Şu gün Täjigistan Respublikasynda iş saparynda bolýan hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Araly halas etmegiň Halkara gaznasyny esaslandyryjy döwletleriň Baştutanlarynyň Geňeşiniň nobatdaky mejlisine gatnaşýar.

Ýokary derejedäki duşuşyga gatnaşyjylar bilelikdäki geçirilen işleriň netijelerini jemlärler, mundan beýläk hem bäştaraplaýyn gatnaşyklaryň täze we anyk ugurlaryny, şeýle hem Araly halas etmegiň Halkara gaznasynynyň abraýly halkara guramalary, ilkinji nobatda Birleşen Milletler Guramasy bilen hyzmatdaşlygy ösdürmegi ara alyp maslahatlaşarlar.

Gaznanyň ähli agzalary ýaly, Türkmenistan diňe bir giň gerimli milli taslamalary we makatnamalary durmuşa geçirmek bilen çäklenmän, Aral sebitinde durmuş-ykdysady hem-de ekologiýa ýagdaýyny gowulandyrmak, suw serişdelerinden rejeli peýdalanmak, daşky gurşawy goramak howanyň üýtgemegine uýgunlaşmak ýaly möhüm meseleleri çözmek boýunça sebit hyzmatdaşlygynyň giňeldilmegine işjeň ýardam berýär, munuň özi diňe bir sebit derejesinde däl-de, ählumumy derejede hem uly ähmiýete eýedir.

Türkmenistan öz toplan baý tejribesini hem-de döredijilik kuwwatyny tutuş adamzadyň bähbidine gönükdirmegi ugur edinip, hemişe Merkezi Aziýada ýüze çykýan suw we ekologiýa meselelerine halkara hukugynyň umumy ykrar edilen kadalary esasynda sebitiň ähli ýurtlarynyň bähbitlerini hasaba almak bilen, halkara guramalarynyň işjeň gatnaşmagynda garalmagy ugrunda çykyş edýär, diňe sebit tagallalarynyň birleşdirilmegi bu meseläni çözmekde netijeli döwletara hyzmatdaşlygy üçin ýeke-täk kabul ederlikli şert bolup durýar.

Türkmen tarapynyň öňe sürýän anyk başlangyçlary, şol sanda suw meseleleri boýunça köptaraplaýyn diplomatik geňeşmeleriň täze görnüşi hökmünde “suw diplomatiýasyny” ilerletmek babatynda beýan eden teklipleri Birleşen Milletler Guramasynyň möhüm maksatlary we wezipeleri, ilkinji nobatda ählumumy parahatçylygy, durnuklylygy we howpsuzlygy üpjün etmek, Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmek boýunça wezipeleri bilen gönüden-göni baglanyşyklydyr.

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Araly halas etmegiň halkara gaznasynyň şertnamalaýyn-hukuk binýadyny kämilleşdirmek hem-de geljekki işleriň maksatlaryny we wezipelerini kesgitlemek boýunça çäreleri işjeňleşdirmegi teklip etdi.

Döwlet Baştutanymyz Duşenbe şäherinde geçirilen Araly halas etmegiň halkara gaznasyny esaslandyryjy döwletleriň Baştutanlarynyň Geňeşiniň nobatdaky mejlisinde belleýşi ýaly, Türkmenistan geljekde hem Araly halas etmegiň halkara gaznasyny esaslandyryjy ýurtlaryň sebit hyzmatdaşlygynyň işjeňleşdirilmegine hem-de daşky gurşawy goramak we Merkezi Aziýa sebitinde durnukly ösüş ulgamynda hyzmatdaşlygyň ulgamlaýyn gurallarynyň döredilmegine gönükdirilen anyk başlangyçlaryny amala aşyrmak ugrunda çykyş eder.

«Şunuň bilen baglylykda, biz, Gaznanyň şertnamalaýyn-hukuk binýadyny kämilleşdirmek hem-de geljekki işleriň maksatlaryny we wezipelerini kesgitlemek boýunça çäreleri işjeňleşdirmegi teklip edýäris. Bu işleri Araly halas etmegiň halkara gaznasyny esaslandyryjy döwletleriň ählisiniň bähbitlerini hasaba almak bilen hem-de halkara hukugynyň  binýat goýujy ýörelgeleri we kadalary esasynda alyp barmagy zerur hasaplaýarys» – diýip, hormatly Prezidentimiz nygtady.

Arkadagly Serdarymyzyň aýdyşy ýaly, Aral meselesine gönüden-göni dahylly meseleleriň toplumynyň umumysebit ekologiýa gün tertibiniň möhüm bölegi hökmünde çözülmeginiň halkara hyzmatdaşlygynyň çuňlaşdyrylmagyny, oňyn başlangyçlaryň mundan beýläk-de ilerledilmegini, BMG-niň ýöriteleşdirilen düzümleriniň bu işlere işjeň çekilmegini talap edýändigine ynanýarys. Şunda bu Gaznanyň halkara maliýe edaralary hem-de hemaýatkärleri bilen Aral deňziniň sebitinde häzirki emele gelen meseleleriň giň toplumyny çözmek bilen baglanyşykly taslamalary we maksatnamalary durmuşa geçirmek boýunça hyzmatdaşlygyny has okgunly ösdürmek üçin mümkinçilikleri döretmegimiz zerurdyr.

«Aral meselesiniň, tutuş Merkezi Aziýanyň ekologiýa babatynda ileri tutulýan ugurlarynyň halkara derejesinde degişli orun eýelemelidigine ynanýaryn. Şunda biziň tagallalarymyz maksada okgunly hem-de millionlarça raýatlarymyzyň hukuklarynyň we kanuny bähbitleriniň üpjün edilmegine, geljekki on ýyllyklarda öňde durýan ykdysady we durmuş  wezipeleriniň çözülmegine gönükdirilmelidir» – diýip, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow belledi.

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Duşenbe şäherinde geçirilen Araly halas etmegiň halkara gaznasyny esaslandyryjy döwletleriň Baştutanlarynyň Geňeşiniň nobatdaky mejlisinde eden çykyşynda Merkezi Aziýada howanyň üýtgemegi bilen baglanyşykly tehnologiýalar boýunça Sebit merkezini döretmek teklibini öňe sürdi.

«Türkmenistan sebitiň ekologiýa meselelerine strategik çemeleşmäni kemala getirmekde möhüm ädim hökmünde ýöriteleşdirilen düzümi – Merkezi Aziýada howanyň üýtgemegi bilen baglanyşykly tehnologiýalar boýunça Sebit merkezini döretmegi teklip edýär, ol BMG bilen hyzmatdaşlykda sebitde ekologiýa gün tertibiniň ähli ugurlary boýunça anyk we yzygiderli işleri geçirip bilerdi» – diýip, Arkadagly Serdarymyz belledi.

Döwlet Baştutanymyzyň aýdyşy ýaly, mundan başga-da, biziň ýurtlarymyza Merkezi Aziýada suw serişdeleriniň goralmagyna hem-de rejeli peýdalanylmagyna gönükdirilen halkara resminamalaryny işläp taýýarlamak we kabul etmek çärelerini çaltlandyrmak meselesi möhüm bolup durýar. 

«Bu ugurda bilelikdäki diplomatik tagallalarymyzy işjeňleşdirmegi teklip edýäris» – diýip, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow nygtady.

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Duşenbe şäherinde geçirilen Araly halas etmegiň halkara gaznasyny esaslandyryjy döwletleriň Baştutanlarynyň Geňeşiniň nobatdaky mejlisinde eden çykyşynda Merkezi Aziýa Suw strategiýasyny döwrebaplaşdyrmagy teklip etdi.

Döwlet Baştutanymyzyň öz çykyşynda nygtaýşy ýaly, Türkmenistan Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ählisi bilen bilelikde, sebitde suw diplomatiýasynyň ilerledimegine aýratyn uly üns berýär. Şu maksat bilen biziň ýurdumyz Araly halas etmegiň halkara gaznasyna başlyklyk etmeginiň dowamynda Merkezi Aziýa Suw strategiýasyny işläp taýýarlamak başlangyjyny öňe sürdi.

«Şunda biz bu resminamada suw meseleleri boýunça biziň döwletlerimiziň özara hormat goýmak, deňhukukly hyzmatdaşlyk hem-de sebitiň ähli ýurtlarynyň bähbitleriniň hasaba alynmagyna esaslanýan syýasy-diplomatik hyzmatdaşlygynyň esasy ýörelgelerini we düzgünlerini berkitmegi maksadalaýyk hasaplaýarys» – diýip, hormatly Prezidentimiz belledi.

