwer döwlet syýasatynyň halkara giňişlikde giň goldawa eýe bolýandygynyň subutnamasydyr. 

Dünýäde parahatçylygy, howpsuzlygy üpjün etmekde we Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmekde halkara hyzmatdaşlygy berkitmek babatda Türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedowyň we Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň taýsyz tagallalary bilen, tutumly işler amala aşyrylýar.

Ulag ulgamynda halkara hyzmatdaşlygy pugtalandyrmak Hormatly Prezidentimiz tarapyndan alnyp barylýan parahatçylyk söýüjilikli döwlet syýasatynyň esasy ugurlarynyň biridir. Häzirki wagtda Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň baştutanlygynda Türkmenistan ulag-kommunikasiýa ulgamlaryny giňeltmäge gönükdirilen toplumlaýyn milli maksatnamalary üstünlikli durmuşa geçirýär hem-de dünýä ýurtlary bilen bu ugurda hyzmatdaşlyk gatnaşyklaryny yzygiderli ösdürýär. Paýtagtymyz Aşgabatda Durnukly ulag ulgamy boýunça birinji ählumumy maslahatyň geçirilen senesiniň – 2016-njy ýylyň 26-njy noýabrynyň Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasy tarapyndan «Bütindünýä durnukly ulag güni» diýlip yglan edilmegi hem döwletleriň arasynda hoşniýetli hyzmatdaşlygy ösdürmek babatda Türkmenistanyň alyp barýan tutumly işlerine dünýä jemgyýetçiliginde uly ähmiýet berilýändigine şaýatlyk edýär.

«Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda geçirilýän Maslahata gatnaşýanlaryň giň wekilçiligi, ara alnyp maslahatlaşyljak meseleleriň wajyplygy parahatçylygyň, ösüşiň we rowaçlygyň bähbidine durnukly ulag ulgamynda Türkmenistanyň başlangyjy bilen, halkara hyzmatdaşlygy pugtalandyrmaga gönükdirilen çemeleşmeleriň hem-de maksatlaryň umumadamzat ähmiýetlidigini aýdyňlygy bilen görkezýär.

Türkmenistan BMG-niň az ösen ýurtlar, deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlar hem-de ösüp barýan kiçi ada döwletler boýunça Ýokary wekiliniň müdiriýetiniň ýokarda bellenip geçilen wezipeleri ýerine ýetirmek babatda alyp barýan işlerine işjeň gatnaşýar. Şu günki Parlament forumy hem BMG-niň bu düzümi bilen ýakyn hyzmatdaşlykda guraldy.

Türkmenistanyň Mejlisiniň Başlygy ýakyn hyzmatdaşlyk üçin, Birleşen Milletler Guramasynyň Baş sekretarynyň orunbasary, bu Guramanyň Az derejede ösen ýurtlar, deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlar hem-de ösüp barýan kiçi ada döwletler boýunça Ýokary wekili hanym Fatima Rababa köp sagbolsun aýtdy.

Şu gün «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda Birleşen Milletler Guramasynyň Deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlar boýunça üçünji maslahatynyň çäginde guralýan «Ugry kesgitlemek: Deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlar üçin hereketleriň Awaza maksatnamasyny ilerletmek» atly Parlament forumy öz işine başlady.

Parlament forumynyň esasy maksady Deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlar üçin 2024 – 2034-nji ýyllar aralygynda Hereketiň maksatnamasynyň ileri tutulýan ugurlary, has takygy, parlament agzalaryna we işgärlerine Hereketleriň Wena maksatnamasynyň durmuşa geçirilmegi babatda esasy syýasy düşünjeleri bermekden, parlamentleriň Hereketleriň täze Awaza maksatnamasynyň durmuşa geçirilmegine netijeli goşant goşmaklary üçin esasy mümkinçilikleri  döretmekden ybaratdyr. 

Şeýle hem bu Parlament forumy ýerli, milli we sebit derejesindäki syýasy işler we wezipeler arkaly Hereketiň täze maksatnamasynyň gazanylmagyny çaltlandyrmak üçin, parlamentarileriň arasynda pikir we tejribe alyşmaga goldaw bermekde, deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlaryň parlamentleriniň ileri tutulýan ugurlaryny öz esasy wezipelerine giňişleýin ornaşdyrmakda, durmuşa geçirmek boýunça teklipleri kesgitlemekde we tejribe alyşmakda möhüm ähmiýete eýe bolar.

Bilelikdäki maslahata Türkmenistanyň Mejlisiniň Başlygynyň, Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Sekretarynyň Orunbasary we Birleşen Milletler Guramasynyň az ösen ýurtlar, deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlar hem-de ösüp barýan kiçi ada döwletler boýunça Ýokary wekili, Birleşen Milletler Guramasynyň Deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlar boýunça üçünji maslahatynyň Baş Sekretarynyň, Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň Prezidentiniň, Parlamentara Bileleşigiň Ýerine ýetiriji komitetiniň wise-prezidentiniň, şeýle hem dünýä döwletleriniň onlarçasynyň parlamentleriniň wekilleriniň gatnaşýandygy bu halkara çäräniň ähmiýetini has-da artdyrýar.

Bilelikdäki Parlament forumynyň işi umumy maslahatdan başlanmak bilen, soňra üç bölümde dowam etdiriler. 