Arkadagly Serdarymyzyň aýdyşy ýaly, Merkezi Aziýa Suw strategiýasy geljekde BMG-niň Suw strategiýasyny işläp taýýarlamak üçin esas bolup bilerdi.

«Şeýle hem biz Araly halas etmegiň halkara gaznasyny durnukly ösdürmek boýunça Döwletara toparynyň çäklerinde kabul edilen Merkezi Aziýanyň daşky gurşawyny goramak boýunça Hereketleriň sebit meýilnamasyny we onuň  esasy kadalaryny ekologiýa meselesiniň düzüm bölegi hökmünde Aral deňzi sebitiniň ýurtlaryna kömek bermek boýunça Hereketleriň täze maksatnamasyna girizmek maksady bilen, ony döwrebaplaşdyrmak baradaky meselä garamagy teklip edýäris» – diýip, hormatly Prezidentimiz nygtady.

Türkmenistanyň Mejlisiniň Halkara we parlamentara aragatnaşyklar Komitetiniň başlygy Begmyrat Muhammedow Duşenbe şäherinde Täjigistan Respublikasynyň Oli Majlisiniň Namoýandogan Majlisiniň Halkara meseleler, jemgyýetçilik bilen arabaglanyşyk we maglumatlar Komitetiniň başlygy Saidmurod Fattohzoda bilen duşuşdy. Bu barada «Howar» täjik neşiri habar berdi.

Duşuşykda taraplar Türkmenistan bilen Täjigistanyň arasynda parlamentara gatnaşyklary ösdürmek bilen bagly meseleleri ara alyp maslahatlaşdylar.

Taraplar 1993-nji ýylda gol çekilen diplomatik gatnaşyklary ýola goýmak baradaky teswirnama esaslanýan iki ýurduň arasyndaky gatnaşyklaryň berk syýasy binýadynyň bardygyny bellediler.

Ikitaraplaýyn gatnaşyklarda möhüm waka öwrülen döwlet Baştutanlarynyň özara resmi saparlary barada hem aýratyn durlup geçildi.

Bellenilişi ýaly, iki ýurduň Liderleriniň yzygiderli duşuşyklarynyň çäginde ikitaraplaýyn we köptaraplaýyn hyzmatdaşlygyň häzirki meseleleri ara alnyp maslahatlaşylýar hem-de türkmen-täjik gatnaşyklaryny mundan beýläk-de pugtalandyrmagyň ileri tutulýan ugurlary kesgitlenilýär.

Häzirki wagtda Täjigistan Respublikasynyň Oli Majlisiniň Namoýandagon Majlisi bilen Türkmenistan Mejlisiniň arasynda dostluk we hyzmatdaşlyk toparlary hereket edýär.

Bu toparlar iki ýurduň arasyndaky parlamentara gatnaşyklaryň ösmegine goşant goşýarlar. Umuman aýdylanda, Täjigistan bilen Türkmenistanyň arasyndaky gatnaşyklar oňyn ugurda yzygiderli ýokarlanýar.

Şunuň bilen baglylykda, Türkmenistan we Täjigistan syýasy-diplomatik, söwda-ykdysady hyzmatdaşlygy pugtalandyrýarlar hem-de medeni-ynsanperwer ulgamda gatnaşyklaryň gerimini giňeldýärler.

Taraplar duşuşygyň dowamynda Täjigistan bilen Türkmenistanyň arasynda ikitaraplaýyn we köptaraplaýyn hyzmatdaşlygy ýokarlandyrmak boýunça edilýän tagallalaryň Merkezi Aziýa sebitiniň ösüşine goşant goşýandygyny belläp geçdiler.

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Meksikanyň Birleşen Ştatlarynyň Prezidenti Andres Manuel Lopes Obradora we ýurduň ähli halkyna Meksikanyň Birleşen Ştatlarynyň Garaşsyzlyk güni mynasybetli mähirli gutlaglaryny, iň gowy arzuwlaryny iberdi.

Döwlet Baştutanymyz şu mümkinçilikden peýdalanyp, Prezident Andres Manuel Lopes Obradora tüýs ýürekden berk jan saglyk, bagtyýarlyk, Meksikanyň ähli halkyna bolsa parahatçylyk, gülläp ösüş we rowaçlyk arzuw etdi.

Hormatly döwlet Baştutanlary!

Hormatly wekiliýet agzalary!

Ozaly bilen, Täjigistan Respublikasynyň Prezidenti Emomali Şaripowiç Rahmona Araly halas etmegiň halkara gaznasyny esaslandyryjy döwletleriň Baştutanlarynyň Geňeşiniň mejlisine gatnaşmak üçin Duşenbe şäherine gelmäge çakylyk üçin tüýs ýürekden hoşallygymy beýan edýärin.

Myhmansöýer Täjigistanda geçirilýän şu gezekki duşuşyk biziň gatnaşyklarymyzyň hem-de sebit meselelerini bilelikde, raýdaşlyk ýagdaýynda çözmäge özara gyzyklanmanyň ýokary derejesiniň aýdyň subutnamasydyr. Şu günki waka Araly halas etmegiň halkara gaznasyny esaslandyryjylar hökmünde biziň ýurtlarymyz üçin aýratyn ähmiýete eýedir. Sebäbi şu ýyl biz bu gaznanyň döredilmeginiň 30 ýyllygyny belleýäris. Hemmeleri bu şanly sene bilen gutlamaga rugsat ediň hem-de geçen ýyllaryň dowamynda hut AHHG-nyň Aral deňziniň guramagy zerarly emele gelen ekologik, durmuş-ykdysady meseleleri çözmek maksady bilen, dialog we hyzmatdaşlyk üçin möhüm sebit meýdançasyna öwrülendigini bellemek isleýärin.

Şu gün Täjigistan Respublikasynyň bu gazna üstünlikli başlyklyk edýändigini aýratyn bellemek gerek. Biziň kärdeşlerimiz tarapyndan Araly halas etmegiň halkara gaznasynyň işine goldaw bermek hem-de onuň halkara abraýyny ýokarlandyrmak boýunça uly işler bitirildi.

Gazna geljekde başlyklyk etjek Gazagystan Respublikasyna üstünlikleri arzuw edýärin. Şol döwürde gazagystanly kärdeşlerimiziň öňde goýlan wezipeleri çözmek, biziň tagallalarymyzy birleşdirmek, oňyn başlangyçlaryny goldamak we ilerletmek üçin ähli tagallalary etjekdiklerine ynanýaryn.

Hormatly mejlise gatnaşyjylar!

Mälim bolşy ýaly, Türkmenistan halkara forumlarda Aral meselesiniň biziň sebitimiziň çäklerinden çykandygyny we hakykatdan-da, ählumumy tagallalary talap edýän dünýä derejeli meselä öwrülendigini hemişe nygtaýar. Biziň ýurdumyz öz başlangyçlaryny milli derejede, şeýle hem dünýä giňişliginde geçirýän anyk işleri bilen berkidýär.

Baryp 2012-nji ýylda Türkmenistanda howanyň üýtgemegi barada Milli strategiýa tassyklanyldy, onda Aral deňziniň meseleleri, hususan-da, Aralyň guramagy zerarly daşky gurşawa ýetýän oňaýsyz täsiri peseltmek, çölleşmä we ýeriň ýaramazlaşmagyna garşy göreşmek, Aral sebitinde arassaçylyk-epidemiologik ýagdaýy gowulandyrmak, durmuş we ynsanperwer häsiýetli birnäçe meseleleri çözmek boýunça geçirilýän çäreler öz beýanyny tapdy. 2019-njy ýylda, häzirki döwrüň ýagdaýlaryny hasaba almak bilen, bu strategiýany döwrebaplaşdyrdyk, şondan soňra bolsa Aral boýunça 2021 — 2025-nji ýyllar döwri üçin Milli maksatnamany kabul etdik. Onda ykdysady, durmuş, ekologiýa, suw ulgamlarynda 86 taslamany durmuşa geçirmek göz öňünde tutulýar.

Şol bir wagtyň özünde, halkara giňişlikde Türkmenistanyň başlangyjy boýunça 2018-nji we 2019-njy ýyllarda BMG-niň Baş Assambleýasynyň «Birleşen Milletler Guramasynyň we Araly halas etmegiň halkara gaznasynyň arasynda hyzmatdaşlyk» atly Kararnamalary kabul edildi. Olarda, hususan-da, Aral ekologik çökgünliginiň ýetiren zyýanlarynyň azaldylmagyna hem-de aradan aýrylmagyna gönükdirilen köptaraplaýyn tagallalaryň möhümdigi, BMG-niň ulgamynyň we bu gaznanyň arasynda dialogy, hyzmatdaşlygy pugtalandyrmagyň hem-de olaryň tagallalarynyň özara utgaşdyrylmagynyň ähmiýeti nygtalýar. Ýokarda agzalan anyk çäreler baradaky gürrüňi dowam etmek bilen, 2023-nji ýylyň 19-njy maýynda BMG-niň Aziýa — Ýuwaş umman sebiti üçin Ykdysady we Durmuş komissiýasynyň Türkmenistanyň öňe süren başlangyjy esasynda BMG-niň Aral deňziniň sebiti üçin Ýörite maksatnamasyny döretmek bilen baglanyşykly Kararnamany kabul edendigini bellemek isleýärin.

Türkmenistan geljekde-de Araly halas etmegiň halkara gaznasyny esaslandyryjy ýurtlaryň sebit hyzmatdaşlygynyň işjeňleşdirilmegine hem-de daşky gurşawy goramaga, Merkezi Aziýa sebitinde durnukly ösüş ulgamynda hyzmatdaşlygyň ulgamlaýyn gurallarynyň döredilmegine gönükdirilen anyk başlangyçlaryny amala aşyrmak ugrunda çykyş eder. Şunuň bilen baglylykda, biz gaznanyň şertnama-hukuk binýadyny kämilleşdirmek hem-de geljekki işleriň maksatlarynydyr wezipelerini kesgitlemek boýunça çäreleri işjeňleşdirmegi teklip edýäris. Bu işleri Araly halas etmegiň halkara gaznasyny esaslandyryjy döwletleriň ählisiniň bähbitlerini hasaba almak bilen, halkara hukugyň binýat goýujy ýörelgeleri we kadalary esasynda alyp barmagy zerur hasaplaýarys.

Aral meselesine gönüden-göni dahylly meseleleriň toplumynyň umumysebit ekologik gün tertibiniň möhüm bölegi hökmünde çözülmeginiň halkara hyzmatdaşlygyň çuňlaşdyrylmagyny, oňyn başlangyçlaryň mundan beýläk-de ilerledilmegini, BMG-niň ýöriteleşdirilen düzümleriniň bu işlere işjeň çekilmegini talap edýändigine ynanýarys. Şunda bu gaznanyň halkara maliýe edaralary hem-de hemaýatkärler bilen Aral deňziniň sebitinde häzirki emele gelen meseleleriň giň toplumyny çözmek bilen baglanyşykly taslamalary we maksatnamalary durmuşa geçirmek boýunça hyzmatdaşlygyny has okgunly ösdürmek üçin mümkinçilikleri döretmegimiz zerurdyr.

Aral meselesiniň, tutuş Merkezi Aziýanyň ekologiýa babatda ileri tutýan ugurlarynyň halkara derejede degişli orun eýelemelidigine ynanýaryn. Şunda biziň tagallalarymyz maksada okgunly hem-de millionlarça raýatymyzyň hukuklarynyň we kanuny bähbitleriniň üpjün edilmegine, geljek onýyllyklarda öňde durýan ykdysady-durmuş wezipeleriniň çözülmegine gönükdirilmelidir. Türkmenistan sebitiň ekologik meselelerine strategik çemeleşmäni kemala getirmekde möhüm ädim hökmünde ýöriteleşdirilen düzümi — Merkezi Aziýada howanyň üýtgemegi bilen baglanyşykly tehnologiýalar boýunça sebit merkezini döretmegi teklip edýär. Ol BMG bilen hyzmatdaşlykda sebitde ekologik gün tertibiniň ähli ugurlary boýunça anyk we yzygiderli işleri geçirip bilerdi. Mundan başga-da, biziň ýurtlarymyza Merkezi Aziýada suw serişdeleriniň goralmagyna hem-de rejeli peýdalanylmagyna gönükdirilen halkara resminamalary işläp taýýarlamak we kabul etmek çärelerini çaltlandyrmak meselesi möhüm bolup durýar. Bu ugurda bilelikdäki diplomatik tagallalarymyzy işjeňleşdirmegi teklip edýäris.

Hormatly döwlet Baştutanlary!

Türkmenistan Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ählisi bilen bilelikde sebitde suw diplomatiýasynyň ilerledilmegine aýratyn uly üns berýär. Şu maksat bilen, biziň ýurdumyz Araly halas etmegiň halkara gaznasyna başlyklyk etmeginiň dowamynda Merkezi Aziýa Suw strategiýasyny işläp taýýarlamak başlangyjyny öňe sürdi. Şunda biz bu resminamada suw meseleleri boýunça döwletlerimiziň özara hormat goýmak, deňhukukly hyzmatdaşlyk hem-de sebitiň ähli ýurtlarynyň bähbitleriniň hasaba alynmagyna esaslanýan syýasy-diplomatik hyzmatdaşlygyň esasy ýörelgelerini we düzgünlerini berkitmegi maksadalaýyk hasaplaýarys. Merkezi Aziýa Suw strategiýasy geljekde BMG-niň Ählumumy suw strategiýasyny işläp taýýarlamak üçin esas bolup bilerdi.

Şeýle hem biz Araly halas etmegiň halkara gaznasyny durnukly ösdürmek boýunça döwletara toparyň çäklerinde kabul edilen Merkezi Aziýanyň daşky gurşawyny goramak boýunça Hereketleriň sebit meýilnamasyny we onuň esasy kadalaryny ekologik meseläniň düzüm bölegi hökmünde Aral deňzi sebitiniň ýurtlaryna kömek bermek boýunça Hereketleriň täze maksatnamasyna girizmek maksady bilen, ony döwrebaplaşdyrmak baradaky meselä garamagy teklip edýäris.

Beýan edilen teklipler bir bitewi maksada — biziň sebitimiziň ýurtlarynyň bähbitleriniň, bu ýurtlarda ýaşaýan halklaryň abadançylygynyň, olaryň saglygynyň, ösüşiniň, rowaçlygynyň üpjün edilmegine esaslanýan sazlaşykly, durnukly we uzak möhletleýin hyzmatdaşlyk ulgamyny döretmäge gönükdirilendir. Türkmenistanyň öňe süren tekliplerine düşüniljekdigine hem-de goldanyljakdygyna umyt edýäris.

Sözümiň ahyrynda hormatly Emomali Şaripowiçe Araly halas etmegiň halkara gaznasyny esaslandyryjy döwletleriň Baştutanlarynyň Geňeşiniň mejlisini ýokary derejede guramaga we üstünlikli geçirmäge goşan uly şahsy goşandy üçin ýene-de bir gezek minnetdarlyk bildirmek isleýärin.

Şu günki duşuşygyň biziň umumy bähbitlerimiziň ilerledilmegine oňyn depgin berjekdigine ynanýaryn. Türkmenistan munuň üçin ähli zerur işleri durmuşa geçirmäge taýýardyr.

Çuňňur hormatlanylýan Milli Liderimiz!

Sizi Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwrüniň Arkadag Serdarly bagtyýar ýaşlar ýylynda döwlet Garaşsyzlygynyň şanly 32 ýyllyk toýuna uly ösüşler bilen barýan eziz Diýarymyzyň halkara derejede abraý-mertebesiniň barha arşa galýandygynyň ýene bir subutnamasy bolan hoş habar — Siziň Merkezi Aziýa döwletleriniň Baştutanlarynyň Hormat nyşany bilen sylaglanylmagyňyz mynasybetli Türkmenistanyň Mejlisiniň deputatlarynyň adyndan tüýs ýürekden, mähirli gutlamaga rugsat ediň! Siziň janyňyzyň sag, ömrüňiziň uzak bolmagyny, Garaşsyz, hemişelik Bitarap Watanymyzyň mundan beýläk-de gülläp ösmegi, halkara abraýynyň barha belende galmagy, halkymyzyň röwşen geljegi ugrunda alyp barýan döwletli işleriňiziň hemişe rowaçlyklara beslenmegini arzuw edýäris.