Şu gün Birleşen Milletler Guramasynyň Baş sekretary Antoniu Guterriş Hazaryň kenarynda geçirilýän BMG-niň Deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletler boýunça üçünji maslahatyna gatnaşmak maksady bilen ýurdumyza geldi. Möhüm halkara forum Türkmenistanyň tutuş adamzat ähmiýetli öňe sürýän başlangyçlarynyň Milletler Bileleşigi tarapyndan ykrar edilýändiginiň nobatdaky beýanydyr.

Belent mertebeli myhman Türkmenbaşy Halkara howa menzilinde mähirli garşylanyldy. Asylly däbe görä, oňa gül desseleri gowşurylyp, duz-çörek hödür edildi. Türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedow BMG-niň Baş sekretary bilen mähirli salamlaşyp, ony mukaddes türkmen topragynda görýändigine şatdygyny aýtdy.

Gahryman Arkadagymyz belent mertebeli myhmany howa menzilinde mähirli garşylap, BMG-niň Baş Assambleýasynyň 79-njy sessiýasynyň 63-nji plenar mejlisinde “BMG-niň Deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletler boýunça üçünji maslahatyny geçirmegiň tertibine goşmaça maglumat” atly Kararnamanyň biragyzdan kabul edilmeginiň Garaşsyz, hemişelik Bitarap Türkmenistanyň halkara giňişlikdäki abraýynyň belende galýandygyny görkezýän çözgüde öwrülendigini aýtdy.

BMG-niň Baş sekretary Antoniu Guterriş sazlaşykly ösüş ýoluna düşen Türkmenistanda geçirilýän tutuş adamzat ähmiýetli halkara foruma gatnaşmagyň özi üçin uly hormatdygyny nygtady. Häzirki döwrüň möhüm meselelerini öz içine alýan maslahatyň çäklerinde geçiriljek gepleşikleriň jemleri boýunça gazanyljak ylalaşyklaryň dünýä döwletleriniň ykdysadyýetiniň ösüşine oňyn täsir etjekdigine ynam bildirildi.

Deňze çykalgasy bolmadyk döwletleriň geljekki ösüşi boýunça oňyn meseleleriň ara alnyp maslahatlaşylmagynyň we degişli çözgütleri kabul etmegiň ähmiýeti barada aýdyp, Milli Liderimiz BMG-niň howandarlygyndaky ýokary derejeli forumy guramagyň Türkmenistana bildirilýän ählumumy ynam hökmünde kabul edilýändigini belledi. Bu forum deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlaryň ykdysady kuwwatyny ýokarlandyrmaga, söwda-ykdysady ulgamda sebitara we halkara gatnaşyklary ösdürmäge ýardam berer. Şeýle hem onuň çäklerinde ugurdaş çäreleriň, degişli düzümleriň arasynda duşuşyklaryň hem-de gepleşikleriň geçirilmeginiň meýilleşdirilendigi aýdyldy. Aýratyn-da, BMG-niň Deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletler boýunça üçünji maslahatynyň Türkmenistanyň hemişelik Bitaraplyk hukuk derejesine eýe bolmagyň 30 ýyllygynyň, BMG-niň esaslandyrylmagynyň 80 ýyllygynyň bellenilýän ýylynda geçirilmeginde çuňňur manynyň bardygyna üns çekildi. Bu forum Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmekde ýurtlaryň hyzmatdaşlyk strategiýasynyň işjeňleşdirilmegini üpjün eder.

Hazaryň kenarynda geçiriljek halkara forumyň dowamynda dünýä ykdysadyýeti üçin ähmiýetli bolan meseleler ara alnyp maslahatlaşylar we bu ugurda bar bolan wezipeleri üstünlikli ýerine ýetirmegiň ugurlary kesgitleniler. Munuň özi halkara hyzmatdaşlykda ulag ulgamyndaky gatnaşyklaryň ösdürilmegine giň ýol açar. Bu bolsa sebitara we halkara derejeli söwda-ykdysady gatnaşyklaryň işjeňleşdirilmegini, ýurtlaryň arasynda eksport-import amallarynyň artdyrylmagyny, halklaryň durmuş derejesiniň gowulandyrylmagyny üpjün eder. Şunuň bilen baglylykda, maslahatyň gün tertibine girizilen meseleler deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletleriň sazlaşykly ösüş ýoluna düşmeginiň esasy şerti hökmünde kesgitlenilýär. Olaryň üstünlikli çözülmegi degişli ugurlarda yklym derejesindäki möhüm taslamalary amala aşyrmaga oňyn täsirini ýetirer.

Duşuşykda ulag-logistika ulgamyndaky gatnaşyklary ösdürmek, umuman, ulag diplomatiýasy ýaly wajyp meseleleri öz içine alýan forumyň dowamynda ýurtlaryň sazlaşykly ösüşini kesgitleýän çözgütleriň kabul ediljekdigine ynam bildirilip, onuň işinde üstünlik arzuw edildi.

Gahryman Arkadagymyz belent mertebeli myhmany türkmen topragynda görýändigine şatdygyny belläp, oňa dünýä ähmiýetli forumyň Türkmenistanda geçirilmegi babatda edilen tagallalar üçin minnetdarlyk bildirdi.