Gahryman Arkadagymyz!

Size bu abraýly sylagyň gowşurylmagy Siziň halkara giňişlikde, şol sanda Merkezi Aziýa döwletleriniň arasynda dost-doganlyk we hoşniýetli goňşuçylyk gatnaşyklaryny pugtalandyrmaga, syýasy, söwda-ykdysady, medeni-ynsanperwer ugurlarda özara bähbitli hyzmatdaşlygy ösdürmäge, sebitiň ýurtlarynyň bilelikdäki bähbitleriniň we başlangyçlarynyň halkara jemgyýetçilikde goldanylmagyna, durnukly ösüşi üpjün etmäge goşan örän uly şahsy goşandyňyzyň ykrar edilmesidir. Siziň «Döwlet adam üçindir!» diýen ýörelgä esaslanýan ynsanperwer ýörelgäňiz esasynda syýasatda, ykdysadyýetde, medeni-durmuş ugurlarynda uly üstünlikleri gazanýan Türkmenistanyň sebitde durnukly ösüşi, parahatçylygy üpjün etmekde, dost-doganlyk gatnaşyklaryny pugtalandyrmakda tutýan möhüm ornunyň we oňyn başlangyçlarynyň dabaralanmasydyr.

Hormatly Arkadagymyz!

Siz Garaşsyz, hemişelik Bitarap ata Watanymyzyň dünýä ýurtlary we halkara guramalar bilen netijeli hyzmatdaşlygynyň ösdürilmegini döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugry hökmünde kesgitlediňiz. Siz dünýä döwletleriniň we halklarynyň arasynda hoşniýetli, dost-doganlyk gatnaşyklaryny ösdürmekde, ählumumy parahatçylygy we ynanyşmagy üpjün etmekde umumadamzat bähbitlerini maksat edinýän başlangyçlar bilen çykyş edýärsiňiz. Siziň öňe süren «Dialog — parahatçylygyň kepili» atly täze filosofiýaňyz parahatçylygy, ynanyşmagy üpjün etmekde iň ygtybarly ýörelge hökmünde dünýä jemgyýetçiliginde giň goldaw tapýar. Siziň taýsyz tagallalaryňyzyň netijesinde, Türkmenistan dünýäde şu gününe we ertirine uly ynam bilen garalýan, ykdysady taýdan kuwwatly, döwletara gatnaşyklarda parahatçylyk söýüjilik, hoşniýetlilik ýörelgelerini dabaralandyrýan ýurt hökmünde tanalýar.

Arkadagly Serdarymyzyň parasatly baştutanlygynda halkara gatnaşyklarda özüniň Bitaraplyk hukuk ýagdaýyna esaslanýan ýurdumyz häzirki döwürde öz ösüşinde täze derejelere çykýar. Türkmenistan dünýäniň ähli döwletleri bilen deňhukukly, özara bähbitli, hoşniýetli diplomatik gatnaşyklary ileri tutýan syýasaty durmuşa geçirýär. Bu syýasy ugur öz gözbaşyny türkmen halkynyň şöhratly taryhyndan, milli däp-dessurlaryndan alyp gaýdýar. Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň 77-nji sessiýasynyň 60-njy plenar mejlisiniň dowamynda Garaşsyz, hemişelik Bitarap Türkmenistan döwletimiziň başlangyjy esasynda «Birleşen Milletler Guramasynyň Merkezi Aziýa üçin öňüni alyş diplomatiýasy boýunça sebit merkeziniň orny» atly Kararnamanyň biragyzdan kabul edilmegi hem ýurdumyzyň sebitde parahatçylygy üpjün etmekde, hoşniýetli gatnaşyklary ösdürmekde durmuşa geçirýän ynsanperwer işleriniň ykrar edilmesidir.

Gahryman Arkadagymyz!

Siz Türkmenistan bilen dünýä ýurtlarynyň arasynda dost-doganlyk, parlamentara gatnaşyklaryň ösdürilmegine uly ähmiýet berýärsiňiz. Merkezi Aziýa ýurtlarynyň halklarynyň özara baglanyşykly baý medeni-taryhy mirasyny, mukaddes däp-dessurlaryny, ruhy gymmatlyklaryny öwrenmekde we wagyz etmekde bilelikdäki tagallalaryň wajypdygyny nygtaýarsyňyz. Sebitiň ýurtlarynyň arasynda medeni-ynsanperwer ulgam boýunça hyzmatdaşlygy has-da işjeňleşdirmek boýunça möhüm ähmiýetli başlangyçlary öňe sürýärsiňiz. Siziň bu başlangyçlaryňyz dünýä ýurtlarynyň arasynda, aýratyn-da, sebitde ata-babalarymyzdan miras galan hoşniýetli goňşuçylyk däplerini dabaralandyrmakda, parahatçylygy we ynanyşmagy berkitmekde aýratyn ähmiýete eýedir. Eziz Diýarymyzyň merjen paýtagty Aşgabat şäherinde taryhda ilkinji gezek Merkezi Aziýa döwletleriniň we Russiýa Federasiýasynyň Parlamentara forumynyň geçirilmegi hem ýurdumyzyň halkara giňişlikde uly abraýa eýe bolandygyna şaýatlyk edýär.

Hormatly türkmen halkynyň Milli Lideri!

Merkezi Aziýa döwletleriniň Baştutanlarynyň Hormat nyşany bilen sylaglanylmagyňyz mynasybetli Sizi hem-de hormatly Prezidentimizi ýene-de bir gezek tüýs ýürekden gutlaýarys. Size we Arkadagly Serdarymyza berk jan saglyk, uzak ömür, il-ýurt bähbitli, adamzat ähmiýetli döwletli işleriňiziň hemişe rowaçlyklara beslenmegini arzuw edýäris.

Sizi çuňňur hormatlamak bilen,

Türkmenistanyň Mejlisiniň

deputatlarynyň adyndan

D.GULMANOWA.

Şu gün Täjigistan Respublikasynda iş saparynda bolýan hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Araly halas etmegiň halkara gaznasyny esaslandyryjy döwletleriň Baştutanlarynyň Geňeşiniň nobatdaky mejlisine gatnaşdy.

Ozal habar berlişi ýaly, düýn Täjigistanyň paýtagty Duşenbe şäherinde Merkezi Aziýa döwletleriniň Baştutanlarynyň bäşinji konsultatiw duşuşygy geçirildi. Ol köptaraplaýyn hyzmatdaşlygyň ösdürilmegine täze itergi berer, sebitiň durnukly ösüşi, dünýä hojalyk gatnaşyklaryna işjeň goşulyşmagy üçin zerur şertleri döretmäge ýardam eder.

Goňşy döwletler bilen netijeli we dostlukly hyzmatdaşlyk gatnaşyklaryny pugtalandyrmak Garaşsyz, hemişelik Bitarap Türkmenistanyň deňhukukly, özara ynanyşmak dialogynyň giňeldilmegine gönükdirilen daşary syýasy strategiýasynyň ileri tutulýan ugurlarynyň biridir. Sebitiň ýurtlarynyň Merkezi Aziýanyň möhüm meselelerini çözmegiň has netijeli ýollaryny gözlemekde tagallalaryň birleşdirilmegine umumy gyzyklanmalary döwletleriň özara düşünişmek, hyzmatdaşlyk ýörelgelerine eýerýändikleriniň subutnamasydyr. Aral meselesiniň çözgüdi öňde durýan wezipeleriň iň möhümleriniň biridir.

Hut şu maksat bilen, 1993-nji ýylyň ýanwarynda Araly halas etmegiň halkara gaznasy döredildi. Şondan bäri geçen 30 ýylyň dowamynda ol Aral heläkçiliginiň ýetiren ekologik, durmuş-ykdysady hem-de ynsanperwer meselelerini çözmek boýunça oňyn döwletara hyzmatdaşlyk üçin ygtybarly meýdança öwrüldi. Şol döwrüň içinde iri halkara guramalar, ilkinji nobatda, BMG bilen bilelikdäki işleri işjeňleşdirmek hem-de ýakyn hyzmatdaşlygy ýola goýmak boýunça anyk çäreler durmuşa geçirildi. Sebäbi bu mesele toplumlaýyn çemeleşmeleri talap edýär. 2008-nji ýylyň dekabrynda BMG-niň Baş Assambleýasynyň Araly halas etmegiň halkara gaznasyna synçy derejesini bermek barada Kararnamany kabul etmegi Aralyň dünýä derejeli häsiýete eýedigini hem-de ony tizden-tiz ýeňip geçmek üçin halkara tagallalary birleşdirmegiň zerurdygyny tassyklan taryhy ähmiýetli waka boldy.

Gaznanyň ähli agzalary ýaly, Türkmenistan hem diňe bir giň gerimli milli taslamalary we maksatnamalary durmuşa geçirmek bilen çäklenmän, Aral sebitinde durmuş-ykdysady, ekologiýa ýagdaýy gowulandyrmak, suw serişdelerinden rejeli peýdalanmak, daşky gurşawy goramak, howanyň üýtgemegine uýgunlaşmak ýaly möhüm meseleleri çözmek boýunça sebit hyzmatdaşlygynyň giňeldilmegine-de işjeň ýardam berýär. Munuň özi diňe sebit derejesinde däl-de, ählumumy derejede-de uly ähmiýete eýedir.

Türkmenistan öz toplan baý tejribesini hem-de döredijilik kuwwatyny tutuş adamzadyň bähbidine gönükdirmegi ugur edinip, hemişe Merkezi Aziýada ýüze çykýan suw we ekologik meselelere halkara hukugyň umumy ykrar edilen kadalary esasynda, sebitiň ähli ýurtlarynyň bähbitlerini hasaba almak bilen, halkara guramalaryň işjeň gatnaşmagynda garalmagy ugrunda çykyş edýär. Diňe sebit tagallalarynyň birleşdirilmegi bu meseläni çözmekde netijeli döwletara hyzmatdaşlyk üçin ýeke-täk kabul ederlikli şert bolup durýar. Türkmen tarapynyň öňe sürýän anyk başlangyçlary, şol sanda suw meseleleri boýunça köptaraplaýyn diplomatik geňeşmeleriň täze görnüşi hökmünde suw diplomatiýasyny ilerletmek babatda beýan eden teklipleri Birleşen Milletler Guramasynyň möhüm maksatlary we wezipeleri, ilkinji nobatda, ählumumy parahatçylygy, durnuklylygy, howpsuzlygy üpjün etmek, Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmek boýunça wezipeler bilen gönüden-göni baglanyşyklydyr.

Mälim bolşy ýaly, 2012-nji ýylyň iýun aýynda Rio-de-Žaneýro şäherinde geçirilen Durnukly ösüş boýunça maslahatda (Rio+20) Türkmenistan Birleşen Milletler Guramasynyň işiniň ýörite ugruny işläp taýýarlamagy teklip etdi hem-de ony “Aral üçin BMG-niň Ýörite maksatnamasy” diýip atlandyrdy. Bu maksatnamada Aral deňziniň sebitinde ýagdaýy durnuklylaşdyrmak hem-de gowulandyrmak boýunça anyk meýilnamalar göz öňünde tutulýar. Bu ugurda ýurdumyzyň durmuşa geçirýän yzygiderli işleri barha dünýä bileleşiginiň uly goldawyna eýe bolýar. 2018-nji we 2019-njy ýyllarda BMG-niň Baş Assambleýasynyň türkmen tarapynyň başlangyjy esasynda “Birleşen Milletler Guramasynyň we Araly halas etmegiň halkara gaznasynyň arasynda hyzmatdaşlyk” atly Kararnamalary biragyzdan kabul etmegi munuň aýdyň subutnamasydyr.

Emma wagt bir ýerde durmaýar. Merkezi Aziýa ýurtlarynyň tagallalary esasynda dünýäde ägirt uly gyzyklanma eýe bolan Aral meselesi häzirki zaman ýagdaýlaryny hasaba almak bilen, onuň çözgüdine täze, has netijeli we ylalaşykly çemeleşmeleriň zerurdygyny görkezýär. Bu bolsa Araly halas etmegiň halkara gaznasyny esaslandyryjy döwletleriň Baştutanlarynyň Geňeşiniň nobatdaky mejlisiniň çagyrylmagynyň baş maksadydyr. Bu sammit Aralyň ýetiren täsirlerini ýeňip geçmek boýunça bilelikdäki tagallalaryň işjeňleşdirilmegine kuwwatly itergi berer.

...Ir bilen hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň awtoulag kerweni Duşenbe şäheriniň merkezinde ýerleşýän «Kasri Millat» köşgüne tarap ugrady. Köşgüň eýwanynda hormatly Prezidentimizi Täjigistan Respublikasynyň Prezidenti Emomali Rahmon mähirli garşylaýar.

Araly halas etmegiň halkara gaznasynyň esaslandyrylmagynyň 30 ýyllygy bellenilýän ýylda geçýän ýokary derejedäki bäştaraplaýyn duşuşyga gatnaşmak üçin Duşenbe şäherine Gazagystan Respublikasynyň Prezidenti Kasym-Žomart Tokaýew, Özbegistan Respublikasynyň Prezidenti Şawkat Mirziýoýew geldiler, şeýle hem duşuşyga Gyrgyz Respublikasynyň Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň birinji orunbasary Adylbek Kasymaliýew synçy hökmünde gatnaşýar.

Däp bolan bilelikde surata düşmek dabarasy tamamlanandan soňra, belent mertebeli myhmanlar «Dabaralar» zalyna bardylar. Bu ýerde Araly halas etmegiň halkara gaznasyny esaslandyryjy döwletleriň Baştutanlarynyň Geňeşiniň mejlisi geçirildi.

Täjigistan Respublikasynyň Prezidenti Emomali Rahmon ýokary derejeli duşuşygy açyp, mejlise gatnaşyjylary ýene bir gezek mübärekledi we Araly halas etmegiň halkara gaznasyny esaslandyryjy döwletleriň Baştutanlarynyň Geňeşiniň şu gezekki mejlisine gatnaşmaga çakylygy kabul edendikleri üçin hoşallyk bildirdi. Bu mejlis gaznanyň döredilmeginiň 30 ýyllygynyň bellenilýän ýylynda geçirilýär. Täjigistanyň Prezidenti hemmeleri bu sene bilen gutlap, şu geçen ýyllaryň dowamynda Araly halas etmegiň halkara gaznasynyň suw hojalyk we ekologik meseleleri çözmekde, hyzmatdaş döwletleriň ikitaraplaýyn we köptaraplaýyn gatnaşyklaryny pugtalandyrmakda sebitiň ýurtlarynyň hyzmatdaşlygyny has-da ösdürmekde möhüm orun eýeländigini kanagatlanma bilen belledi.

Soňra sammite gatnaşyjylara söz berildi.

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Täjigistan Respublikasynyň Prezidenti Emomali Şaripowiç Rahmona Araly halas etmegiň halkara gaznasyny esaslandyryjy döwletleriň Baştutanlarynyň Geňeşiniň mejlisine gatnaşmak üçin Duşenbe şäherine gelmäge çakylygy üçin tüýs ýürekden minnetdarlyk bildirip, myhmansöýer Täjigistanda geçirilýän şu gezekki duşuşygyň biziň gatnaşyklarymyzyň hem-de sebit meselelerini bilelikde, raýdaşlyk ýagdaýynda çözmäge özara gyzyklanmanyň ýokary derejesiniň aýdyň subutnamasydygyny belledi.

Şu günki waka Araly halas etmegiň halkara gaznasyny esaslandyryjylar hökmünde biziň ýurtlarymyz üçin aýratyn ähmiýete eýedir. Sebäbi şu ýyl biz bu gaznanyň döredilmeginiň 30 ýyllygyny belleýäris diýip, döwlet Baştutanymyz nygtady we hemmeleri bu şanly sene bilen gutlady. Bellenilişi ýaly, geçen ýyllaryň dowamynda hut Araly halas etmegiň halkara gaznasy Aral deňziniň guramagy zerarly emele gelen ekologik. durmuş-ykdysady meseleleri çözmek maksady bilen, dialog we hyzmatdaşlyk üçin möhüm sebit meýdançasyna öwrüldi.

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Täjigistan Respublikasynyň bu gazna üstünlikli başlyklyk edýändigini, täjik kärdeşleri tarapyndan AHHG-nyň işine goldaw bermek hem-de onuň halkara abraýyny ýokarlandyrmak boýunça uly işleriň bitirilendigini aýratyn belläp, gazna geljekde başlyklyk etjek Gazagystan Respublikasyna üstünlikleri arzuw etdi.

Şol döwürde gazagystanly kärdeşlerimiziň öňde goýlan wezipeleri çözmek, biziň tagallalarymyzy birleşdirmek, oňyn başlangyçlaryny goldamak we ilerletmek üçin ähli tagallalary etjekdiklerine ynanýaryn diýip, döwlet Baştutanymyz nygtady.

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow mejlise gatnaşyjylara ýüzlenip, Türkmenistanyň halkara forumlarda Aral meselesiniň biziň sebitimiziň çäklerinden çykandygyny we hakykatdan-da, ählumumy tagallalary talap edýän dünýä derejeli meselä öwrülendigini hemişe nygtaýandygyny belledi. Biziň ýurdumyz öz başlangyçlaryny milli derejede, şeýle hem dünýä giňişliginde geçirýän anyk işleri bilen berkidýär.

Baryp 2012-nji ýylda Türkmenistanda howanyň üýtgemegi barada Milli strategiýa tassyklanyldy. Onda Aral deňziniň meseleleri, hususan-da, Aralyň guramagy zerarly daşky gurşawa ýetýän oňaýsyz täsiri peseltmek, çölleşmä we ýeriň ýaramazlaşmagyna garşy göreşmek, Aral sebitinde arassaçylyk-epidemiologik ýagdaýy gowulandyrmak, durmuş, ynsanperwer häsiýetli birnäçe meseleleri çözmek boýunça geçirilýän çäreler öz beýanyny tapdy. 2019-njy ýylda biz, häzirki döwrüň ýagdaýlaryny hasaba almak bilen, bu strategiýany döwrebaplaşdyrdyk, şondan soňra bolsa Aral boýunça 2021 — 2025-nji ýyllar döwri üçin Milli maksatnamany kabul etdik. Onda ykdysady, durmuş, ekologiýa, suw ulgamlarynda 86 taslamany durmuşa geçirmek göz öňünde tutulýar diýip, döwlet Baştutanymyz sözüni dowam etdi.

Şol bir wagtyň özünde, halkara giňişlikde Türkmenistanyň başlangyjy boýunça 2018-nji we 2019-njy ýyllarda BMG-niň Baş Assambleýasynyň «Birleşen Milletler Guramasynyň we Araly halas etmegiň halkara gaznasynyň arasynda hyzmatdaşlyk» atly Kararnamalary kabul edildi. Olarda, hususan-da, Aralyň ekologiýa ýetiren zyýanlarynyň azaldylmagyna hem-de aradan aýrylmagyna gönükdirilen köptaraplaýyn tagallalaryň möhümdigi, BMG-niň ulgamynyň we bu gaznanyň arasynda dialogy, hyzmatdaşlygy pugtalandyrmagyň, olaryň tagallalarynyň özara utgaşdyrylmagynyň ähmiýeti nygtalýar. 2023-nji ýylyň 19-njy maýynda BMG-niň Aziýa — Ýuwaş umman sebiti üçin Ykdysady we Durmuş komissiýasy Türkmenistanyň öňe süren başlangyjy esasynda BMG-niň Aral deňziniň sebiti üçin Ýörite maksatnamasyny döretmek bilen baglanyşykly Kararnamany kabul etdi.

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň belleýşi ýaly, Türkmenistan geljekde-de Araly halas etmegiň halkara gaznasyny esaslandyryjy ýurtlaryň sebit hyzmatdaşlygynyň işjeňleşdirilmegine hem-de daşky gurşawy goramak we Merkezi Aziýa sebitinde durnukly ösüş ulgamynda hyzmatdaşlygyň ulgamlaýyn gurallarynyň döredilmegine gönükdirilen anyk başlangyçlaryny amala aşyrmak ugrunda çykyş eder.

Şunuň bilen baglylykda, biz gaznanyň şertnama-hukuk binýadyny kämilleşdirmek hem-de geljekki işleriň maksatlarynydyr wezipelerini kesgitlemek boýunça çäreleri işjeňleşdirmegi teklip edýäris. Bu işleri Araly halas etmegiň halkara gaznasyny esaslandyryjy döwletleriň ählisiniň bähbitlerini hasaba almak bilen, halkara hukugyň binýat goýujy ýörelgeleri we kadalary esasynda alyp barmagy zerur hasaplaýarys diýip, hormatly Prezidentimiz nygtady. Şunuň bilen baglylykda, Aral meselesine gönüden-göni dahylly meseleleriň toplumynyň umumysebit ekologik gün tertibiniň möhüm bölegi hökmünde çözülmeginiň halkara hyzmatdaşlygyň çuňlaşdyrylmagyny, oňyn başlangyçlaryň mundan beýläk-de ilerledilmegini, BMG-niň ýöriteleşdirilen düzümleriniň bu işlere işjeň çekilmegini talap edýändigine ynam bildirildi.

Şunda bu gaznanyň halkara maliýe edaralary hem-de hemaýatkärler bilen Aral deňziniň sebitinde häzirki emele gelen meseleleriň giň toplumyny çözmek bilen baglanyşykly taslamalary we maksatnamalary durmuşa geçirmek boýunça hyzmatdaşlygyny has okgunly ösdürmek üçin mümkinçilikleri döretmegimiz zerurdyr diýip, döwlet Baştutanymyz nygtady we Aral meselesiniň, tutuş Merkezi Aziýanyň ekologiýa babatda ileri tutýan ugurlarynyň halkara derejede degişli orun eýelemelidigini belledi. Şunda biziň tagallalarymyz maksada okgunly hem-de millionlarça raýatlarymyzyň hukuklarynyň, kanuny bähbitleriniň üpjün edilmegine, geljekki onýyllyklarda öňde durýan ykdysady-durmuş wezipeleriniň çözülmegine gönükdirilmelidir diýip, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow aýtdy.

Bellenilişi ýaly, Türkmenistan sebitiň ekologik meselelerine strategik çemeleşmäni kemala getirmekde möhüm ädim hökmünde ýöriteleşdirilen düzümi — Merkezi Aziýada howanyň üýtgemegi bilen baglanyşykly tehnologiýalar boýunça sebit merkezini döretmegi teklip edýär. Ol BMG bilen hyzmatdaşlykda sebitde ekologik gün tertibiniň ähli ugurlary boýunça anyk we yzygiderli işleri geçirip bilerdi. Mundan başga-da, biziň ýurtlarymyza Merkezi Aziýada suw serişdeleriniň goralmagyna hem-de rejeli peýdalanylmagyna gönükdirilen halkara resminamalary işläp taýýarlamak we kabul etmek çärelerini çaltlandyrmak meselesi möhüm bolup durýar diýip, döwlet Baştutanymyz sözüni dowam etdi hem-de bu ugurda bilelikdäki diplomatik tagallalary işjeňleşdirmegi teklip etdi.

Hormatly Prezidentimiz çykyşynda Türkmenistanyň Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ählisi bilen bilelikde sebitde suw diplomatiýasynyň ilerledilmegine aýratyn uly üns berýändigini belledi. Mälim bolşy ýaly, şu maksatlar bilen, biziň ýurdumyz Araly halas etmegiň halkara gaznasyna başlyklyk etmeginiň dowamynda Merkezi Aziýa Suw strategiýasyny işläp taýýarlamak başlangyjyny öňe sürdi. Bu resminamada suw meseleleri boýunça biziň döwletlerimiziň özara hormat goýmak, deňhukukly hyzmatdaşlyk, sebitiň ähli ýurtlarynyň bähbitleriniň hasaba alynmagyna esaslanýan syýasy-diplomatik hyzmatdaşlygyň esasy ýörelgeleriniň we düzgünleriniň berkidilmegi maksadalaýyk bolardy. Döwlet Baştutanymyzyň belleýşi ýaly, Merkezi Aziýa Suw strategiýasy geljekde BMG-niň Ählumumy suw strategiýasyny işläp taýýarlamak üçin esas bolup bilerdi.

Şeýle hem biz Araly halas etmegiň halkara gaznasyny durnukly ösdürmek boýunça döwletara toparyň çäklerinde kabul edilen Merkezi Aziýanyň daşky gurşawyny goramak boýunça Hereketleriň sebit meýilnamasyny we onuň esasy kadalaryny ekologik meseläniň düzüm bölegi hökmünde Aral deňzi sebitiniň ýurtlaryna kömek bermek boýunça Hereketleriň täze maksatnamasyna girizmek maksady bilen, ony döwrebaplaşdyrmak baradaky meselä garamagy teklip edýäris diýip, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow sözüni dowam etdi.

Beýan edilen başlangyçlar bir bitewi maksada — biziň sebitimiziň ýurtlarynyň bähbitleriniň, bu ýurtlarda ýaşaýan halklaryň abadançylygynyň, olaryň saglygynyň, ösüşiniň, rowaçlygynyň üpjün edilmegine esaslanýan sazlaşykly, durnukly we uzak möhletleýin hyzmatdaşlyk ulgamyny döretmäge gönükdirilendir diýip, döwlet Baştutanymyz nygtady we Türkmenistanyň öňe süren tekliplerine düşüniljekdigine hem-de goldanyljakdygyna ynam bildirdi.

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow çykyşynyň ahyrynda Täjigistanyň Prezidenti Emomali Rahmona Araly halas etmegiň halkara gaznasyny esaslandyryjy döwletleriň Baştutanlarynyň Geňeşiniň nobatdaky mejlisini ýokary derejede guramaga hem-de üstünlikli geçirmäge goşan uly şahsy goşandy üçin ýene-de bir gezek minnetdarlyk bildirdi.

Döwlet Baştutanymyz şu günki duşuşygyň biziň umumy bähbitlerimiziň ilerledilmegine oňyn depgin berjekdigine ynam bildirip, Türkmenistanyň munuň üçin ähli zerur işleri durmuşa geçirmäge taýýardygyny belledi.

Mejlisiň çäklerinde oňa gatnaşyjylar soňky ýyllarda ýerine ýetirilen bilelikdäki işiň netijelerini jemlediler, bäştaraplaýyn hyzmatdaşlygyň, şeýle hem Araly halas etmegiň halkara gaznasynyň halkara düzümleri, ilkinji nobatda, Birleşen Milletler Guramasy bilen hyzmatdaşlygynyň täze, anyk ugurlaryny ara alyp maslahatlaşdylar. Sammite gatnaşyjylaryň belleýişleri ýaly, suw serişdeleri Merkezi Aziýanyň durnukly ösüşinde esasy orun eýeleýär, serhetüsti suw hyzmatdaşlygy bolsa Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmegiň, sebitde parahatçylygy, durnuklylygy we abadançylygy üpjün etmegiň möhüm bölegi bolup durýar. Şunuň bilen baglylykda, milli we sebit strategiýalarynda suw meselelerine ileri tutulýan orun bermäge, bu wajyp ugurda köptaraplaýyn hyzmatdaşlygy pugtalandyrmaga umumy taýýarlyk beýan edildi. Şeýle-de Araly halas etmegiň halkara gaznasynyň guramaçylyk düzümini we şertnama-hukuk binýadyny mundan beýläk-de kämilleşdirmek, onuň kuwwatyny pugtalandyrmak, halkara abraýyny ýokarlandyrmak meselelerine üns berildi.

Araly halas etmegiň halkara gaznasyny esaslandyryjy döwletleriň Baştutanlarynyň kabul eden Duşenbe Beýannamasynda Aral deňziniň meselelerini çözmek boýunça ara alyp maslahatlaşmalaryň netijeleri öz beýanyny tapdy. Şeýle hem Araly halas etmegiň halkara gaznasyny esaslandyryjy döwletleriň Baştutanlarynyň Täjigistan Respublikasynyň Araly halas etmegiň halkara gaznasyna başlyklygynyň netijeleri hakynda Çözgüdine, AHHG-ny esaslandyryjy döwletleriň Baştutanlarynyň Araly halas etmegiň halkara gaznasynyň guramaçylyk gurluşyny we şertnama-hukuk binýadyny gowulandyrmak boýunça işleri hakynda Çözgüdine, Araly halas etmegiň halkara gaznasyny esaslandyryjy döwletleriň Baştutanlarynyň AHHG-nyň Prezidentiniň saýlanylmagy hakynda Çözgüdine gol çekildi.

Täjigistan Respublikasynyň Prezidenti Emomali Rahmon şu günki netijeli pikir alyşmanyň geljekde sebit hyzmatdaşlygyny ösdürmek üçin esas boljakdygyna ynam bildirip, duşuşyga gatnaşyjylaryň ählisine üstünlikleri arzuw etdi.

Täjigistan Respublikasyna iş saparynyň maksatnamasy tamamlanandan soňra, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Duşenbe şäheriniň Halkara howa menziline bardy we ol ýerden Watanymyza ugrady.

Birnäçe wagtdan hormatly Prezidentimiziň uçary paýtagtymyzyň Halkara howa menziline gelip gondy. Bu ýerde döwlet Baştutanymyzy resmi adamlar, şeýle hem Täjigistan Respublikasynyň Türkmenistandaky Adatdan daşary we Doly ygtyýarly ilçisi Wafo Niýatbekzoda garşylady.

Diplomat hormatly Prezidentimizi Duşenbe şäherindäki iri halkara çäreleriň çäklerinde bolan gepleşikleriň netijeli geçmegi bilen gutlady.

Döwlet Baştutanymyz dostlukly ýurduň doly ygtyýarly wekiline hoşniýetli sözleri üçin minnetdarlyk bildirip, geçirilen köptaraplaýyn duşuşyklaryň netijelerine kanagatlanma bildirdi.

Hormatly döwlet Baştutanlary!

Gadyrly dostlar!

Sizi doganlyk Täjigistanyň topragynda, ýurduň paýtagty Duşenbe şäherinde mübäreklemäge şatdyryn. Şu gün men Merkezi Aziýa döwletleriniň Baştutanlarynyň Hormat nyşany bilen sylaglandym.

Taryhyň sahypalaryna nazar aýlasak, bu duşuşygyň binýadynyň ilkibaşda Aşgabatda goýlandygyny anyk aýdyp bilerin. Biz ula hormat goýmak, kiçini sylamak ýaly umumy ýörelgelerimizden ugur alyp, bu teklibi ilkinji gezek Daşkentde beýan etdik. Merkezi Aziýa döwletleriniň Baştutanlarynyň ilkinji konsultatiw duşuşygy Gazagystanda geçdi. Soňra bu duşuşygy biz Özbegistanda geçirdik. Duşuşyklaryň gün tertibi barha giňedi, biz olara köp meseleleri girizdik. Üçünji duşuşygymyz bolsa Türkmenistanda — «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda geçdi. Bu duşuşyklardan umumy bähbitlerimiz bolar ýaly, geljekde ony nähili geçirmelidigini ara alyp maslahatlaşdyk. Soňra biz duşuşygy doganlyk Gyrgyzystanda geçirdik we bu gün bäşinji ýubileý duşuşyk doganlyk Täjigistanda geçirilýär.

Häzirki günde ýönekeý bolmadyk dünýäde ýaşaýarys, syýasat, ykdysadyýet babatda köp meseleleriň bardygyny görýäris, ýöne esasy zat — islendik mesele ara alnyp maslahatlaşylanda, umumy ynsanperwer bähbitler göz öňünde tutulýar. Biziň ýurtlarymyzyň rowaçlygy hut ykdysadyýete baglydyr, şoňa görä-de, her gezek duşuşanymyzda, biz umumy bähbitlerimiz barada gürrüň edýäris. Sebäbi biziň sebitimiz energiýa we nebitgaz serişdelerine, beýleki tebigy serişdelere örän baýdyr. Olaryň ählisi halklarymyzyň umumy abadançylygyna hyzmat edýär.

Biz hemişe ykdysady girdeji, önümçilikleriň düşewüntliligi, senagat taýdan kooperirleşmek meselelerini ara alyp maslahatlaşdyk. Gadyrly dostlar, biz asyrlaryň dowamynda kooperasiýa we ýakynlaşmak boýunça umumy bähbitlerimizi öňe sürýäris. Biziň sebitimiziň üstünden Beýik Ýüpek ýoly geçdi we sebitimiz dünýä medeniýetiniň çatrygy bolup durýar. Häzirki günde biz bilelikde Beýik Ýüpek ýoluny täzeden dikeldýäris. Ykdysadyýet barada-da köp mysallary getirmek bolar. Ýöne biz häzirki günde daşary syýasatda-da öňegidişlikleri gazandyk. Biz parahatçylyk söýüjilikli “Açyk gapylar” syýasatyny alyp barýarys.

Merkezi Aziýa ýurtlarynyň başlangyjy bilen BMG-niň Baş Assambleýasy tarapyndan ençeme Kararnamalar kabul edildi. Munuň özi diňe bir sebitde däl, eýsem, halkara giňişlikde-de biziň abraýymyzyň barha artýandygyna, sebitimize uly gyzyklanma bildirilýändigine şaýatlyk edýär.

Islendik meseläni — syýasy babatda, ykdysady babatda ýa-da başga meseleleri ara alyp maslahatlaşanymyzda, ozal hem belleýşim ýaly, bizi ynsanperwer taglymlar birleşdirýär. Pederlerimiz halklarymyzyň bähbidine bize dogry ýoly salgy berdiler. Elbetde, biziň halklarymyzyň beýik akyldar ogullary sanardan köpdür. Şu ýerde Abaý Kunanbaýewi, Çingiz Aýtmatowy, Alyşir Nowaýyny, Nyzamy Genjewini, Abu Abdulla Rudakyny hem-de biziň akyldar şahyrymyz Magtymguly Pyragyny belläp geçesim gelýär.

Pursatdan peýdalanyp, hemmeleri hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň adyndan 2024-nji ýylda belleniljek akyldar şahyrymyz Magtymguly Pyragynyň ýubileý baýramyna çagyrmak isleýärin. Biz siziň bilen bilelikde bu baýramy halkara derejede geçireris.

Şu gün hormatly döwlet Baştutanlarynyň ynsanperwer meseleler barada ençeme gezek durup geçendiklerine şübhelenmeýärin. Men Magtymguly Pyragynyň şu şahyrana setirlerini mysal getirmek isleýärin:

Bir suprada taýýar kylynsa aşlar,
Göteriler ol ykbaly türkmeniň.

Gadyrly dostlar, bu setirleriň terjimesi düşnüklidir. Biziň hemmämiziň doganlar hökmünde bir saçagyň başyna ýygnanyşmagymyz halklarymyzyň agzybirliginiň alamatydyr. Şeýle mysallar bizde örän köpdür. Men beýik akyldarlarymyzyň pähimlerini ýatlatmak isleýärin.

Kasym-Žomart Kemelewiç, gazak doganlarymyzyň aýdyşy ýaly, “Halkyň güýji agzybirlikdedir”, Sadyr Nurgožoýewiç, gyrgyz doganlarymyzyň aýtmagyna görä, “Bagtyň binýady agzybirlikdir”, Şawkat Miromonowiç, biziň özbek doganlarymyzyň aýdyşy ýaly, “Bedeni — lybas, ruhy dostluk bezeýär” Ilham Geýdarowiç, azerbaýjan doganlarymyzyň hem pähimli sözleri bar — “Guşa ganat, halka agzybirlik”, täjik doganlarymyz bolsa, Emomali Şaripowiç, “Ýüz dostuň bolsa-da azdyr” diýýärler.

Görşüňiz ýaly, biziň pederlerimiz, şygryýete sarpa goýan akyldar ata-babalarymyz hemişe jebislige çagyrypdyrlar. Şoňa görä-de, häzirki günde biz syýasatda, ykdysadyýetde, ynsanperwer meselelerde doganlarça pederlerimiziň ýoluny dowam etdirýäris.

Men hormatly Emomali Şaripowiç Rahmona ýüzlenmek isleýärin.

Ýakynda Sizde uly baýram — Garaşsyzlyk güni bellenilip geçildi. Her gezek ajaýyp Täjigistana, aýratyn-da, ýurduň paýtagty Duşenbe şäherine gelenimde, onuň ýylsaýyn gözelleşýändigini we rowaçlanýandygyny bellemek isleýärin. Esasysy bolsa, adamlaryň şadyýandygyny göreniňde, kalbyň şatlyk duýgularyna beslenýär.

Täjigistan Respublikasynyň Prezidenti, parahatçylygy we milli bitewüligi esaslandyryjy, täjik halkynyň Milli Lideri Emomali Rahmonyň parahatçylygy pugtalandyrmaga goşan saldamly goşandyny bellemek isleýärin. Ol döwlet Baştutany bolmak bilen, köp ýyllaryň dowamynda ägirt uly işleri amala aşyrdy. Häzirki günde hem özüniň syýasy-guramaçylyk tejribesine daýanyp, Täjigistanyň Prezidenti sebitde giň möçberli işleri durmuşa geçirýär, mähriban halkynyň bagtyýar durmuşynyň bähbidine zähmet çekýär. Onuň tagallalary netijesinde, Täjigistan dünýäniň abraýly ýurtlarynyň hatarynda mynasyp orun eýeledi. Doganlyk halklar bolmak bilen, biz Prezident Emomali Rahmonyň döwlet ähmiýetli işine buýsanýarys.

Merkezi Aziýa döwletleriniň Baştutanlarynyň Hormat nyşany meni halklarymyzyň dostlukly gatnaşyklaryny pugtalandyrmagyň bähbidine ähli güýç-gaýratymy we durmuş tejribämi gaýgyrman mundan beýläk-de tutanýerli zähmet çekmäge borçly edýär.

Hormatly Emomali Rahmon, Barodari Aziz Taşakkur!

Şu gün hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Duşenbe şäherinde iş saparynyň çäklerinde Täjigistan Respublikasynyň Prezidenti Emomali Rahmon bilen duşuşdy.

Duşuşygyň dowamynda döwlet Baştutanlary dürli ugurlarda ikitaraplaýyn hyzmatdaşlygy ösdürmegiň meselelerini, şeýle hem Merkezi Aziýa sebitinde özara gatnaşyklary giňeltmegiň ugurlaryny ara alyp maslahatlaşdylar.

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Duşenbe şäherine iş saparynyň çäklerinde Merkezi Aziýa döwletleriniň
Baştutanlarynyň bäşinji konsultatiw duşuşygyna hem-de Araly halas etmegiň halkara gaznasyny esaslandyryjy döwletleriň Baştutanlarynyň Geňeşiniň mejlisine gatnaşar.

Döwlet Baştutanymyzyň Duşenbe şäherine şu gezekki iş sapary ýurdumyzyň ikitaraplaýyn we köptaraplaýyn esasda döwletara gatnaşyklary işjeňleşdirmäge, umumy abadançylygy we durnukly ösüşi üpjün etmek maksadynda tagallalary birleşdirmäge mundan beýläk-de ýardam bermäge meýillidigini tassyklaýar.

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Duşenbe şäherinde geçirilen Merkezi Aziýa döwletleriniň Baştutanlarynyň bäşinji konsultatiw duşuşygynda Türkmenistanyň BMG-niň Baş Assambleýanyň 78-nji sessiýasynda dünýä bileleşiginiň garamagyna birnäçe başlangyçlary, şol sanda Merkezi Aziýany ösdürmek bilen gönüden-göni bagly başlangyçlary teklip etmegi göz öňünde tutýandygyny belledi.

Döwlet Baştutanymyzyň aýdyşy ýaly, birinjiden, Türkmenistan BMG-niň howandarlygynda Merkezi Aziýada howpsuzlyk we hyzmatdaşlyk boýunça dialog maslahatyny döretmegi teklip eder. Onuň maksady sebitimizde durnukly, gapma-garşylyksyz ösüşi üpjün etmek işinde Merkezi Aziýa ýurtlarynyň tagallalarynyň ýakynlaşmagyna we utgaşdyrylmagyna gönükdirilen çemeleşmeleri hem-de çözgütleri işläp taýýarlamakdan ybaratdyr.

Hormatly Prezidentimiz bu maslahatyň birinji mejlisini 2024-nji ýylda ýurdumyzyda geçirmäge taýýardygyny belledi.

Türkmenistanyň Prezidenti Serdar Berdimuhamedowyň belleýşi ýaly, ikinjiden, BMG-niň degişli edaralary bilen BMG-niň Aral deňzi sebiti üçin Ýörite maksatnamasynyň (UN SPAS) oňaýly formatyny we düzümini kesgitlemek boýunça maslahatlaşmalary geçirmek teklip ediler.

« Üçünjiden, ýöriteleşdirilen düzümi – Merkezi Aziýada howanyň üýtgemegi bilen bagly tehnologiýalar boýunça Sebit merkezini döretmegi teklip edýäris. Bu merkezi Aşgabatda ýerleşdirmek üçin ähli zerur bolan düzümi hödürlemäge taýýardyrys» – diýip, döwlet Baştutanymyz nygtady.